Atak paniki podczas rezonansu magnetycznego. Jak sobie z nim radzić? 

Rezonans magnetyczny jest jednym z narzędzi diagnostyki obrazowej. Pozwala na przyjrzenie się tkankom wewnętrznym bez konieczności przerywania powłok ciała. Niestety, nie wszyscy są w stanie poddać się temu badaniu. Co prowokuje ataki paniki podczas rezonansu magnetycznego? Czym się objawiają? Jak opanować przykre symptomy, które temu towarzyszą? 

Czym jest atak paniki? 

Zgodnie z badaniami opublikowanymi na łamach „Scientific Data”, ataki paniki to nagłe epizody silnego strachu, które osiągają kulminację w ciągu kilku minut. Objawy towarzyszące obejmują m.in. trudności w oddychaniu oraz szybkie bicie serca. Jak podkreślają naukowcy, symptomy mogą być wywołane przez stres psychiczny lub konkretne sytuacje. Przyczynami ataków mogą być:  

• czynniki biologiczne (np. zaburzenia neuroprzekaźników),  
• traumatyczne doświadczenia,  
• współwystępowanie innych zaburzeń lękowych (np. klaustrofobii w specyficznych warunkach rezonansu magnetycznego). 

Rezonans magnetyczny a klaustrofobia 

Rezonans magnetyczny wiąże się z koniecznością leżenia w wąskim, zamkniętym tunelu, co stanowi wyzwanie dla pacjentów z klaustrofobią (lęk przed przestrzenią zamkniętą). Wąski tunel skanera, ograniczona przestrzeń, a także długi czas trwania badania (od 15 do 45 minut) potęgują uczucie zagrożenia, co prowadzić może do ataku paniki. Wówczas kontynuowanie badania jest niemożliwe, ponieważ ruchy zniekształcają obraz i czynią go nieprzydatnym diagnostycznie. 

Dla niektórych pacjentów konieczność pozostania w bezruchu przez dłuższy czas może prowadzić do poczucia utraty kontroli i lęku o swoje bezpieczeństwo. W takich przypadkach atak paniki może wystąpić w ciągu kilku minut od rozpoczęcia badania, a osoby dotknięte tym stanem mogą poczuć się zdezorientowane, niezdolne do kontynuowania procedury. 

Przyczyny ataku paniki podczas badania 

Wąska przestrzeń rezonansu magnetycznego może wywoływać uczucie duszności i klaustrofobii. Dla osób, które mają tendencję do panicznych reakcji na takie warunki, zjawisko to jest silnym bodźcem wywołującym atak paniki. 

Do tego dochodzi hałas w trakcie badania. Skaner rezonansu wytwarza głośne, pulsujące dźwięki, które potęgują lęk i uczucie niepokoju, zwłaszcza w sytuacji, gdy pacjent nie wie, jak długo jeszcze potrwa badanie. To również stanowi przyczynę dezorientacji, co sprzyja wystąpieniu atakowi paniki. 

Warto też wspomnieć, że czasami pacjenci przechodzą rezonans magnetyczny w celu wykluczenia poważnych chorób, takich jak nowotwory czy choroby neurologiczne. Obawa przed tym, co może ujawnić badanie, może prowadzić do intensyfikacji lęku. 

Objawy ataku paniki podczas rezonansu 

Objawy ataku paniki podczas rezonansu magnetycznego nie różnią się od tych, które towarzyszą temu sprowokowanemu przez inne sytuacje. Mogą pojawić się: 

• palpitacja serca,  
• krótki oddech,  
• pocenie się,  
• drżenie,  
• wrażenie dławienia, 
• ból lub niewygoda w klatce piersiowej,  
• nudności,  
• zawroty głowy lub omdlewanie, 
• depersonalizacja lub derealizacja,  
• lęk przed śmiercią,  
• szaleństwo, 
• utrata panowania nad sobą,  
• parestezje (czucie opaczne),  
• uderzenia chłodu lub gorąca.

Carson, Butcher i Mineka w „Psychologii zaburzeń” wymieniają aż trzynaście objawów, jakie charakteryzują atak paniki. Jednak dla stwierdzenia tego stanu wystarczy, aby wystąpiły cztery spośród wymienionych. 

Sposoby radzenia sobie z atakami paniki podczas rezonansu 

Wczesna reakcja na pierwsze objawy paniki może pomóc w złagodzeniu ataku. Do skutecznych metod należą: 

• psychoedukacja, 
• zmiany w stylu życia, 
• techniki radzenia sobie ze stresem, 
• ćwiczenia relaksacyjne. 

Lekarz może również zalecić terapię farmakologiczną (np. stosowanie leków przeciwdepresyjnych, środków przeciwlękowych) lub metody niefarmakologiczne (np. terapię poznawczo-behawioralną). Ważne jest, by nie zmagać się z tym problemem w pojedynkę. Korzystanie ze wsparcia psychologa lub psychiatry często okazuje się pomocne. 

Natomiast bezpośrednio przed badaniem rezonansem magnetycznym warto: 

• zastosować techniki relaksacyjne, np. głębokie oddychanie przeponowe, 
• porozmawiać z radiologiem przeprowadzającym badaniem o swoich obawach, 
• zapytać o możliwość wykonania badania w otwartym skanerze, które zostały zaprojektowane właśnie z myślą o komforcie wielu pacjentów, 
• kontrolowanie oddechu (świadome głębokie wdechy i powolne wydechy pomagają w zredukowaniu poziomu stresu). 

Bibliografia: 

1. Carson R. C., Butcher J. N., Mineka S., Psychologia zaburzeń, tom 1, 2003. 
2. Florkowski R., Doświadczanie i profilaktyka ataku paniki. Casus obrazowania rezonansem magnetycznym, Fizjoterapia 2014, vol. 22, nr  2, s. 10-23. 
3. Kacprzyk-Straszak A., Pawlak A., Kucharczyk K., [w:] red. Cadra S. i Ciupka Beskidzkie Dziedzictwo V, Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas, s. 95-114. 
4. Puźniak A., Włoszczak-Szubzda A., Obawy i lęki pacjentów przed badaniem metodą rezonansu magnetycznego, „Aspekty Zdrowia i Choroby” 2017, t. 2, nr 4, s. 29-38.  
5. Sooyoung J., Tai hui S., Seunghyun S., Heon-Jeong L., Yu-Bin S., Ji Won Y., Chul-Hyun C., A digital phenotyping dataset for impending panic symptoms: a prospective longitudinal study, Scientific Data 2024, 11:1264.