Częstomocz, czyli częste oddawanie moczu – przyczyny, leczenie, diagnoza

Częste oddawanie moczu (częstomocz, polisakuria) to objaw, którego lepiej nie lekceważyć. Może oznaczać poważną chorobę. Należy go potraktować jako światełko ostrzegawcze, które informuje, że w organizmie dzieją się niepokojące rzeczy. Jakie mogą być przyczyny częstomoczu i na czym polega leczenie?

Częstomocz – co to jest?

Częstomocz (polisakuria) to oddawanie moczu częściej niż zwykle – zarówno w dzień, jak i w nocy. Wyróżnia się częstomocz dzienny i nocny. Przyczyny niepokojącego dla wielu objawu mogą być różne.

„Dlaczego często sikam?” – takie, dość kłopotliwe pytanie, zadaje sobie wiele osób. O czym świadczy częste oddawanie moczu? Może ono wynikać z tego, co jemy czy pijemy. Przykładowo częsta potrzeba oddawania moczu może wynikać z tego, że pijemy duże ilości kawy czy piwa. Ale jego podłoże może być dużo poważniejsze. A skutki mogą być groźne dla naszego organizmu. Częstomocz może zakłócić normalne funkcjonowanie, przerwać cykl snu być oznaką poważnej choroby.

Oddawanie moczu – ile razy dziennie to norma?

Przyjmuje się jednak, że zdrowa osoba, zaspokajająca swoje pragnienie w normalny sposób, oddaje mocz od siedmiu do ośmiu razy dziennie. Jeśli robi się częściej siku, możemy mówić o tym, że występuje częstomocz dzienny. Oddawanie moczu co 5 minut czy co chwilę na pewno jest niepokojąym objawem.

Z kolei o częstym oddawaniu moczu w nocy świadczy potrzeba zrywania się z łóżka częściej niż dwa razy w ciągu nocy. Choć na dobrą sprawę nawet jednorazowe – regularne – przerywanie snu w celu udania się za potrzebą może stanowić niepokojący sygnał. Oprócz częstomoczu, tzw. polisa kurii, rozpoznaje się również wielomocz, poliurię, który polega na oddawaniu płynów w objętości większej niż 2,5 l na dobę. Poliuria może, lecz nie musi, towarzyszyć polisakurii.

Przyczyny częstomoczu

Przyczyny nadmiernego parcia na pęcherz mogą być rozmaite: od stosunkowo prozaicznych po całkiem poważne. Oto pięć, które często leżą u podłoża problemu.

Nadreaktywność pęcherza

To jeden z tych niewyjaśnionych problemów zdrowotnych, którym nadaje się fachowe nazwy, sugerujące konkretną jednostkę chorobową. W tym przypadku jest to zespół pęcherza nadreaktywnego, w skrócie: OAB (od ang. overactive bladder). Jako bezpośrednią przyczynę tej dolegliwości wskazuje się zaburzenia pracy mięśnia wypieracza oraz unerwienia pęcherza moczowego.

Nadreaktywność pęcherza dotyka najczęściej kobiet. Objawia się uczuciem parcia na pęcherz i częstomoczem dziennym oraz nocnym. W przypadku rozpoznania OAB niekiedy zaleca się farmakoterapię, jednak równie skuteczna może się okazać zmiana stylu życia: ograniczenie picia alkoholu, kawy, czarnej herbaty oraz spożywania cukru. Stosuje się również terapie behawioralne, polegające na ćwiczeniu kontroli odruchów związanych z oddawaniem moczu.

Rozrost prostaty

Częsty problem panów po pięćdziesiątce, który nierzadko dotyka również młodszych mężczyzn. Przerośnięty gruczoł krokowy może uciskać pęcherz, ograniczając tym samym możliwość jego całkowitego opróżnienia. W takiej sytuacji problemem bywa nawet rozpoczęcie oddawania moczu. Płyn zalegający w pęcherzu nieuchronnie zwiększa częstotliwość wizyt w toalecie.

Na to, że polisakuria może mieć związek z przerostem prostaty, wskazywać może uczucie pieczenia towarzyszące sikaniu. Wówczas wskazana będzie wizyta u urologa. Utrzymujący się stan zapalny gruczołu krokowego może prowadzić do niebezpiecznych powikłań, dlatego problemowi warto zaradzić jak najszybciej.

Zapalenie pęcherza

To kolejna dolegliwość, która „preferuje” kobiety. Wszystko przez anatomię: cewka moczowa u pań jest znacznie krótsza i słabiej chroniona niż u mężczyzn. Przekłada się to na większe narażenie na infekcje ze strony rozmaitych drobnoustrojów. Sprawcami zapalenia pęcherza mogą być chlamydie, gronkowiec, a nawet dwoinka rzeżączki, jednak najczęściej jest nią Escherichia coli, czyli pałeczka okrężnicy.

Przedostaje się ona do cewki moczowej z końcowych odcinków układu pokarmowego. Do takiej sytuacji może dojść w razie spadku odporności oraz zaniedbań natury higienicznej. Zapalenie pęcherza moczowego, choć uciążliwe, zazwyczaj nie stanowi poważnego problemu zdrowotnego. Nierzadko pomaga na nie zwykła furagina, która hamuje rozwój bakterii w obrębie układu moczowego.

