Młodzi z nadciśnieniem

Podwyższone wartości ciśnienia kojarzymy zwykle z osobami starszymi. Jednak nadciśnienie tętnicze może rozwinąć się niemal w każdym wieku. Dlaczego dopada ludzi młodych, a nawet dzieci?

Nadciśnienie tętnicze uważane jest za jeden z największych problemów zdrowotnych, ekonomicznych i społecznych zarówno na świecie, jak i w Polsce. Boimy się go głównie ze względu na negatywny wpływ długotrwałego oddziaływania wysokiego ciśnienia na naczynia krwionośne i narządy. W przebiegu nadciśnienia rozwinąć może się choroba wieńcowa, zaburzenia czynności nerek czy udar mózgu. Szacuje się, że powikłania tej choroby stają się przyczyną aż 12,8 proc. wszystkich zgonów na całym świecie. Mówiąc o nadciśnieniu tętniczym, myślimy zwykle o osobach w średnim i zaawansowanym wieku. Faktycznie, wraz z procesem starzenia się rośnie ryzyko wystąpienia tej choroby. Jednak nadciśnienie tętnicze nie omija osób młodszych i może występować zarówno u dzieci, młodzieży, jak i młodych dorosłych.

Nadciśnienie pierwotne i wtórne

Biorąc pod uwagę przyczyny, nadciśnienie tętnicze możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotna postać choroby powstaje samoistnie, najprawdopodobniej na tle predyspozycji genetycznych i niewłaściwego stylu życia. Szacuje się, że w populacji osób dorosłych stanowi ona ponad 90 proc. wszystkich postaci nadciśnienia.

Z kolei nadciśnienie wtórne może być spowodowane przez inne schorzenie – jest jego następstwem i jednocześnie objawem klinicznym. Ten rodzaj nadciśnienia jest znacznie częstszy wśród dzieci. Czy to oznacza, że dzieci i młodzież nie rozwijają pierwotnej postaci choroby? Nic bardziej mylnego. Nadciśnienie pierwotne może pojawić się nawet u dzieci w wieku 6 lat, a częstość występowania tej choroby rośnie wraz z wiekiem. U młodzieży powyżej 12. roku życia jest już najczęstszą postacią nadciśnienia.

Nieprawidłowa dieta

Nadmierne spożywanie soli, produktów zawierających potas i nadużywanie alkoholu to prosty przepis na rozwój nadciśnienia tętniczego. Podobnie jest z produktami wysokokalorycznymi, które przyczyniają się do patologicznego wzrostu masy ciała, czyli skutkują nadwagą i otyłością. Zmiana stylu życia istotnie obniża ciśnienie tętnicze i zapobiega rozwojowi choroby w przyszłości. Jakie modyfikacje są konieczne? Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego dzienne spożycie soli kuchennej nie powinno przekraczać 6 g (ok. 1 łyżeczki).

Należy szczególnie uważać na gotowe potrawy i dania instant, w których kryją się ogromne ilości soli. Początki mogą wydawać się trudne, jednak organizm przyzwyczaja się do mniej słonych potraw już po 48 godzinach, a zaledwie dwa tygodnie wystarczą, by całkowicie zrezygnować z soli. Jeżeli nadciśnienie tętnicze dotyczy dziecka, zaleca się, by osoba przygotowująca posiłki dla całej rodziny unikała dosalania potraw oraz korzystania z produktów bogatych w sól.

Bardzo ważnym elementem leczenia i prewencji nadciśnienia tętniczego jest normalizacja masy ciała. Utrata zbędnych kilogramów pomaga obniżyć ciśnienie oraz ograniczyć ilość przyjmowanych leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie).

Choroby nerek

Schorzenia nerek są najczęstszą przyczyną wtórnego nadciśnienia tętniczego u dzieci – szacuje się, że są odpowiedzialne za 65-75 proc. przypadków. U podłoża problemu mogą leżeć m.in. wady wrodzone, dysplazje czy torbielowatość nerek. W przebiegu wspomnianych zaburzeń może dochodzić np. do nawracających zakażeń układu moczowego, a następnie do rozwoju przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Rozwój nadciśnienia tętniczego w wyniku choroby nerek to złożony proces, na który składa się wiele czynników. Jednym z nich jest niedostateczna podaż krwi. Postępujące włóknienie i bliznowacenie w obrębie nerek u chorych z przewlekłą chorobą powoduje niedokrwienie narządu, co z kolei wpływa na zwiększoną aktywność układu renina–angiotensyna–aldosteron i wzrost ciśnienia tętniczego.

Brak aktywności fizycznej

Siedzący tryb życia, nauka przy biurku, podwożenie dziecka na zajęcia to kolejne czynniki prowadzące do wzrostu ciśnienia tętniczego u młodych osób. Brak aktywności fizycznej wpływa negatywnie nie tylko na układ sercowo-naczyniowy, ale również na układ hormonalny, odpornościowy, układ ruchu, a także sprzyja nadwadze i otyłości. Rozwiązanie tego problemu jest dość oczywiste, chociaż nie zawsze łatwe – jedni nudzą się podczas ćwiczeń, z kolei innym brakuje motywacji.

Dobrym pomysłem może być uprawianie sportu z siostrą, przyjacielem lub partnerem, którzy pomogą utrzymać systematyczność. Jak i co ćwiczyć? Zgodnie z zaleceniami osoby borykające się z nadciśnieniem tętniczym powinny wykonywać umiarkowane ćwiczenia aerobowe, np. szybki marsz, pływanie czy jazdę na rowerze przez 30-45 minut. Najlepiej, jeżeli ćwiczenia będą wykonywane przez pięć dni w tygodniu, dlatego tak ważna jest systematyczność i utrzymanie motywacji na stałym poziomie.

Zaburzenia hormonalne

Zaburzenia równowagi hormonalnej odpowiadają za 1-11,6 proc. przypadków wtórnego nadciśnienia tętniczego u młodych osób. Przykładem jest zespół lub choroba Cushinga, hiperaldosteronizm pierwotny, nadczynność przytarczyc, a także nadczynność i niedoczynność tarczycy. Najczęściej wtórne nadciśnienie tętnicze rozwijające się na podłożu hormonalnym wynika z nadmiernego wydzielania aldosteronu, adrenaliny lub kortyzolu.

Co może wskazywać na przyczynę hormonalną? Przede wszystkim tzw. częste skoki ciśnienia współistniejące z nadmierną potliwością, kołataniem serca i drżeniem mięśniowym. W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem i wykonać badania hormonalne.

Nadciśnienie białego fartucha

Szacuje się, że tzw. nadciśnienie białego fartucha dotyczy niemal połowy pacjentów pediatrycznych. Zjawisko to odnosi się nie tylko do dzieci, ale również dorosłych z prawidłowymi wartościami ciśnienia w pomiarach domowych, u których odnotowano podwyższone ciśnienie podczas pomiaru w placówce medycznej. Najprawdopodobniej jest to związane ze stresem wynikającym z pobytu w gabinecie lekarskim oraz z samą procedurą pomiaru ciśnienia. Najprostszą metodą weryfikacji jest całodobowy automatyczny pomiar ciśnienia.