Czujesz chroniczne zmęczenie? Sprawdź, jak je leczyć
Zespół chronicznego zmęczenia to problem, z którym boryka się wiele osób, niezależnie od wieku czy płci. Czasami jest ono wynikiem prostego przemęczenia spowodowanego brakiem snu, nadmiarem pracy i obowiązków. Jednak ciągłe zmęczenie, nadmierna senność i brak energii mogą również być symptomami poważniejszych problemów zdrowotnych. W takich sytuacjach warto udać się do lekarza. Co stosować na chroniczne zmęczenie?
Co to chroniczne zmęczenie?
Zespół chronicznego zmęczenia (CFS), znany także jako syndrom przewlekłego zmęczenia, to poważny stan kliniczny, charakteryzujący się przewlekłym uczuciem wyczerpania, które nie ustępuje po odpoczynku i nasila się po wysiłku fizycznym lub umysłowym. Choroba ta znacząco wpływa na zdolność do wykonywania codziennych czynności, często prowadząc do niezdolności do pracy i ograniczenia życia społecznego. Objawy muszą utrzymywać się lub nawracać przez co najmniej sześć miesięcy, aby możliwe było postawienie diagnozy.
Kogo najczęściej dotyczy zespół chronicznego zmęczenia?
CFS dotyka około 0,4% do 2,5% populacji na świecie, przy czym w Polsce jest około 5% osób zmagających się z chronicznym zmęczeniem. Najczęściej chorują osoby w wieku produkcyjnym, zwłaszcza kobiety między 30 a 45 rokiem życia.
Najczęściej permanentne, czyli stałe zmęczenie i brak możliwości wypoczęcia zgłaszają osoby, które tak funkcjonują przynajmniej od kilku miesięcy. Po tylu tygodniach stałego poczucia braku siły, czasu, energii, zabiegania i niedospania następuje moment, w którym człowiek już nie potrafi sobie z tym poradzić. Do tego czasu jeszcze próbuje coś zmienić, jakoś starać się przetrwać. Trochę dłużej spać, trochę wyhamować. Ale zwykle to się nie udaje. To moment, w którym ludzie zgłaszają się do terapeuty.
Chroniczne zmęczenie – objawy
Zespół chronicznego zmęczenia (CFS) objawia się skrajnym, nieustępującym uczuciem wyczerpania, które negatywnie wpływa na życie zawodowe, rodzinne oraz społeczne chorego. Towarzyszą mu liczne objawy, takie jak:
- zaburzenia pamięci i koncentracji;
- problemy ze snem;
- apatia;
- brak apetytu;
- bóle mięśni i stawów;
- podwyższona temperatura ciała.
Osoby z CFS często skarżą się na:
- bóle głowy;
- tkliwość węzłów chłonnych;
- bolące gardło;
- objawy grypopodobne;
- zawroty głowy i nudności.
W diagnostyce CFS ważne jest wykluczenie innych chorób, które mogą powodować podobne objawy, ponieważ nie istnieje jednoznaczny test potwierdzający to schorzenie.
Permanentne zmęczenie jest też immanentną i kluczową cechą depresji. To stan braku energii i napędu. Ale permanentne zmęczenie zgłaszają też osoby z różnego rodzaju zaburzeniami lękowymi. Na przykład z lękiem uogólnionym, czyli zaburzeniem polegającym na stałym zamartwianiu się, rozmyślaniu nad tym, co strasznego może się wydarzyć i jakie katastrofy mogą spotkać tę osobę. I to jest stan, w którym trudno odsapnąć i znaleźć czas na moment, w którym niczym nie trzeba się przejmować i zamartwiać. W tych zaburzeniach nie ma wolniejszych przebiegów, a to sprzyja utrzymującemu się zmęczeniu.
Chroniczne zmęczenie – przyczyny
Przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia (CFS) są złożone i nie do końca poznane. Obejmują jednak one kilka głównych teorii:
- Zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (PPN) – oś PPN odpowiada za regulację procesów budzenia, czuwania, reakcji na stres oraz funkcjonowanie układu immunologicznego. U osób z CFS obserwuje się niższe stężenia kortyzolu i kortykoliberyny, co może przyczyniać się do przewlekłego zmęczenia i bezsenności;
- Zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego – badania wskazują na zmiany w liczebności i funkcjonowaniu limfocytów oraz podwyższony poziom cytokin, co może powodować stan zapalny. Dysfunkcje komórek NK (Natural Killer) i limfocytów T mogą być związane z objawami CFS;
- Infekcje wirusowe – przebyte infekcje wirusowe, takie jak wirus Epsteina-Barr (EBV) czy ludzki herpeswirus typu 6 (HHV-6), mogą inicjować rozwój CFS. U pacjentów z CFS często wykrywa się przeciwciała świadczące o wcześniejszych zakażeniach wirusowych;
- Czynniki psychospołeczne – stres, konflikty życiowe, problemy w pracy oraz cechy osobowościowe, takie jak wysoki poziom neurotyzmu, mogą również wpływać na rozwój CFS.
