Brak energii – zwykłe zmęczenie czy objaw choroby?

Brak energii, senność, zmęczenie – spadku formy doświadcza od czasu do czasu każda z nas. Jednak dłuższe utrzymywanie się takiego osłabienia może być symptomem rozmaitych zaburzeń zdrowotnych – od niedoborów witamin, poprzez anemię i depresję, aż po cukrzycę i niedoczynność tarczycy. Kiedy brak energii życiowej powinien zaniepokoić?

Brak energii – przyczyny i objawy osłabienia

Co piąta z nas jest zmęczona, a co dziesiąta wręcz wyczerpana – takie dane podaje Główny Urząd Statystyczny. Z pewnością nie pomaga to, że dużo pracujemy – według Eurostatu zajmujemy pod tym względem drugie miejsce w Unii Europejskiej, tuż po Grekach. Ale nie tylko nadmiar obowiązków sprawia, że codzienne czynności mogą zacząć nas przerastać. Zmęczenie bywa sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Ważne jest przy tym, od jak dawna towarzyszy nam uczucie znużenia. Jeśli od kilku dni, a nawet tygodni towarzyszy ci stwierdzenie „brak mi sił” –  nie ma sensu z miejsca pędzić na badania. To normalne, że od czasu do czasu każdemu z nas spada poziom energii.

Gdy jednak taki stan trwa wiele miesięcy, w naszej głowie powinna zapalić się czerwona lampka. Mówimy już wtedy o przewlekłym zmęczeniu. Długa lista objawów ciągłego zmęczenia obejmuje m.in.:

• osłabienie,
• senność,
• fizyczny brak sił,
• apatię,
• bóle mięśni i głowy,
• problemy z koncentracją, 
• drażliwość,
• kłopoty z pamięcią,
• zawroty głowy,
• niezdecydowanie.

Jeśli wszystko, co robisz, okupione jest niewspółmiernym wysiłkiem, a na dodatek masz coraz gorszy nastrój, nie można wykluczyć, że chodzi o coś więcej niż o zwykłe obniżenie formy. Być może cierpisz na jedną z opisanych dolegliwości. To one często powodują, że kompletnie ulatuje z nas energia i stale towarzyszy nam niewyjaśnione zmęczenie, senność, osłabienie, brak energii.

Bezdech senny powoduje senność i brak energii

Wyobraź sobie, że w nocy, gdy śpisz, od 5 do 30 razy na godzinę przestajesz oddychać na dłużej niż 10 sekund. Za każdym razem, gdy zaczyna brakować ci powietrza, wybudzasz się na moment, a rano nic z tego nie pamiętasz. Tak właśnie dzieje się u osób cierpiących na obturacyjny bezdech senny (OBS). Dochodzi u nich do niedotlenienia tkanek, wahań ciśnienia, a ich serce przez to ledwo zipie. Nic dziwnego, że w ciągu dnia czują się zmęczeni i ospali. Bardzo możliwe, że ciebie też to dotyczy, ale nawet jeśli masz tego rodzaju problem, zapewne o tym nie wiesz.

W Holandii przeprowadzono pod tym kątem badania na 4206 ochotnikach. Okazało się, że bezdech senny występował u 6,4 proc. badanych, a 78 proc. spośród nich nie zdawało sobie z tego sprawy. Jeśli będziesz mieć szczęście, twoi bliscy pewnie w końcu zauważą, że coś jest nie tak. Wtedy pozostanie ci wizyta u specjalisty.

Zespół chronicznego zmęczenia

Niby nic się nie zmieniło: szef nie dołożył ci obowiązków, nie pojawiło się żadne nowe źródło stresu. A jednak odczuwasz potworne zmęczenie, które nie mija, nawet gdy się wysypiasz i starasz się pamiętać o wypoczynku. Trwa to dobre pół roku, więc być może masz już za sobą wizytę u internisty. Twoje wyniki badań są w normie? W takim razie pora wziąć pod uwagę CFS (chronic fatigue syndrome). Nie wiadomo, co wywołuje tę dolegliwość. Naukowcy sądzą, że może być ona odpowiedzią na długotrwały stan zapalny w organizmie, inni wskazują zaburzenia hormonalne, niedobory różnych składników.

