SIBO, czyli przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego. Jaka dieta może pomóc?

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego, inna jego nazwa to zespół rozrostu bakterii w jelicie cienkim. O co chodzi z tymi bakteriami – są dobre czy złe? Jakie są przyczyny SIBO i jaka dieta może być dla nas zbawieniem?

SIBO – co to jest?

SIBO to schorzenie, które występuje, kiedy w jelicie cienkim zaczynają pojawiać się bakterie, które zazwyczaj normalnie bytują w jelicie grubym. Przerost bakteryjny może wystąpić w jelicie, gdy bakterie z jednej części przewodu pokarmowego przemieszczają się do jelita cienkiego lub gdy naturalnie występujące bakterie w jelicie cienkim mnożą się za bardzo. Może pojawić się też, gdy aktywność mięśni jelita cienkiego jest zwolniona.

Bakterie w jelitach pełnią wiele ważnych funkcji – począwszy od trawienia pokarmu, poprzez produkcję niektórych witamin, na jakże ważnej stymulacji układu odpornościowego skończywszy. Dobre bakterie mają jednak swoje miejsce. Powinniśmy uważać na ich ewentualne migracje oraz przerosty. Jeżeli dojdzie do zaburzenia homeostazy panującej w jelicie cienkim, w konsekwencji może dojść także do zakłócenia prawidłowego trawienia i wchłaniania pokarmu, a nawet do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego.

SIBO – objawy

Objawy zespołu rozrostu bakterii w jelicie cienkim są podobne do innych zaburzeń trawienia, na przykład IBS czy nietolerancji laktozy. Do objawów SIBO możemy zaliczyć wszelkiego rodzaju dolegliwości ze strony układu pokarmowego, m.in.:

• ból brzucha,
• wzdęcia,
• odbijanie,
• zaparcia,
• biegunkę,
• zgagę.

Istnieje również wiele innych nieswoistych objawów, które nie ograniczają się do symptomów żołądkowo-jelitowych, dlatego jeżeli podejrzewasz u siebie SIBO, najlepiej skonsultuj się z lekarzem.

Przyczyny SIBO

Występowanie SIBO wiąże się z różnymi stanami organizmu, takimi jak:

• wirusowe zapalenie żołądka i jelit
• nietolerancja glutenu
• choroba Crohna
• gastropareza
• uszkodzenie nerwów
• marskość
• nadciśnienie wrotne
• zespół jelita drażliwego
• operacje powodujące zwężenia lub zrosty.

SIBO – diagnostyka

Diagnoza SIBO składa się z trzech metod. Należą do nich:

• wodorowy test oddechowy – to szybka, nieinwazyjna i bezpieczna metoda diagnostyki. Aby przeprowadzić taki test, pacjent musi wypić specjalny roztwór, a kilka godzin później przeanalizować oddech.
• badanie antybiotykowe – ta metoda diagnostyczna polega na rozpoczęciu leczenia SIBO antybiotykami i ocenie reakcji na podawane leki. Jest ona zazwyczaj bezpieczna, jednak trzeba natychmiast powiadomić lekarza, jeśli objawy nasilą się podczas przyjmowania antybiotyków.
• biopsja – jest to inwazyjny test,  który jest uważany za najbardziej skuteczną metodę diagnostyczną przy SIBO. Polega na pobraniu próbek płynu z jelita cienkiego. Aby przeprowadzić taki test, umieszcza się w gardle cienką rurkę wyposażoną w endoskop. W ten sposób można mieć podgląd górnych struktur przewodu pokarmowego.

SIBO – leczenie

W leczeniu SIBO kluczowe miejsce zajmuje antybiotykoterapia. Leczenie trwa 2–4 tygodnie i opiera się na antybiotykach działających na tlenowe i beztlenowe bakterie Gram-ujemne. W leczeniu stosuje się również:

• suplementacja – ponieważ niedobory żywieniowe związane z SIBO wynikają z zaburzeń wchłaniania, konieczne może być suplementacja dożylna zamiast doustnej;

• leczenie choroby, która jest przyczyną SIBO – jeśli zmagasz się z problemem, który czyni cię podatną na zachorowanie na SIBO, odpowiednie leczenie może zmniejszyć przerost bakterii w jelicie cienkim.

Jaka dieta będzie odpowiednia przy SIBO?

Jeżeli okaże się, że przerost mikroflory jelitowej jest źródłem twoich problemów i dolegliwości, oprócz antybiotykoterapii zaleca się zastosowanie odpowiedniej diety wspomagającej leczenie, która opiera się przede wszystkim na eliminacji produktów będących pokarmem/pożywką dla niechcianych bakterii. Dzięki jej zastosowaniu możemy korzystnie wpłynąć na zmianę składu naszej mikroflory jelitowej. Obecnie wyróżnia się kilka specyficznych sposobów postępowania żywieniowego wspomagających leczenie przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego.

SCD – Specific Carbohydrate Diet

Dieta SCD – dieta specyficznych węglowodanów. Dieta ta stosowana jest głównie w leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia okrężnicy, jednak przynosi również pozytywny wpływ u osób chorych na SIBO.