Zakażenie układu moczowego 

Zakażenie układu moczowego określane jest często jako obecność bakterii w drogach moczowych, które fizjologicznie powinny być ich pozbawione. Do charakterystycznych objawów ZUM, oprócz częstomoczu, zalicza się: ból nad spojeniem łonowym lub w okolicy lędźwiowej, gorączkę, zaburzenia oddawania moczu (dysurię), nocne oddawanie moczu, nietrzymanie moczu oraz ogólne złe samopoczucie.

Zakażenie układu moczowego jest przypadłością występującą znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn – zwłaszcza tych aktywnych seksualnie. Jednak warto wiedzieć, że po 60. roku życia dotyka również coraz częściej mężczyzn. Na ZUM narażeni są też pacjenci, których pęcherz był cewnikowany, np. ci po zabiegach chirurgicznych.

Cukrzyca

Cukrzyca to choroba metaboliczna, w której organizm traci zdolność regulowania poziomu cukru w krwiobiegu. Komórki ciała przestają być wrażliwe na insulinę, która reguluje stężenie glukozy we krwi, co prowadzi do wielu komplikacji zdrowotnych. Częste oddawanie dużych ilości moczu może świadczyć o hiperglikemii, czyli nadmiernej ilości glukozy w krwiobiegu, i sygnalizować rozwijającą się chorobę.

Przez zwiększoną częstotliwość i ilość wydalanego moczu organizm pozbywa się nadwyżki cukru. Polisakurii i poliurii zwykle towarzyszy polidypsja, czyli wzmożone pragnienie i spożywanie dużej ilości płynów, co również tłumaczy obfitą diurezę. Jeśli problem jest świeży, nie należy panikować. Trzeba natomiast koniecznie zmienić styl życia, dbając o zmniejszenie insulinooporności. Pomoże w tym zdrowa dieta, ograniczenie spożycia alkoholu i kawy oraz zdecydowane zwiększenie ilości aktywności fizycznej.

Ciąża

To z pewnością poważna przyczyna parcia na pęcherz, ale na szczęście nie chorobowa. Częste oddawanie moczu może się pojawić już w pierwszym miesiącu ciąży. Wynika ono z obecności hormonów ciążowych, większego ukrwienia w obrębie miednicy i przyspieszonego przepływu płynów w organizmie.

W zaawansowanej ciąży częstomocz wywołany jest fizycznym uciskiem powiększonej macicy na pęcherz, co w pewnym sensie przypomina mechanizm polisakurii przy przeroście prostaty. Choć częstomocz ciążowy z pewnością jest uciążliwy, to – w odróżnieniu od innych jego przypadków – ma wyjątkowo radosny happy end.

Częste oddawanie moczu u dzieci

Za prawidłowe u dzieci w wieku przedszkolnym uważa się 6-8 wizyt w toalecie dziennie. Częste oddawanie moczu jest u nich uważane za naturalne i zazwyczaj nie towarzyszą temu inne objawy chorobowe. Zazwyczaj częstomocz u dzieci ma związek z psychiką i dzieci z niego „wyrastają”. Jednak jeśli problem nie ustępuje i jest nasilony, warto wybrać się do lekarza. Może się okazać, że częstomocz wynika z choroby. Zdarza się, że ma on podłoże w zakażeniu układu moczowego (często towarzyszy ono zapaleniu górnych dróg oddechowych) lub w nieprawidłowo rozwiniętym układzie moczowym.

U dzieci, u których częstomocz jest problemem, należy zwrócić uwagę na to, czy nie spożywają przed snem napojów, w których znajduje się kofeina albo herbaty w dużej ilości. 

Częste oddawanie moczu (częstomocz) – diagnoza

Gdy zaobserwujemy u siebie częstomocz lub inne zaburzenia w oddawaniu moczu, należy zwrócić się do lekarza, który ustali przyczynę dolegliwości. Polisakuria jest diagnozowana na podstawie kilku badań. Są to:

• badania ogólne (w tym pomiar glukozy na czczo),
• mikroskopowe badanie moczu,
• cystometria (pomiar ciśnienia wewnątrz pęcherza moczowego),
• cystoskopia (wprowadzenie wziernika poprzez cewkę moczową do pęcherza moczowego i ocena wnętrza narządu),
• badanie neurologiczne, które pozwoli wykluczyć choroby układu nerwowego.

Leczenie częstomoczu

Leczenie częstego oddawania moczu jest zależne od jego przyczyny. Schorzenia gruczołu krokowego są leczone chirurgicznie, gdyż prowadzą do całkowitego zatrzymania moczu i należy zmniejszyć prostatę, by przywrócić podstawowe funkcje organizmu. Jeżeli jest nią przepuklina pęcherza moczowego, stosowane jest leczenie operacyjne z użyciem siatek i taśm. W przypadku cukrzycy leczenia polega na utrzymywaniu właściwego poziomu glukozy we krwi.

Częstomocz można ograniczyć samemu. Jak? Należy pamiętać o kilku zasadach:

• ćwiczyć mięśnie miednicy;
• rzadziej korzystać z toalety, ale spędzać w niej więcej czasu przez około 3 miesiące;
• unikać napojów moczopędnych, takich jak kawa czy piwo;
• spożywać mniej ostrych potraw;
• pić odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia, żeby uniknąć nadmiernego zagęszczenia moczu.