Jedno jest pewne: z zespołem chronicznego zmęczenia trudno funkcjonować. – CFS może niszczyć życie pacjenta przez 10, 20, a nawet 30 lat – mówi prof. Jose G. Montoya z Uniwersytetu Stanforda (USA) specjalizujący się w CFS. Oprócz braku energii, u 60–95 proc. chorych na CFS obserwuje się podwyższoną temperaturę, u 20–95 proc. bóle mięśni, na zaburzenia snu cierpi 15–90 proc., ból gardła ma 50–75 proc., a gorszy nastrój zauważa u siebie 70–85 proc. Gdy przyczyną takich objawów jest CFS, zaleca się uregulowany tryb życia, co najmniej 8 godzin snu na dobę, aktywność fizyczną, a także psychoterapię.

Niewykluczone, że w przyszłości osobom z CFS pomoże jeszcze co innego. Naukowcy z Uniwersytetu Cornella (USA) odkryli, że u cierpiących na zespół chronicznego zmęczenia flora jelitowa jest znacznie uboższa w porównaniu ze zdrowymi ludźmi, obserwuje się u nich także podwyższony stan zapalny organizmu. – Nasze badanie pokazuje, że u pacjentów z tym zespołem skład mikrobiomu jelitowego odbiega od normy, co prawdopodobnie prowadzi do objawów zapalnych i żołądkowo-jelitowych – mówi prof. Maureen Hanson, członkini zespołu badawczego. Główny autor badania dr Ludovic Giloteaux dodaje:

– Jeśli dowiemy się więcej na temat tego, co dzieje się w jelitach, być może klinicyści rozważą zmianę diety lub zastosowanie prebiotyków jako formy leczenia CFS.

Depresja – brak energii do życia

Uczucie permanentnego wyczerpania jest jednym z najczęstszych objawów depresji. Trudno przy tym niekiedy stwierdzić, czy to zmęczenie wywołuje stan depresyjny, czy raczej depresja powoduje zmęczenie. Samo leczenie choroby też bywa przyczyną braku energii u chorego – mogą tak na niego działać przyjmowane leki antydepresyjne (warto wtedy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, by ewentualnie zmienił preparat). Jeśli przez kilka tygodni obserwujesz u siebie brak energii, a najprostsze czynności sprawiają ci niewyobrażalną trudność, poszukaj pomocy u specjalisty. W pierwszej kolejności powinien to być internista, a gdy podstawowe badania niczego nie wykażą, należy skonsultować się z psychoterapeutą lub psychiatrą. Nie ma co zwlekać, bo depresja nie przejdzie sama, a im dłużej trwa, tym trudniej sobie z nią poradzić.

Niewydolność nerek – mało znana przyczyna apatii i ociężałości

Czasami źródło problemu w ogóle nie przychodzi nam do głowy, bo kto np. łączyłby brak energii z zaburzeniami pracy nerek? A jednak! Zmęczenie w pakiecie z ociężałością, nerwowością, brakiem apetytu, obrzękami twarzy i stóp, łuszczeniem się skóry i bólami głowy może sugerować, że nerki nie pracują tak jak powinny. Ich niewydolność powoduje, że toksyny, które powinny być usunięte z organizmu, gromadzą się w nim i zaburzają pracę różnych narządów. Żeby wykluczyć lub potwierdzić problem, należy zbadać mocz oraz krew – odpowiednie badania zleci internista.

Cukrzyca – senność i brak energii to charakterystyczny objaw

Chorujemy na nią coraz częściej – w Polsce jest już ponad 2,5 mln cukrzyków, a według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ta liczba podwoi się w najbliższych 15–20 latach. Niestety, zazwyczaj bagatelizujemy wczesne objawy, do których należy m.in. właśnie zmęczenie. Bo przecież zawsze znajdzie się inne wytłumaczenie braku sił niż choroba, prawda? Podobnie rzecz się ma z pozostałymi sygnałami mogącymi świadczyć o rozwijającej się cukrzycy. Senność, trudności z koncentracją, nieposkromiony apetyt czy nawracające infekcje jesteśmy skłonni uznać za normę. Gdy jednak dolegliwości te występują razem, lepiej być czujnym, bo cukrzyca bywa podstępna i często pustoszy nasz organizm, a my jesteśmy tego nieświadome.

