Prawidłowa morfologia plemników. Kiedy wynik powinien zaniepokoić?
Gdy mowa jest o morfologii, na myśl zwykle przychodzi badanie krwi. Tymczasem termin ten ma szersze znaczenie. Jak podaje Słownik Języka Polskiego PWN, w kontekście biologicznym jest to nauka o budowie organizmów zwierzęcych i roślinnych. W przypadku morfologii plemników chodzi więc o badanie ich budowy pod kątem anomalii, rzutujących na trudności z naturalnym poczęciem dziecka. Na czym polega badanie? Jak interpretować jego wyniki? W jaki sposób poprawić morfologię plemników?
Na czym polega badanie morfologii plemników?
Morfologia plemników jest jednym z badań seminologicznych, czyli tych, które służą zarówno ocenie samych plemników, jak i wydzieliny prostaty oraz pęcherzyków nasiennych. Stanowi podstawę diagnostyki przyczyn męskiej niepłodności. Pozwala ocenić szanse na naturalne poczęcie dziecka i zaplanować odpowiednie postępowanie terapeutyczne.
Samo badanie wykonuje się na podstawie próbki spermy. Mężczyzna powinien ją pobrać po wstrzymaniu się od wytrysków przez kilka dni poprzedzających wizytę w laboratorium. Analityk pod mikroskopem ocenia budowę męskich komórek płciowych, by stwierdzić, jaki ich odsetek ma wady w obrębie główki, wstawki czy witki. Należy przy tym zaznaczyć, że morfologia plemników służy wyłącznie ocenie ich budowy, nie pozwala stwierdzić wad w materiale genetycznym.
Morfologia nasienia, podobnie jak i całe badanie seminologiczne, powinno zostać wykonane zgodnie z międzynarodowymi rekomendacjami, aby było przydatne diagnostycznie. Laboratoria często podają zawyżone wyniki (najczęściej jest to efekt niedoświadczenia personelu), dlatego warto diagnostykę ponowić w innym punkcie.
Jak wynika z analiz prowadzonych pod przewodnictwem Keela w Stanach Zjednoczonych w 2002 r., tylko 23 proc. laboratoriów wykonywało morfologię plemników zgodnie z kryteriami Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO). Podobne badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii pokazały, że zaledwie 5 proc. tamtejszych laboratoriów stosuje wspomniane zasady. Tymczasem to właśnie od wyników tych analiz zależy rodzaj terapii, jaką zaleci lekarz.
Dobra czy zła morfologia plemników? Kilka słów o standardach WHO
Gdy mowa o prawidłowo zbudowanym plemniku, chodzi zarówno o jego główkę, wstawkę, jak i witkę. W żadnym z tych elementów nie może być błędów, aby męska komórka płciowa została określona jako normalna. Plemnik powinien mieć budowę, która została określona w poniższej tabeli:
| Element budowy plemnika | Cechy prawidłowej budowy |
| długość całkowitą (główka, wstawka, witka) | 60 – 64 µm |
| wymiary główki | długość 4 – 5 µm, szerokość 2,2 – 3,5 µm |
| stosunek długości główki do jej szerokości | 1,5 – 1,75, |
| długość wstawki | 7 – 8 µm (przymocowana centralnie do główki) |
| przekrój wstawki | do 1 µm |
| długość witki | ok. 45 µm, |
| wygląd główki | gładka i owalna |
| akrosom | pokrywa 40 – 70 proc. główki |
| stosunek szerokości wstawki | nieprzekraczający 1/3 szerokości główki |
| wygląd wstawki | pojedyncza, prosta bez złamań i skręceń |
Na zdjęciu poprawna morfologia plemników na obrazie mikroskopowym Fot. AdobeStock
Morfologia plemników – normy
Naturalnie u mężczyzn większość plemników ma wadliwą budowę. Problem zaczyna się wówczas, gdy odsetek tych prawidłowo zbudowanych drastycznie spada. Zgodnie z zaleceniami WHO z piątej edycji podręcznika pt. „WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen”, pogłębienia diagnostyki wymaga sytuacja, gdy mniej niż 30 proc. plemników ma prawidłową morfologię. Ale i to nie jest jeszcze powodem do dużych zmartwień.
W przypadku, gdy w nasieniu znajduje się mniej niż 4 proc. zdrowych plemników, lekarz może stwierdzić teratozoospermię, czyli zaburzenie spermiogenezy w wyniku której dojrzałe plemniki mająą wadliwą budowę, co utrudnia lub uniemożliwia pokonanie bariery śluzu szyjkowego w drogach rodnych kobiety, przemieszczenie się w stronę komórki jajowej i zapłodnienie jej.
Warto jednak mieć na uwadze, że nie można szacować szans na poczęcie dziecka wyłącznie na podstawie samego odsetka prawidłowo zbudowanych plemników. Bardzo ważna jest też ich ruchliwość, a także liczba w pojedynczej próbce nasienia. Wszystkie te parametry lekarz musi wziąć pod uwagę podczas diagnozy niepłodności męskiej.
Jak poprawić morfologię plemników?
Jak wynika z analiz prowadzonych pod kierownictwem Hagai Levine’a i Shanny Swan, jakość plemników u mężczyzn Ameryki Południowej i Środkowej, a także Azji i Afryki, Europy i Australii, spada. Jest to więc problem całego świata. Przyczyn należy szukać w drastycznie pogorszonej kondycji środowiska i niezdrowym stylu życia. W jaki sposób poprawić morfologię plemników? Każdy mężczyzna, który pragnie zostać ojcem i począć naturalnie dziecko, powinien zadbać o jakość nasienia poprzez:
- zwiększenie aktywności fizycznej – ruch, który nie jest nadmiernie obciążający dla organizmu, stabilizuje gospodarkę hormonalną i poprawia parametry nasienia,
- zwiększenie aktywności seksualnej – pobudza produkcję plemników,
- wprowadzenie prawidłowo zbilansowanej diety – optymalny poziom kwasu foliowego, witaminy E, C, selenu oraz cynku poprawiają ruchliwość plemników i zwiększają ich liczebność.
Bibliografia:
- https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/193777 [dostęp 22.07.2024].
- https://iris.who.int/handle/10665/44261 [dostęp 22.07.2024].
- Jędrzejczak P., Talarczyk J., Taszarek-Hauke G., Berger A., Hauke J., Pawelczyk L., Zewnętrzna ocena jakości badania seminologicznego w Polsce, Ginekologia Polska 2012, nr 11, s. 835-840.
- Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
- Stelmach M., Jakość męskiego nasienia spada na całym świecie, Termedia 2022.
- Tkaczuk-Włach J., Robak-Chołubek D., Jakie G., Niepłodność męska, Przegląd Menopauzalny 2006, nr 5, s. 333-338.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy
Komórki nowotworowe zostały „uzdrowione” przez naukowców. To może być przełom w medycynie
Twoje ręce są najlepszymi narzędziami diagnostycznymi! Oto jak wykonać samobadanie jąder
Jakie badania na cukrzycę wykonać? Diagnostyka cukrzycy typu 1. i 2.
Badania SIBO. Wykrycie zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego
się ten artykuł?