Polega na usunięciu wszystkich produktów zawierających węglowodany złożone (polisacharydy, niektóre oligosacharydy i disacharydy oraz alkohole wielowodorotlenowe). Czyli eliminujemy produkty zawierające laktozę, sacharozę, maltozę i izomaltozę oraz skrobię.

Pozostawiamy w diecie natomiast te węglowodany, które w łatwy sposób są wykorzystywane przez organizm (monosacharydy, pojedyncze cząsteczki glukozy, sacharozy i fruktozy, a także galaktozy) – są one szybko wchłaniane i nie pozostawiają niczego, co mogłoby być pożywką dla wzrostu bakterii.

Cierpiące na brak pożywienia bakterie zaczynają zmniejszać swoją liczebność, dzięki czemu przerost mikroflory jelitowej powoli zaczyna ustępować, zmniejsza się ilość niekorzystnych substancji, których obecność jest powiązana z przerostem mikroflory, poprawie ulega trawienie węglowodanów oraz wchłanianie, dzięki czemu organizm w końcu zaczyna być prawidłowo odżywiony, układ odpornościowy zaczyna pracować sprawniej, dając dodatkowe wsparcie w walce z bakteryjną inwazją SIBO.

Dieta SCD – napoje zalecane i niezalecane

Wskazane jest picie wody, dopuszczalne słabej herbaty lub kawy. Niewskazane natomiast jest picie kawy rozpuszczalnej, soków owocowych, mleka i alkoholi (szczególnie słodkich).

Produkty wskazane w diecie SCD:

• Mleko migdałowe,
• migdały,
• jabłka,
• morele,
• karczochy,
• szparagi,
• awokado,
• banany,
• wołowina,
• buraki,
• jagody,
• czarna fasola,
• bok choy,
• dynia,
• kapusta,
• olej rzepakowy,
• kapary,
• marchew,
• orzechy nerkowca,
• kalafior,
• seler,
• cukinia,
• żurawina,
• ogórki,
• jajka,
• figi,
• orzechy laskowe,
• ryby,
• czosnek,
• żelatyna,
• imbir,
  grejpfrut,
• winogrona,
• zielona herbata,
• jogurt SCD (domowy jogurt odpowiednio długo fermentowany, tak aby laktoza przekształciła się w procesie fermentacji w galaktozę),
• kimchi,
• por,
• cytryna,
• soczewica,
• sałata,
• mango,
• nektarynki,
• cebula,
• pomarańcze,
• brzoskwinie,
• gruszki.

Produkty niewskazane w diecie SCD:

• Aloes,
• syrop z agawy,
• glony,
• drożdże,
• ocet balsamiczny,
• jęczmień,
• kiełki fasoli,
• gryka,
• bulgur,
• łopian,
• maślanka,
• przetwory owocowe,
• warzywa przetworzone,
• ciecierzyca,
• czekolada,
• kakao w proszku,
• kawa,
• kukurydza,
• twaróg,
• pszenica durum,
• fasola,
• kozieradka,
• siemię lniane,
• fruktoza,
• guma guar,
• lody,
• koncentraty soków,
• kefir,
• keczup,
• kalarepa,
• pasternak,
• syrop klonowy,
• margaryny,
• miód,
• przetwory mięsne konserwowe,
• mleko i przetwory mleczne,
• mozzarella,
• proso,
• owies,
• makaron,
• ziemniaki,
• komosa ryżowa,
• ryż,
• żyto,
• soja,
• orkisz.

GAPS Diet (Gut and Psychology Syndrome Diet)

Dieta GAPS wywodzi się od diety SCD. Powstała w związku z odkryciem, iż duża część problemów psychologicznych i neuropsychologicznych może mieć swoje podłoże w jelitach. Przynosi także pozytywne efekty w leczeniu SIBO.

Dieta skupia się na usuwaniu produktów ciężkostrawnych i szkodliwych dla flory jelitowej i zastąpieniu ich produktami wspomagającymi odbudowę prawidłowej mikroflory jelit. Dieta GAPS jest bardziej złożona niż dieta SCD, która opierała się jedynie na listach produktów wskazanych i przeciwwskazanych. Dieta GAPS dzieli się na kilka etapów, w każdym z nich rozszerzamy asortyment pożywienia, wprowadzając do diety dodatkowe pokarmy.

Produkty zalecane w diecie GAPS:

• mięso,
• podroby,
• jaja,
• duża liczba świeżych i gotowanych warzyw (wyłączając warzywa strączkowe),
• kiszonki,
• dojrzałe owoce,
• awokado,
• orzechy,
• nasiona,
• mleko kokosowe,
• sól morska,
• sól himalajska,
• czosnek,
• miód.

Produkty niewskazane w diecie GAPS:

• cukier i jego pochodne,
• aspartam,
• słodycze,
• alkohol,
• przetworzone jedzenie,
• zboża (w tym również ryż i kukurydza),
• warzywa skrobiowe, takie jak ziemniaki czy buraki,
• mleko i przetwory mleczne,
• rośliny strączkowe,
• soja,
• kawa, czarna herbata.

