Zespół przewlekłego zmęczenia – objawy. Jak odzyskać energię?

Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) przez wiele lat był bagatelizowany jako pseudochoroba. Objawy zespołu chronicznego zmęczenia są bowiem niespecyficzne, dodatkowo nieznane są jego dokładne przyczyny. Syndrom przewlekłego zmęczenia dziś „cieszy się” statusem choroby cywilizacyjnej, a odkrycie naukowców ze Stanfordu może pozwolić na jego łatwe diagnozowanie. Leczenie zespołu zmęczenia polega zwykle na próbach eliminowania objawów. Jak odzyskać energię, gdy chorujesz na zespół przewlekłego zmęczenia?

Czym jest zespół przewlekłego zmęczenia?

Zespół przewlekłego zmęczenia to jedna z tych chorób, którą łatwo u siebie „rozpoznać” w chwilach słabości. Polega na tym, że pacjent odczuwa długotrwałe zmęczenie, które nie mija po odpoczynku. Towarzyszą mu często dodatkowe symptomy, np. bóle głowy, problemy ze snem.

Objawy chronicznego zmęczenia mogą świadczyć o rozmaitych problemach zdrowotnych, również tych o podłożu psychosomatycznym. Dlatego jednym z określeń, jakie przylgnęły do zespołu przewlekłego zmęczenia (w skrócie: CFS, od angielskiego chronic fatigue syndrome) w krajach anglosaskich, było „yuppie flu”, czyli grypa japiszonów – sugerujące, że w gruncie rzeczy chodzi o coś w rodzaju zblazowania połączonego z wypaleniem zawodowym. Od pewnego czasu syndrom przewlekłego zmęczenia traktowany jest poważniej, ponieważ nowe badania pokazują, że przyczyny tego zespołu objawów mogą leżeć w zmianach w organizmie, które mają podłoże biochemiczne.

Objawy zespołu przewlekłego zmęczenia

Jednym z głównych objawów zespołu przewlekłego zmęczenia jest osłabienie. Towarzyszy mu:

• spadek nastroju,
• problemy z koncentracją,
• obniżona jakość snu,
• niechęć lub niezdolność do podejmowania dłuższego wysiłku,
• u niektórych pacjentów: dolegliwości fizyczne, takie jak bóle głowy, mięśni, stawów lub drapanie w gardle.

O zespole chronicznego zmęczenia mówi się jako o chorobie cywilizacyjnej, jednak wciąż słabo poznana jest jego etiologia. Między lekarzami brak również zgody co do kryteriów umożliwiających stwierdzenie zespołu przewlekłego zmęczenia. Teraz jednak może się to zmienić. Wszystko za sprawą odkrycia naukowców ze Stanford University School of Medicine.

Badania nad zespołem przewlekłego zmęczenia

Zespół badaczy pod kierownictwem prof. Jose Montoi przebadał 192 pacjentów chorych na zespół przewlekłego zmęczenia i 392 osób z grupy kontrolnej pod kątem obecności markerów zapalnych. Średnia wieku w obu grupach wynosiła 50 lat, a przeciętny czas trwania objawów zespołu chronicznego zmęczenia – ponad dziesięć lat. U osób cierpiących na przewlekłe zmęczenie zaobserwowano podwyższony poziom 17 rodzajów cytokin – białek biorących udział w reakcji odpornościowej organizmu – z czego 13 było cytokinami o działaniu prozapalnym. Ich stężenie rosło proporcjonalnie do wzrostu natężenia objawów zespołu przewlekłego zmęczenia.

W grupie chorych stwierdzono również podwyższony poziom TGF-β – białka, które w początkowym stadium choroby nowotworowej powstrzymuje wzrost guza, ale w stadiach zaawansowanych sprzyja powstawaniu przerzutów. Dodatkowo, chorzy na zespół przewlekłego zmęczenia mieli obniżony poziom rezystyny, co wydaje się o tyle ciekawe, że podwyższone stężenia tego polipeptydu świadczą o rozwijającej się chorobie układu krążenia.