Dodatkowo badania wskazują, że około 10% przypadków CFS może być związanych z obciążeniem rodzinnym. Jednym z kluczowych elementów genetycznych w rozwoju CFS jest nieprawidłowa ekspresja genów odpowiedzialnych za funkcje układu odpornościowego. Geny te regulują aktywację i odpowiedź immunologiczną organizmu, a ich dysfunkcja może prowadzić do nieprawidłowej reakcji na infekcje i inne czynniki stresowe, co jest charakterystyczne dla osób z CFS.
Chroniczne zmęczenie. Jakie badania wykonać?
Diagnozowanie zespołu chronicznego zmęczenia (CFS) wymaga przeprowadzenia licznych badań w celu wykluczenia innych schorzeń mogących powodować podobne objawy. W procesie diagnostycznym wykonuje się badania krwi, aby ocenić poziomy hormonów tarczycy, funkcje wątroby i nerek, a także sprawdzić obecność stanów zapalnych czy infekcji wirusowych.
Dodatkowo lekarz może zlecić testy oceniające funkcjonowanie układu odpornościowego oraz poziom witamin i minerałów, takich jak witamina D czy żelazo. Ponadto należy przeprowadzić badania neurologiczne oraz psychologiczne, aby wykluczyć schorzenia neurologiczne i zaburzenia psychiczne, takie jak depresja.
Często jest tak, że zmęczenie nie wynika z obiektywnych czynników. Dwie osoby, które prowadzą podobny styl życia, mogą zmagać się z zupełnie innymi odczuciami. Mają rodzinę z taką samą liczbą dzieci w tym samym wieku i podobną pracę. Jedna osoba w miarę sobie wszystko ogarnia i znajduje na wszystko czas. A druga nie wie, w co włożyć ręce i nie potrafi znaleźć czasu na odpoczynek. Dużo zależy od poziomu perfekcjonizmu i tego, jak chcemy, żeby życie wyglądało. Ale też od tego, na ile potrafimy odpuszczać i wybaczać niedociągnięcia, a na ile jesteśmy krytyczni i wymagający i porównujemy się z innymi.
Jak leczyć zespół chronicznego zmęczenia?
Lek na chroniczne zmęczenie nie istnieje. Leczenie CFS jest złożonym procesem, który wymaga zastosowania różnych strategii terapeutycznych. Podstawą terapii są metody psychoterapeutyczne, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga pacjentom radzić sobie z negatywnymi przekonaniami oraz poprawia ogólne funkcjonowanie.
Stopniowana terapia ruchowa (GET) to kolejna metoda, polegająca na wprowadzaniu stopniowo zwiększającej się intensywności ćwiczeń fizycznych, co pomaga łagodzić objawy zmęczenia, choć nie leczy samej choroby.
Korzyści może także przynieść suplementacja, np. cynkiem, magnezem, melatoniną czy witaminami z grupy B, podobnie jak stosowanie leków przeciwdepresyjnych z grup SSRI lub SNRI. Farmakoterapia często jest łączona z psychoterapią, a w razie potrzeby mogą być także włączane niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
O ekspertce:
Natalia Kocur – psycholożka, psychoterapeutka, założycielka Centrum Psychoterapii Pokonaj Lęk. Ukończyła psychologię i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracuje w podejściu poznawczo-behawioralnym. W swojej pracy, poza technikami poznawczo-behawioralnymi, wykorzystuje też Terapię Schematu, Terapię Dialektyczno-Behawioralną (DBT) oraz Terapię Akceptacji i Zaangażowania (ACT). LInk do rozmowy: https://zycie.hellozdrowie.pl/z-psychoterapeutka-natalia-kocur-rozmawiamy-o-zrodlach-permanentnego-zmeczenia/
Bibliografia:
- Wilk M., Łoza B., Zespół przewlekłego zmęczenia, Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny, 2018, vol. 10 (nr 1), 12-17.
- Sapra A., Bhandari P., Chronic Fatigue Syndrome, StatPearls, 2024.
- https://podyplomie.pl/psychiatria/17201,wyniszczajacy-zespol-przewleklego-zmeczenia [dostęp: 04.07.2024]
- https://www.termedia.pl/neurologia/Polski-pomysl-na-leczenie-zespolu-przewleklego-zmeczenia,49847.html [dostęp: 04.07.2024]
Polecamy
Domowe sposoby na ból głowy. Co pomaga łagodzić dolegliwości?
Czy odsypianie całego tygodnia w weekend ma wpływ na zdrowie? Naukowcy to sprawdzili
Efekt Nocebo, czyli siła negatywnych myśli w medycynie
Pani Hanna chciała pozbyć się problemu z chrapaniem. Poszła na rutynowy zabieg, zmarła trzy miesiące później
się ten artykuł?
