Badania na ADHD. Co musisz wiedzieć o diagnozie u dzieci i dorosłych?

Zastanawiasz się, czy trudności z koncentracją i organizacją to coś więcej niż zmęczenie, czy stres? A może lekarz lub nauczyciel zasugerował diagnozowanie podejrzenia nadpobudliwości u dziecka? Rozpoznanie ADHD to proces, który wymaga czasu, doświadczenia specjalisty i odpowiednich narzędzi. W tym artykule wyjaśniamy, jak wyglądają badania na ADHD, ile kosztuje diagnoza i gdzie można ją wykonać. 

Jak wyglądają badania na ADHD u dorosłych i dzieci? 

Wbrew pozorom, badania na ADHD nie polegają na wykonaniu, tylko jednego testu u specjalisty. Diagnoza jest procesem, który wymaga rozmowy, obserwacji i oceny funkcjonowania w różnych obszarach życia. Zlecane są również dodatkowe badania – neurologiczne, laboratoryjne (np. badanie krwi) czy konsultacje specjalistyczne. 

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, którego objawy mogą się różnić w zależności od wieku. Dlatego przebieg diagnostyki u dzieci i dorosłych nieco się różni – choć cel pozostaje ten sam: rzetelna ocena trudności, ich wpływu na codzienne funkcjonowanie oraz wykluczenie innych zaburzeń o podobnym obrazie. 

Badania na ADHD u dzieci zazwyczaj uwzględniają: 

• szczegółowy wywiad z rodzicem lub opiekunem, 
• ocenę funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach (szkoła, dom i grupa rówieśnicza), 
• analizę dokumentacji szkolnej i opinii nauczycieli, 
• obserwację zachowania dziecka oraz testy psychologiczne, 
• konsultacje dodatkowe (np. neurologiczne, logopedyczne), jeśli występują inne trudności. 

W przypadku badania na ADHD u dorosłych specjalista opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie, zarówno dotyczącym obecnych objawów, jak i ich występowania w dzieciństwie (to warunek formalny według kryteriów diagnostycznych DSM-5 i ICD-10/11). Pomocne mogą być także standaryzowane kwestionariusze, jak np. DIVA 2.0.

W obu przypadkach diagnozę powinien przeprowadzać doświadczony specjalista – psycholog kliniczny, psychiatra lub zespół diagnostyczny. Celem badania nie jest jedynie potwierdzenie zaburzenia, ale również wykluczenie innych możliwych przyczyn objawów (np. spektrum autyzmu, depresji lub zaburzeń lękowych). 

Ile kosztuje pełne badanie na ADHD i gdzie je wykonać? 

Badania na ADHD można wykonać w poradniach zdrowia psychicznego, poradniach psychologiczno-pedagogicznych (w przypadku dzieci) lub prywatnych centrach diagnostycznych. 

Na podstawie dostępnych ofert prywatnych placówek w Polsce można przyjąć, że średni koszt badania na ADHD waha się od 500 do 2500 zł, w zależności od zakresu diagnostyki, doświadczenia specjalistów i lokalizacji.  

Kompleksowa diagnoza, czyli szczegółowy wywiad kliniczny, testy (np. DIVA, Conners, MOXO), konsultacje psychologiczne i psychiatryczne, to wydatek rzędu 1300–1600 zł dla dzieci i 1550–2250 zł dla dorosłych. 

Choć ceny bywają wysokie, wiele osób decyduje się na prywatną diagnostykę z uwagi na ograniczoną dostępność świadczeń w ramach NFZ. Badania na ADHD u dorosłych nie są refundowane, a terminy w publicznych poradniach bywają bardzo odległe lub niedostępne. Z tego względu większość pacjentów musi pokryć koszt badań samodzielnie. 

Warto jednak wiedzieć, że wiele placówek oferuje gotowe pakiety diagnostyczne. W takiej formie diagnoza bywa korzystniejsza finansowo. 

Jakie badania krwi na ADHD wykonuje się najczęściej? 

Dodatkowym elementem, który może pojawić się na etapie diagnostyki lub przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego, są badania laboratoryjne (m.in. krwi) i EKG. W niektórych placówkach rekomenduje się wykonanie podstawowego zestawu badań, takich jak: 

• morfologia, 
• próby wątrobowe (ALT, AST, ALP), 
• pomiar ciśnienia krwi i tętna, 
• elektrolity,  
• witamina B12 i D3, 
• poziom żelaza. 

Jeśli pacjent posiada skierowanie od lekarza internisty, większość z nich można wykonać bezpłatnie w ramach NFZ. 

Bibliografia: 

1. Epstein J. N., Erkanli A., Conners C. K., Klaric J., Costello J. E., Angold A., Relations between continuous performance test performance measures and ADHD behaviors, Journal of Abnormal Child Psychology, 31, 2003. 
2. Goodman, D. W. ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny. Psychiatria po Dyplomie, 7(2), 2010. 
3. Januszewska, E., & Januszewski, A. Nadpobudliwość psychoruchowa—kryteria diagnostyczne, przebieg i trudności na różnych etapach rozwoju. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 22(2), 2016. 
4. Roth, T., & Zinsenheim, J. Sen u dorosłych z ADHD i wpływ działania leków pobudzających. Psychiatria po Dyplomie, 7(2), 2010. 
5. Orylska, A., & Jagielska, G. Diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dzieci w wieku przedszkolnym. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 11(2), 2011. 
6. https://psychiatraplus.pl/badania-w-diagnostyce-adhd-rekomendacje-swiatowe/ [dostęp: 27.03.2025].