Autyzm i ADHD. Czy te zaburzenia mogą występować razem? 

Jeszcze do niedawna autyzm i ADHD traktowano jako dwa odrębne zaburzenia neurorozwojowe, które wzajemnie się wykluczają. Dziś jednak wiemy, że mogą one współwystępować u jednej osoby, tworząc unikalny profil funkcjonowania określany jako AuDHD. Współistnienie ADHD i spektrum autyzmu sprawia, że diagnoza staje się bardziej skomplikowana, a objawy mogą się na siebie nakładać lub wzajemnie wzmacniać. 

Czym są ADHD i spektrum autyzmu? 

ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) oraz spektrum autyzmu to dwa zaburzenia neurorozwojowe, które wynikają z odmienności w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Osoby, które je mają, można określić mianem neuroróżnorodnych – ich mózgi działają w unikalny sposób, co wpływa na sposób przetwarzania bodźców, komunikacji i regulacji emocji. 

ADHD objawia się trudnościami z koncentracją, impulsywnością oraz nadmierną aktywnością, podczas gdy spektrum autyzmu wiąże się z wyzwaniami w sferze komunikacji, interakcji społecznych oraz powtarzalnymi wzorcami zachowań. Co istotne, oba te zaburzenia mogą współwystępować, co utrudnia jednoznaczną diagnozę. 

ADHD i spektrum autyzmu. Objawy 

Objawy ADHD i spektrum autyzmu mogą być złożone i różnorodne, a ich współwystępowanie często stanowi wyzwanie diagnostyczne. Dzieci dotknięte tymi zaburzeniami mogą wykazywać: 

• nadwrażliwość sensoryczną, co oznacza, że bodźce z otoczenia – dźwięki, światło czy dotyk – odbierane są przez nie ze wzmożoną intensywnością, prowadząc do niepokoju, lęku, a czasem nawet zachowań agresywnych; 
• trudność w akceptowaniu zmian – nawet drobne odstępstwa od ustalonej rutyny mogą wywołać silne reakcje emocjonalne, takie jak smutek, frustracja czy wybuchy złości. 

Co więcej, obserwuje się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak wzdęcia, biegunki, zaparcia czy wymioty, które mogą wynikać zarówno z czynników neurologicznych, jak i z trudności w regulacji stresu. 

Nadaktywność i impulsywność 

Nadmierna potrzeba ruchu, trudności z wysiedzeniem w jednym miejscu czy niekontrolowane reakcje na bodźce to cechy często obserwowane zarówno u dzieci, jak i dorosłych z ADHD. Niekiedy są to także symptomy spektrum autyzmu. Impulsywność może objawiać się podejmowaniem pochopnych decyzji, brakiem refleksji nad konsekwencjami czy gwałtownymi reakcjami emocjonalnymi. 

ADHD i autyzm, trudności w relacjach społecznych i komunikacji 

Osoby z ADHD i w spektrum autyzmu często doświadczają trudności w relacjach społecznych oraz komunikacji. W przypadku autyzmu głównym problemem jest trudność w odczytywaniu emocji, intencji oraz sygnałów werbalnych i niewerbalnych, co sprawia, że interakcje społeczne bywają niezrozumiałe lub stresujące. Z kolei zaburzenia ADHD odpowiadają za kłopoty z utrzymaniem uwagi, impulsywne przerywanie lub nieświadome naruszanie norm społecznych. 

Jakie są problemy diagnostyczne ADHD ze spektrum autyzmu? 

Diagnoza ADHD i spektrum autyzmu może stanowić wyzwanie ze względu na nakładające się objawy, które czasem prowadzą do błędnej klasyfikacji jednego zaburzenia jako drugiego. W wielu przypadkach ogranicza się też do jednego z problemów. Wszystkie odstępstwa od normy przypisuje się właśnie jemu, co może prowadzić do pominięcia współwystępowania obu.  

Aby prawidłowo rozpoznać ADHD i autyzm jednocześnie, konieczna jest pogłębiona obserwacja, różnicowanie objawów oraz konsultacja z doświadczonym specjalistą, który rozumie, jak te dwa zaburzenia mogą się przenikać. 

ADHD i autyzm jednocześnie. Co robić? 

Gdy u dziecka zdiagnozowano zarówno ADHD, jak i spektrum autyzmu, kluczowe jest stworzenie środowiska wspierającego jego unikalne potrzeby. Ważna jest konsekwencja, ale również elastyczność – dziecko powinno czuć się rozumiane i akceptowane. Wsparcie terapeutyczne, takie jak terapia behawioralna, integracja sensoryczna czy trening umiejętności społecznych (TUS), pomagają w regulacji emocji i poprawiają interakcje z otoczeniem. 

Bibliografia: 

1. Craig F. et al., Overlap Between Autism Spectrum Disorders and Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Searching for Distinctive/Common Clinical Features, Autism Research 2015, 8(3):328-37. 
2. Hours C., Recasens C., Baleyte J. M. ASD and ADHD Comorbidity: What Are We Talking About?, Frontiers in Psychiatry 2022, 13:837424. 
3. National Institute of Mental Health (NIMH), Autism Spectrum Disorder and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, 2024. 
4. Odachowska-Rogalska E., Różnicowanie diagnoz klinicznych zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) i zaburzeń po stresie traumatycznym (PTSD), Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2023, 23 (4), s. 297-306.