Brak energii spowodowany niedoczynnością tarczycy

Hormonów wydzielanych przez tarczycę nie może być ani za dużo, ani za mało – jedno i drugie oznacza kłopoty. W obu przypadkach (nadczynność oraz niedoczynność tarczycy) pojawia się ten sam objaw – brak energii. Przy nadczynności dodatkowo występuje bezsenność, drażliwość, osoba chora chudnie mimo dużego apetytu, odczuwa zaburzenia akcji serca, jest jej ciągle gorąco, duszno, ma kłopoty z żołądkiem. Niedoczynność tarczycy z kolei można podejrzewać, gdy oprócz zmęczenia obserwujemy u siebie m.in. nieuzasadnione przybieranie na wadze, wypadanie włosów, trudności ze skupieniem uwagi, u kobiet nieregularne cykle miesiączkowe.

Zaburzenia pracy tarczycy stwierdza lekarz po zbadaniu poziomu hormonów. Odpowiednie leczenie zwykle po kilku miesiącach przynosi poprawę, w tym zredukowanie braku energii i ospałości.

WZW C – zaskakująca przyczyna braku energii

Wirusowe zapalenie wątroby typu c (WZW C) wywołuje wirus żółtaczki, czyli HCV. Można go „złapać”, jeśli dojdzie do kontaktu ze zakażoną krwią, np. podczas operacji, robienia tatuażu, manikiuru czy usuwania znamion. Jednym z objawów choroby jest zmęczenie, a także osłabienie, poza tym brak apetytu, mdłości. Poza brakiem energii, chorzy skarżą się też na bóle mięśni i stawów, a u ok. 30 proc. z nich obserwuje się zażółcenie białek oczu oraz skóry. Przy takich dolegliwościach trzeba się przebadać: podstawą jest test z krwi na obecność przeciwciał anty-HCV.

Organizm na ogół wysyła nam sygnały, gdy potrzebna jest interwencja. Problem w tym, że często je ignorujemy. Marzysz o zapadnięciu w sen zimowy (bez względu na porę roku)? Czujesz się jak bohaterka filmu puszczanego w zwolnionym tempie? Masz wrażenie, że ktoś wyssał z ciebie wszystkie siły? Nie czekaj, aż problem sam się rozwiąże, tylko pomyśl, co może być jego przyczyną. Im szybciej ją zidentyfikujesz, tym szybciej poczujesz powrót energii.

Jestem osłabiona – co robić? Sposoby na brak energii

Gdy ciągłe zmęczenie, brak energii, apatia, ociężałość i senność utrzymują się przez dłuższy czas, można podejrzewać problemy zdrowotne. Wówczas wskazana jest wizyta u lekarza, który określi, co może być przyczyną takiego samopoczucia. Jakie badania warto wykonać? Warto zbadać poziom hormonów tarczycy, wykonać morfologię krwi, badanie moczu, ocenić poziom żelaza, zbadać poziom glukozy we krwi. Określenie przyczyny braku energii pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie i wyeliminować przyczynę zmęczenia, senności i osłabienia.

Jak sobie radzić z przewlekłym zmęczeniem? Brak energii – o ile nie jest spowodowany problemami zdrowotnymi – można wyeliminować poprzez zmianę trybu życia. Ospałość, zmęczenie i brak energii znikają jak ręką odjął po podjęciu aktywności fizycznej. Poprawa krążenia krwi, lepsze dotlenienie komórek i wydzielanie endorfin – taka mieszanka potrafi zdziałać cuda. Nie zapominaj o sporcie, ale jednocześnie – o odpoczynku. Regeneracja podczas snu, który powinien trwać około 7-8 godzin, pozwala wyeliminować spadki energii rano i w ciągu całego dnia.

Jakie witaminy na zmęczenie warto zastosować? W diecie i suplementach dostarczyć można witaminę D, witaminy z grupy B, magnez, cynk czy witaminę C. Poza dietą istotne znaczenie ma nawodnienie organizmu. Brak energii może być konsekwencją odwodnienia; wystarczy przyjmować 2 litry płynów dziennie (woda, herbata zielona, herbatki ziołowe, umiarkowana ilość kawy), aby brak sił i energii odeszły w zapomnienie.

Bibliografia:

1. E. Bałkowiec-Iskra, M. Niewada, „Zespół przewlekłego zmęczenia – postępy leczenia” Przew Lek, 2002
2. L. Giloteaux i in., Reduced diversity and altered composition of the gut microbiome in individuals with myalgic encephalomyelitis/ chronic fatique syndrome; Microbiome 2016, Jun