USG jamy brzusznej – przygotowanie, cena. Co wykrywa badanie?

Badanie USG jamy brzusznej to metoda obrazowania służąca diagnostyce schorzeń przewodu pokarmowego oraz wielu narządów miąższowych, m.in. śledziony, wątroby i trzustki. Stanowi badanie nieinwazyjne i bezpieczne, także dla kobiet w ciąży. Jak przygotować się do USG jamy brzusznej? Jak przebiega badanie i co wykrywa?

Na czym polega USG jamy brzusznej?

USG jamy brzusznej to badanie, które wykorzystuje odbijające się fale ultradźwiękowe do obrazowania tkanek i narządów. Jest zupełnie bezpieczne, bezbolesne i charakteryzuje się dużą dokładnością. Wskazaniem do przeprowadzenia badania USG brzucha są ciąża oraz różne dolegliwości w obrębie jamy brzusznej. Dzięki niemu możemy wykryć nieprawidłowości w budowie istotnych dla życia narządów, takich jak: wątroba, pęcherzyk i drogi żółciowe, nerki, nadnercza, trzustka, śledziona, pęcherz moczowy, a także duże naczynia krwionośne, np. aorta czy tętnice nerkowe.

Wskazania do wykonania USG jamy brzusznej

Jest wiele wskazań, które powinny nas skłonić do poddania się badaniu USG jamy brzusznej. Są to przede wszystkim objawy takie jak:

• utrata masy ciała,
• ostre lub przewlekłe bóle brzucha,
• nudności, wymioty, biegunka,
• wyczuwalne guzy w jamie brzusznej,
• zmniejszenie apetytu,
• uraz brzucha.

Profilaktycznie zaleca się wykonywanie USG jamy brzusznej co około 2 lata, zwłaszcza po 40. roku życia. Dodatkowo, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje przynajmniej trzykrotne wykonanie badania USG brzucha w okresie ciąży.

Co wykrywa USG jamy brzusznej?

Badanie USG jamy brzusznej służy ocenie ogólnego stanu jelit, żołądka oraz narządów miąższowych (np. śledziony, wątroby, trzustki). USG brzucha z dopplerem pozwala na określenie przepływu krwi przez narządy jamy brzusznej, w tym na ocenę ukrwienia nerek i chorób wątroby. Wyniki badania USG jamy brzusznej służą również wykryciu guzów wątroby, nerek i trzustki.

USG brzucha pozwala zauważyć zmiany i nieprawidłowości obecne w wielu narządach, ponadto umożliwiają ocenę stanu głównych naczyń krwionośnych oraz przewodów żółciowych. Badanie USG jamy brzusznej w ciąży umożliwia ocenę i kontrolę wzrostu oraz rozwoju płodu.

Jak przygotować się do USG jamy brzusznej?

Przygotowanie do USG jamy brzusznej polega na zadbaniu o zachowanie odstępu między ostatnim posiłkiem a badaniem. Jeśli USG brzucha wykonywane jest rano, pacjent powinien być na czczo. Ogólna reguła mówi, że nie należy spożywać żadnych pokarmów przez sześć godzin przed badaniem. W dniu poprzedzającym USG jamy brzusznej (oraz podczas posiłku, który jemy rano, gdy badanie jest zaplanowane na popołudnie lub wieczór), warto trzymać się zasad diety lekkostrawnej:

• unikać spożywania potraw smażonych oraz produktów wzdymających (warzyw cebulowych, kapustnych, nasion roślin strączkowych, napojów gazowanych),
• powstrzymać się od jedzenia innych produktów ciężkostrawnych, takich jak razowe pieczywo, kasze gruboziarniste, surowe owoce i warzywa, orzechy i nasiona.

Przed badaniem można spożywać tylko klarowne płyny, najlepiej wodę niegazowaną. Nie należy pić mleka, napojów gazowanych ani alkoholu. Zalecane jest, by na jedną-dwie godziny przed badaniem USG jamy brzusznej wypić około dwieszklanki wody.

Wskazane może być zastosowanie leku na wzdęcia dzień przed oraz w dniu badania. Przed wykonaniem USG brzucha nie powinno się palić papierosów ani żuć gumy do żucia.

