Bąblowica – objawy i leczenie zarażenia tasiemcem

Bąblowica to choroba pasożytnicza, która rozwija się po spożyciu jaj tasiemca bąblowcowego. Może prowadzić do problemów z funkcjonowaniem narządów takich jak wątroba i płuca. Objawy związane z obecnością pasożytów często pojawiają się dopiero po latach od zarażenia. Jakie badania wykonać w celu diagnostyki choroby? Czy bąblowica jest wyleczalna?

Co to jest bąblowica?

Bąblowica jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez obecność w organizmie tasiemca bąblowcowego. Do rozwoju schorzenia dochodzi na skutek przypadkowego spożycia jaj wytwarzanych przez postać dorosłą tasiemca, zawartych w kale zarażonych zwierząt.

Dwa główne rodzaje bąblowicy to:

• bąblowica jednojamowa (inaczej jednokomorowa) – wywołana przez tasiemca należącego do gatunku Echinococcus granulosus,
• bąblowica wielojamowa (inaczej wielokomorowa) – wywołana przez tasiemca z gatunku Echinococcus multicularis.

Przyczyny bąblowicy

Przyczyną bąblowicy u człowieka jest połknięcie jaj tasiemca bąblowcowego. Może do tego dojść:

• przez bezpośrednie spożycie żywności lub wody zawierającej kał z jajami tasiemca, pochodzący od chorego zwierzęcia (np. psa, lisa, wilka); częstym źródłem zarażenia są niedomyte, surowe jagody leśne;
• przez przeniesienie jaj z ręki do jamy ustnej po dotknięciu obiektu, na którym się znajdują (np. smycze lub sierść psów – jaja dostają się na nie za pośrednictwem kału).

Chorobą nie można zarazić się od drugiego człowieka przez bezpośredni kontakt.

Przebieg bąblowicy

Przebieg choroby wywołanej połknięciem jaj tasiemca bąblowcowego można w uproszczeniu podzielić na kilka stadiów:

1. Spożyte jaja bąblowca docierają do jelit. W tym odcinku przewodu pokarmowego wylęgają się z nich formy nazywane onkosferami.
2. Onkosfery mają zdolność do przenikania nabłonka jelita. Przedostają się przez to do krwioobiegu.
3. Za pośrednictwem krwi onkosfery przenoszone są do narządów. Najczęściej osiedlają się w wątrobie i płucach (tam znajdowane są u 80-95 proc. osób z bąblowicą). Mogą dostawać się jednak również do innych narządów, takich jak mózg, kości, nerki, śledziona i mięśnie.
4. W tkankach narządów z onkosfer rozwijają się cysty (mające postać wodnistych pęcherzy, inaczej torbieli lub „bąbli”, od których pochodzi nazwa choroby).
5. Wraz ze wzrostem pasożytów, rosną również cysty. Mogą przez to uciskać na okoliczne tkanki, wywołując objawy zarażenia tasiemcem bąblowcowym.

Objawy bąblowicy

Od momentu spożycia jaj tasiemca do czasu wystąpienia objawów bąblowicy u człowieka może minąć wiele lat. Obecność symptomów uzależniona jest od ilości rozwijających się pasożytów, ich wielkości, a także umiejscowienia w organizmie.

W przypadku bąblowicy wątrobowej może dochodzić do:

• uciskania dróg żółciowych, związanego z tym zastoju żółci i rozwoju żółtaczki (zażółcenia skóry i oczu),
• odczuwania dolegliwości, takich jak bóle brzucha, nudności i wymioty.

W przypadku umiejscowienia cyst tasiemca bąblowcowego w płucach, pacjent może mieć objawy w postaci kaszlu, bólu w klatce piersiowej i duszności.

Oprócz tego u części zarażonych osób obserwuje się symptomy niespecyficzne dla lokalizacji cyst. Są to: osłabienie, utrata apetytu oraz spadek masy ciała.

Diagnostyka bąblowicy

Jak wykryć bąblowicę? Rozpoznania zarażenia tasiemcem bąblowcowym dokonuje się w oparciu o przynajmniej jedno z następujących kryteriów:

• wykrycie typowych zmian w badaniu obrazowym (najczęściej tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym lub badaniu USG) oraz potwierdzenie diagnozy za pomocą badania serologicznego (z próbki krwi),
• obecność cyst o budowie charakterystycznej dla tasiemca bąblowcowegow wycinkach chirurgicznych,
• obecność pasożytów  granulosus lubE. multilocularis wykryta w badaniu histopatologicznym lub parazytologicznym,
• wykrycie swoistych przeciwciał przeciw Echinococcus spp. w surowicy krwi przy pomocy testu serologicznego o wysokiej czułości oraz potwierdzenie ich występowania testem serologicznym o wysokiej swoistości,
• wykrycie materiału genetycznego tasiemca bąblowcowego w pobranej próbce.

Diagnostyka choroby opiera się zwykle na pierwszym z powyższych punktów: najpierw wykonuje się badanie obrazowe pozwalające na uwidocznienie cyst, a następnie zarażenie jest potwierdzane przy wykorzystaniu badania serologicznego. Ze skierowaniem od lekarza testy możemy zrobić na koszt NFZ. Cena obu typów badań na bąblowicę wykonywanych prywatnie to kwota od około 250 złotych.

Jak leczyć bąblowicę?

Bąblowica w większości przypadków jest chorobą wyleczalną. Terapia opiera się zwykle na wykonaniu zabiegu chirurgicznego usunięcia cyst w połączeniu z zastosowaniem wysokich dawek środka farmakologicznego (albendazolu). Niestety, u mniej więcej co trzeciej osoby po zabiegu choroba nawraca i wymaga ponownego leczenia. Nie u każdego zarażonego metoda operacyjna ma zastosowanie (głównie ze względu na to, że lokalizacja cysty może uniemożliwiać jej usunięcie bez uszkodzenia ważnych struktur, np. dużych naczyń krwionośnych).

Nie opracowano dotychczas sposobu leczenia „naturalnego” bąblowicy, której skuteczność w zwalczaniu pasożytów zostałaby potwierdzona w badaniach na ludziach. Testy wykonywane na zwierzętach wykazały natomiast m.in., że wielkość cyst może zmniejszać zastosowanie ekstraktu z tymianku.

Bąblowica a jagody

Jaja tasiemca mogą znajdować się w kale zwierząt takich jak lisy i wilki, dlatego częstą przyczyną zarażenia bąblowicą jest spożywanie owoców lub innej żywności przyniesionej z lasu, np. ziół. Z tego względu należy bardzo dokładnie, pod bieżącą wodą, myć jagody leśne, poziomki czy inne rośliny należące do runa leśnego – szczególnie jeśli mają zostać zjedzone na surowo. Aby ich spożywanie było całkowicie bezpieczne, najlepiej poddać je obróbce termicznej. Warto pamiętać, że jaja tasiemca bąblowcowego posiadają odporność na zamrażanie w warunkach domowych w standardowej temperaturze około -20 stopni C.

Bibliografia:

1. World Health Organization (2021) Echinococcosis, dostęp z: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/echinococcosis.
2. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu (2020) Bąblowica – Echinokokoza, dostęp z: https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/bablowica—echinokokoza.
3. Ali R., Khan S., Khan M. i wsp. (2020) A systematic review of medicinal plants used against Echinococcus granulosus, PLoS One, 15(10): e0240456.
4. Malkamaki S., Nareaho A., Oksanen A. (2019) Berries as a potential transmission vehicle for taeniid eggs, Parasitology International, 70: 58-63.