Omdlenie – pierwsza pomoc, objawy i przyczyny omdleń

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności pojawiająca się w efekcie niedotlenienia mózgu. Wiele z nas przyznaje – „zemdlałam”. Przyczyny omdlenia to m. in. silne emocje, zmęczenie, ciąża czy rozmaite choroby. Utrata przytomności pojawia się nagle, dlatego warto wiedzieć, na czym polega pierwsza pomoc przy omdleniu i jakie są objawy omdlenia.    

Czym jest omdlenie?

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności związana z chwilowym niedotlenieniem mózgu. To reakcja obronna organizmu – utrata przytomności i zwiotczenie mięśni powodują przejście do pozycji poziomej, w której organizm dużo szybciej i łatwiej może dostarczyć utlenowaną krew do mózgu. Omdlenie od zasłabnięcia różni się tym, że podczas zasłabnięcia nie dochodzi do utraty przytomności. Gdy pojawia się omdlenie, pierwsza pomoc koncentruje się na zabezpieczeniu osoby poszkodowanej podczas upadku i po nim, ocenie funkcji życiowych, a w razie potrzeby – wezwania profesjonalnej pomocy.

Przyczyny omdlenia

Omdleniom sprzyja przebywanie w dusznych i tłocznych pomieszczeniach – mogą się zdarzyć w autobusie czy tramwaju, w urzędzie, kościele, na sali wykładowej, na koncercie. Omdlenie mogą też wywołać silne emocje, zarówno negatywne, jak i pozytywne (radość, strach, ból, wzruszenie, stres, panika). Mogą wystąpić wskutek wyczerpania organizmu i intensywnego wysiłku fizycznego. Przyczyną omdleń może być też ciąża – związane jest to z uciskiem na żyłę główną dolną, co potrafi spowodować zaburzenia krążenia. Do omdlenia może dojść w przebiegu cukrzycy czy padaczki. Także udarowi czy zawałowi serca może towarzyszyć omdlenie. Wówczas świadomość tego, co robić w przypadku omdlenia, może uratować komuś życie.

Objawy omdlenia

Omdlenie zwykle poprzedza kilka symptomów. Jak rozpoznać, czy ktoś zemdleje? Poszkodowany może poczuć się słabo, mieć „mroczki” przed oczami, zawroty głowy, uderzenia gorąca, uczucie nudności, problemy ze słuchem, kołatanie serca, drżenie rąk, nasiloną potliwość. Znajomość tych objawów może być bardzo pomocna. Gdy sama zauważysz u siebie takie objawy lub ktoś zgłasza ci takie symptomy, jest szansa, że szybko i sprawnie udzielona zostanie pierwsza pomoc. Omdlenie może być bowiem chwilową, niegroźną utratą przytomności, ale równie dobrze – manifestacją poważnej choroby, np. zawału serca.

Gdy zaobserwujesz u siebie wspomniane objawy, masz chwilę, aby przygotować się na omdlenie. Co robić? Połóż się wygodnie, układając nogi wyżej od głowy. Jeśli nie masz możliwości przyjęcia pozycji leżącej, wypróbuj inne sposoby:

• przyklęknij na jedno kolano, tak jak podczas wiązania sznurówek, a potem zmień nogę; powoli spróbuj przyjąć pionową postawę ciała
• w pozycji stojącej skrzyżuj nogi, napinając mięśnie nóg i pośladków
• złącz dłonie na wysokości klatki piersiowej i rozciągaj je

I zawsze, jeśli masz taką możliwość, poproś o pomoc – niech ktoś Ci towarzyszy.

Omdlenie – pierwsza pomoc

Każdy z nas może być świadkiem omdlenia. Jak postępować? Przede wszystkim – należy pomóc mdlejącemu osunąć się na ziemię, a nie od razu go łapać. Im szybciej znajdzie się w pozycji poziomej, tym lepiej. Asekurujmy go, niech osunie się po naszym ciele, żeby zminimalizować dodatkowe urazy. Gdy do omdlenia doszło w zatłoczonym miejscu, duże znaczenie ma wyniesienie poszkodowanego na otwartą przestrzeń.

Poszkodowanej osobie należy podnieść nogi do góry, tak żeby stopy znalazły się wyżej niż głowa. Dzięki temu zwiększa się ciśnienie krwi i jest lepszy wyrzut krwi utlenowanej do mózgu. Po 30 sekundach poszkodowany powinien odzyskać przytomność. Wówczas poszkodowany nadal powinien leżeć. W momencie kiedy wstanie, krew odpłynie i znowu może upaść. Niech poleży i głęboko oddycha. W tym czasie zapytaj, czy coś go nie boli. Jeśli czuje się lepiej, może usiąść – nazywa się to stopniową pionizacją ciała. Dopiero po chwili, powolutku, z naszą pomocą może wstać. Jeśli stojąc, czuje się już dobrze i wszystko jest w porządku, to koniec naszej pomocy. Co zrobić przy omdleniu w ciąży? Jeśli w podobnej sytuacji mamy do czynienia z kobietą w ciąży, to po podniesieniu nóg i odzyskaniu przez nią przytomności warto, żeby położyła się na lewym boku – w ten sposób minimalizuje się ucisk na żyłę główną dolną.

Co zrobić, gdy ktoś zemdleje i nadal jest nieprzytomny? Jeśli poszkodowany nie odzyskuje przytomności po chwili omdlenia, pierwsza pomoc sprowadza się wówczas do sprawdzenia pulsu i oddechu. Gdy stwierdzony zostaje brak oddechu lub tętna, konieczne jest rozpoczęcie akcji reanimacyjnej – masażu serca i sztucznego oddychania. Gdy dostępny jest defibrylator, można go użyć. Ponadto konieczne jest wezwanie specjalistycznej pomocy – należy zadzwonić na numer 112. Natomiast jeśli pacjent oddycha, ale nie odzyskał przytomności po omdleniu, pierwsza pomoc sprowadza się do ułożenia go w bezpiecznej pozycji bocznej i wezwania pomocy.

Omdlenie – tego nie rób!

Poza znajomością zasad pierwszej pomocy przy omdleniu, należy wiedzieć, czego absolutnie nie wolno robić. Gdy pojawi się omdlenie, pierwsza pomoc koncentruje się na ocenie stanu chorego i umożliwieniu mu odzyskania przytomności. Nie wolno jednak robić tego w chaotyczny sposób. Niewskazana jest zbyt szybka pionizacja poszkodowanego po odzyskaniu przytomności. Co podać po omdleniu? Osobie nieprzytomnej nigdy nie wolno otwierać na siłę ust, podawać pokarmu czy płynów, a także jakichkolwiek leków – istnieje ryzyko zadławienia. Ponadto przy omdleniu nie wolno na siłę cucić, oklepywać po twarzy czy polewać twarzy wodą.

Jak zapobiegać omdleniom?

Istnieje kilka sposób na to, aby uniknąć omdlenia. Jak postępować? Unikać zatłoczonych i dusznych pomieszczeń, dbać o nawodnienie organizmu i zawsze nosić przy sobie butelkę wody.

Bibliografia:

Poradnik Pierwszej Pomocy Przedmedycznej, FRSE, 2009