Oporni na insulinę. Co powinnaś wiedzieć o insulinooporności?

Zdarza się, że nie masz czasu zjeść, a gdy przychodzi pora obiadowa, pochłaniasz więcej niż zazwyczaj? Może chciałaś poćwiczyć, ale zabrakło czasu? Takie drobne codzienne decyzje mogą wpłynąć na wytworzenie niebezpiecznej oporności na insulinę.

Insulina – jeden z regulatorów poziomu glukozy

Insulinooporności nie da się omówić bez wyjaśnienia na początku, czym jest i jak działa insulina. Jest ona hormonem peptydowym, który odgrywa znaczącą rolę w regulacji gospodarki węglowodanowej, a także wpływa na metabolizm białek i tłuszczów (w mniejszym stopniu).

W ludzkim organizmie insulina produkowana jest przez komórki beta znajdujące się w wyspach trzustki, jednak może być syntetyzowana poza organizmem i dostarczana w razie potrzeby (np. w leczeniu cukrzycy).

W jaki sposób działa insulina i jak reguluje glikemię, czyli stężenie glukozy we krwi? U zdrowej osoby poziom glukozy podnosi się np. po posiłku. Wtedy wyspy trzustki dostają sygnał do wydzielenia insuliny i trafia ona do krwiobiegu, skąd oddziałuje m.in. na komórki wątroby, komórki mięśniowe czy tłuszczowe.

Po przyłączeniu insuliny do receptora znajdującego się na powierzchni komórek glukoza pobierana jest do ich wnętrza. Dzięki temu cząsteczki glukozy trafiają z krwi do hepatocytów, miocytów, adipocytów i innych komórek, a co za tym idzie, obniża się poziom glukozy we krwi.

Za dużo glukozy we krwi – co w tym złego?

Glukoza jest potrzebna do wytworzenia energii, która jest wykorzystywana przez organizm w różnych celach, np. do produkcji enzymów czy metabolizowania innych związków. Energii potrzebujemy również, by poruszyć nogą, uczyć się, zapamiętywać i myśleć kreatywnie. Żeby jednak organizm mógł wyprodukować energię z glukozy, najpierw musi ona trafić do wnętrza komórek.

Zaburzenie funkcji receptorów i brak reakcji na insulinę uniemożliwiają odpowiedni transport do komórek, a glukoza pozostaje w krwiobiegu. Jeżeli jej stężenie we krwi jest zbyt wysokie (hiperglikemia), to z czasem mogą pojawić się groźne powikłania wynikające z uszkodzenia naczyń krwionośnych. Dotyczy to zarówno dużych naczyń, jak i drobnych naczynek znajdujących się w oku, zakończeniach nerwowych czy nerkach.

W ludzkim organizmie istnieją również komórki, które nie potrzebują insuliny do pobierania glukozy – mogą to zrobić same, np. niektóre komórki nerwowe znajdujące się w mózgu, w siatkówce oka, a także w nerkach i nadnerczach. Jeżeli dojdzie do hiperglikemii, są one najbardziej narażone na powikłania wynikające z przyspieszonej glikacji białek (procesu prowadzącego do starzenia się komórki).

Przyczyny oporności na insulinę

Insulinooporność może powstać w kilku mechanizmach, tj. w wyniku :

• przyspieszonego rozpadu insuliny,
• obecności przeciwciał przeciwinsulinowych,
• zbyt małej liczby receptorów insulinowych w błonie komórek,
• nieprawidłowego działania tych receptorów.

Do rozwoju insulinooporności może również dojść w wyniku nadmiernego wydzielania substancji działających przeciwstawnie do insuliny, takich jak kortyzol, glukagon, hormony tarczycy, androgeny czy hormon wzrostu. Właśnie dlatego czynnikami ryzyka dla wystąpienia oporności na insulinę są m.in. nadwaga i otyłość.

Tkanka tłuszczowa produkuje substancje działające przeciwstawnie do insuliny, a dodatkowo wydziela wolne kwasy tłuszczowe bezpośrednio do krwiobiegu. Ich nadmiar sprawia, że komórki wykorzystują kwasy tłuszczowe zamiast glukozy do wytworzenia energii. Glukoza krąży dalej we krwi, co stymuluje organizm do wydzielania jeszcze większej ilości insuliny.

Do czego prowadzi insulinooporność i czy możemy jej zapobiec?

Przeciążenie trzustki i spadek jej wydolności w przebiegu insulinooporności mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia (głównie miażdżycy), niealkoholowego stłuszczenia wątroby czy zespołu policystycznych jajników.

Zwiększone ryzyko insulinooporności pojawia się szczególnie przy niskiej aktywności fizycznej i wysokokalorycznej diecie. Narażeni są również palacze oraz osoby stosujące m.in. glikokortykosteroidy, diuretyki pętlowe czy leki antykoncepcyjne. Insulinooporność pojawia się wraz z wiekiem, jednak jest to jeden z nielicznych czynników, na które nie mamy wpływu. Pozostałe możemy modyfikować, co daje ogromne możliwości prewencyjne.

Jak wykazali naukowcy z Finlandii, wprowadzając zmiany w stylu życia (np. dodanie 20-30 minut ćwiczeń dziennie), można zredukować ryzyko wystąpienia cukrzycy aż o 58 proc. Kluczowe jest także uregulowanie swojego rytmu dobowego. Stała pora zasypiania i odpowiednia liczba godzin przeznaczona na odpoczynek znacząco poprawiają samopoczucie i wpływają korzystnie na gospodarkę hormonalną. Osoby zmęczone i niewyspane znacznie częściej odczuwają głód, sięgają po przekąski i są narażone na przyrost masy ciała, co może prowadzić do insulinooporności.