Dieta LFD/FODMAP

Dieta FODMAP, a w zasadzie dieta low – FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols) to dieta o zmniejszonej zawartości fermentujących węglowodanów i alkoholi polihydroksylowych. Ta modyfikacja diety jest również polecana przy innych schorzeniach układu pokarmowego, jak jelito drażliwe (IBS), choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

W diecie ograniczamy węglowodany łatwo fermentujące, które są słabo wchłaniane przez organizm (fruktoza, laktoza, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe – do grupy tej zalicza się sztuczne środki słodzące, takie jak sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol).

Diety FODMAP nie stosujemy przez całe życie, jest to dieta dwuetapowa, po której właściwym zastosowaniu objawy zmniejszają się do tego stopnia, że możemy wrócić do zwyczajowego sposobu zdrowego odżywiania. W pierwszym etapie diety low – FODMAP eliminujemy na 6–8 tygodni produkty zawierające duże ilości FODMAP. Następnie w drugim jej etapie powoli zaczynamy wprowadzać produkty o większej ilości FODMAP, zwracając uwagę na indywidualne reakcje i tolerancję organizmu.

Produkty zalecane z niskim FODMAP:

• warzywa: pomidory, ogórki, marchew, papryka, seler, dynia, kabaczek, ziemniaki, szczypior, fasola szparagowa, świeże zioła, cukinia, kukurydza, sałaty;
• owoce: melon, pomarańcze, banany, mandarynki, winogrona, kiwi, jagody i truskawki, ananas, cytryna;
• mleko i produkty mleczne: wszelkiego rodzaju produkty bezlaktozowe, twarde sery: cheddar, parmezan, ser szwajcarski, mozzarella, mleko roślinne (ryżowe, migdałowe);
• źródła białka: mięso, ryby, drób, tofu, tempeh, jaja;
• pieczywo i produkty zbożowe: bezglutenowe pieczywo, orkisz, ryż, owies, komosa ryżowa, płatki owsiane, makarony bezglutenowe.
• orzechy i nasiona: migdały, pestki dyni, nasiona słonecznika, orzechy włoskie, ziemne, pekan, piniowe, makadamia, sezam.
• inne: bezglutenowe herbatniki, wafle ryżowe, kukurydziane, do słodzenia stewia bądź syrop klonowy.

Produkty, na które powinniśmy zwrócić uwagę:

Trzeba dokładnie czytać etykiety gotowych kupowanych przez nas produktów, ponieważ często do ich przygotowania zostały użyte produkty niewskazane, jak cebula lub czosnek. Należy również uważać na sztuczne substancje słodzące czy syrop glukozowo-fruktozowy, który jest dodawany do większości produktów.

Produkty, które powinniśmy wyeliminować ze względu na wysokie FODMAP:

• warzywa: szparagi, karczochy, cebula, czosnek, por, groszek cukrowy, buraki, kapusta, seler, kukurydza, kalafior, brokuły, brukselka, groszek zielony, pory, grzyby, koper włoski;
• owoce: jabłka, gruszki, mango, arbuz, nektarynki, brzoskwinie, śliwki, morele, wszelkiego rodzaju owoce suszone i z puszki;
• mleko i produkty mleczne: mleko krowie, owcze, kozie, przetwory mleczne, takie jak: jogurty, twarogi, kefiry, maślanki, śmietany, sery miękkie, kremy na bazie śmietany, lody na bazie śmietany;
• źródła białka: rośliny strączkowe;
• pieczywo i produkty zbożowe: pieczywo i produkty z pszenicy i żyta.
• orzechy i nasiona: nerkowce, pistacje;
• inne: krakersy, herbatniki, a także syrop glukozowo-fruktozowy, syrop z agawy.

Ciekawostka: jeżeli jesteśmy wegetarianami lub weganami i jedyne źródło białka w naszej diecie stanowią rośliny strączkowe, należy pamiętać o obróbce termicznej swoistej dla każdego ze strączków. Pomocnym może okazać się również glon o nazwie kombu, który dodajemy do gotowania w proporcji 1 część wodorostów na 6 części strączkowych. Ułatwi on trawienie i poprawi walory smakowe.

Dobrze dobrany plan żywieniowy może wspomóc walkę z przerostem mikroflory jelit, najważniejsze aby zacząć działać. Stosowanie opisanych w artykule wskazówek może pomóc, ale pamiętaj – nie ma uniwersalnej recepty dla każdego! Jeśli zauważysz u siebie objawy SIBO, skonsultuj się z lekarzem, bo dieta może wspomagać, ale nie zastępuje leczenia. Poszukaj także profesjonalnego dietetyka, który opracuje dla ciebie indywidualny plan działania.

Małgorzata Kujda – dietetyczka i właścicielka Kliniki Stylu Życia FIT UP CLINIC. Prywatnie właścicielka 3 psiaków. Dzięki nim prowadzi nie tylko zdrowy, ale także aktywny tryb życia.