Przebieg badania USG jamy brzusznej

Badanie USG jamy brzusznej odbywa się w pozycji leżącej, w gabinecie lekarskim. Należy odsłonić brzuch. Skóra jest pokrywana specjalnym żelem, co może spowodować dyskomfort pod postacią uczucia chłodu. Lekarz wykonuje badanie, przesuwając po skórze brzucha niewielkim urządzeniem nazywanym głowicą ultrasonograficzną. Jest to zazwyczaj bezbolesne. Lekarz może kilkakrotnie poprosić pacjenta o wykonanie lub wstrzymanie oddechu.

W czasie USG jamy brzusznej osoba przeprowadzająca badanie ocenia pojawiający się na monitorze obraz. Obecnie dostępna jest aparatura umożliwiająca obrazowanie w trzech lub czterech wymiarach. USG jamy brzusznej 4D umożliwia rejestrowanie ruchów, np. ruchu płodu.

Badanie USG trwa zwykle około 10-20 minut. W przypadku USG jamy brzusznej u dziecka ten czas może być wydłużony.

Wyniki USG jamy brzusznej

Wynik badania USG jamy brzusznej zwykle jest dostępny już w dniu przeprowadzania badania. Z otrzymanym opisem należy zwrócić się do lekarza, który przeanalizuje go w oparciu o wywiad i (ewentualnie) wyniki innych wykonanych badań.

Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania USG jamy brzusznej?

USG jamy brzusznej jest w pełni bezpieczne. Może być wykonywane w każdym wieku, bez względu na obciążenia medyczne. Jedynym przeciwwskazaniem do wykonania badania jest obecność otwartych ran w badanej okolicy. Wpływ na jakość wyniku mają budowa ciała pacjenta (znaczna otyłość utrudnia jego wykonanie) oraz wcześniejsze przygotowanie do USG jamy brzusznej (nadmiar gazów jelitowych upośledza obrazowanie).

Cena USG jamy brzusznej

Badanie USG podlega finansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Także badanie USG jamy brzusznej w ciąży jest refundowane przez państwo, pod warunkiem, że lekarz ma podpisany kontrakt z NFZ. USG brzucha można również wykonać w prywatnych placówkach, za badanie należy wówczas zapłacić 100-200 złotych.

USG jamy brzusznej w ciąży

Badanie USG jamy brzusznej potwierdza ciążę, kontroluje jej przebieg, a także pozwala na obliczenie wieku płodu i przybliżonego termin porodu. To, co sprawdzane jest w czasie USG, zależy od tygodnia ciąży. Polskie Towarzystwo Ginekologicznego zaleca trzykrotne wykonanie badania USG brzucha w okresie ciąży:

• między 11. a 13. tygodniem ciąży,
• między 18. a 22. tygodniem ciąży,
• między 28. a 32. tygodniem ciąży.

Natomiast przed 10. tygodniem ciąży badanie USG wykonuje się sondą dopochwową, celem rozpoznania ciąży wewnątrzmacicznej lub pozamacicznej. Ponadto, ocenie podlega wtedy stan narządu rodnego, w szczególności budowa, kształt i wielkość macicy, jajników oraz jajowodów.

USG jamy brzusznej dziecka

Badanie USG jamy brzusznej u niemowlaka zwykle przeprowadza się bez specjalnego przygotowania. Podobnie USG jamy brzusznej u dzieci do lat trzech.

Natomiast w przypadku dzieci od trzeciego do 10. roku życia zazwyczaj, zgodnie z wytycznymi otrzymanymi z placówki medycznej, należy zadbać o odstęp między ostatnim posiłkiem a USG (zwykle co najmniej dwugodzinny). Dodatkowo zaleca się, aby pacjent nie oddawał moczu przed badaniem. Wskazane jest także często podanie dziecku leku na wzdęcia i gazy, zarówno w dniu badania jak i dzień wcześniej. W tej grupie wiekowej polecany jest simetikon w formie granulatu lub kropli doustnych.

Przed badaniem USG jamy brzusznej u starszych dzieci zaleca się dodatkowo modyfikację diety, polegającą na ograniczeniu spożycia produktów ciężkostrawnych i wzdymających w dniu poprzedzającym badanie. Ponadto dwie godziny przed badaniem wskazane jest podanie dziecku dwóch-trzech szklanek mineralnej wody niegazowanej i zgłoszenie się na badanie z pełnym pęcherzem.

Bibliografia:

1. National Health Service (2019) Having an abdominal ultrasound scan.
2. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (2015) Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym – 2015 r., Ginekologia Polska, 86: 551-559.