Diagnozowanie zespołu przewlekłego zmęczenia

Zespół przewlekłego zmęczenia dotychczas mógł być diagnozowany tylko na podstawie objawów i wykluczania chorób, które powodują przewlekłe zmęczenie. Odkrycie naukowców ze Stanfordu daje nadzieję na opracowanie metody, która umożliwi diagnozowanie zespołu chronicznego zmęczenia na podstawie badania krwi. Pozwoli to nie tylko na wdrożenie odpowiedniego leczenia, ale również „urealnienie” problemu – bo CFS nawet przez lekarzy bywa postrzegany jako zaburzenie raczej psychogenne niż fizjologiczne.

Sam Montoya po raz pierwszy w swojej karierze zawodowej zetknął się z problemem w roku 2004. – Widziałem potworności, do których ta choroba doprowadziła setki pacjentów. O zespole chronicznego zmęczenia mówi się od 35 lat, czasami w kategoriach przypadłości psychicznej, ale zespół przewlekłego zmęczenia w żadnym razie nie jest produktem wyobraźni. Jest najzupełniej realny – mówi naukowiec.

Epidemiologia zespołu przewlekłego zmęczenia

Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych na zespół chronicznego zmęczenia cierpi 100 milionów osób. W Wielkiej Brytanii – 250 tys. Problem dotyka nie tylko mieszkańców krajów Zachodu, ale również państw rozwijających się, m.in. w Afryce i Azji. Dane epidemiologiczne na temat zespołu przewlekłego zmęczenia są jednak bardzo rozbieżne ze względu na rozmaitość stosowanych metodologii. Wobec braku jasnych kryteriów diagnostycznych trudno ocenić, ile osób zmaga się z syndromem przewlekłego zmęczenia. Statystyki wahają się od ułamka punktu procentowego do ponad 6 proc. Niektóre mówią nawet o 20 proc., choć te obejmują również przypadki o łagodnym natężeniu.

Wiadomo, że na syndrom chronicznego zmęczenia częściej zapadają kobiety. Stanowią one aż 75 proc. pacjentów z rozpoznaniem chorobowym. Inna prawidłowość dotyczy wieku. Przewlekłe zmęczenie najczęściej dotyka – chciałoby się rzec – paradoksalnie – osoby młode w dwóch przedziałach wiekowych:

• od 15. do 20. roku życia,
• od 30. do 35. roku życia.

Wielu z nich towarzyszy przez resztę życia. Dane epidemiologiczne dowodzą, że jedynie 10 proc. osób dorosłych, które zapadły na zespół przewlekłego zmęczenia, powraca do poprzedniego poziomu sprawności. Lepsze są rokowania wśród nastolatków: spośród nich do pełni zdrowia wraca ponad połowa.

Zespół przewlekłego zmęczenia – jak odzyskać energię?

W leczeniu zespołu przewlekłego zmęczenia stosuje się rozmaite podejścia: od terapii behawioralnych, przez ćwiczenia, po farmakologię ukierunkowaną na redukcję bólu, nudności, problemów ze snem. Dieta przy zespole chronicznego zmęczenia powinna być dobrze zbilansowana. Najlepiej uwzględnić w niej żywność ze wszystkich podstawowych grup produktów spożywczych (warzywa i owoce, produkty zbożowe, nabiał, jaja, mięso i ryby, tłuszcze roślinne), dzięki czemu możemy zminimalizować ryzyko niedoborów składników pokarmowych.

Niestety, leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia czasami nie przynosi satysfakcjonujących rezultatów. Być może odkryta przez naukowców ze Stanfordu zależność fizjologiczna towarzysząca chorobie pomoże wypracować skuteczniejsze metody nie tylko jej diagnozowania, ale również leczenia?

Bibliografia:

1. Montoya J. G., Holmes T. H., Anderson J. N. (2017) Cytokine signature associated with disease severity in chronic fatigue syndrome patients, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, E7150–E7158.
2. National Health Service (2017) Chronic fatigue syndrome (CFS/ME).