Badania na boreliozę, które pomogą ci zdiagnozować patologię

Borelioza to choroba, która stanowi poważny problem zdrowotny, ponieważ nie tylko daje niespecyficzne objawy, ale i sprawia duże trudności diagnostyczne. Poszczególne badania na boreliozę cechują się różną skutecznością, dlatego ich interpretacji zawsze dokonuje się na podstawie objawów klinicznych. Do jakiego lekarza udać się przy podejrzeniu boreliozy? Które testy najlepiej wykonać? 

Borelioza to groźna choroba zakaźna

Borelioza, nazywana też chorobą z Lyme lub krętkowicą kleszczową, to przewlekłe schorzenie wywoływane przez krętki z grupy Borrelia burgdorferi. Pasożyty przenoszone są przez kleszcze, dlatego też borelioza zaliczana jest do zoonoz. Nie każdy pajęczak jest nosicielem choroby z Lyme, co oznacza, że ugryzienie kleszcza nie jest jednoznaczne z zarażeniem. Ważne jest, aby po zauważeniu, szybko usunąć go ze skóry – im prędzej to zrobisz, tym mniejsze ryzyko zachorowania. 

Jednym z wczesnych objawów zakażenia jest rumień wędrujący pojawiający się w miejscu ukłucia po ok. 1-3. tygodniach od kontaktu z kleszczem. Początkowo ma on postać czerwonej grudki lub plamy, która szybko zwiększa swoje rozmiary, osiągając nawet kilkanaście centymetrów średnicy. U niektórych osób dodatkowo pojawiają się objawy grypopodobne, takie jak: 

• bóle głowy, mięśni i stawów, 
• dreszcze, 
• gorączka, 
• zmęczenie. 

Niestety, choroba często przebiega bezobjawowo, co znacząco opóźnia jej rozpoznanie. Borelioza może występować pod postacią: 

• zapalenia stawów, 
• zapalenia mięśnia sercowego, 
• przewlekłego zanikowego zapalenia skóry, 
• chłoniaka limfocytowego skóry, 
• neuroboreliozy. 

Diagnostyka boreliozy – do kogo się udać? 

Jeśli wystąpią u ciebie niepokojące objawy, które mogą wskazywać na boreliozę, koniecznie udaj się do przychodni. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej nie ma uprawnień do wystawienia skierowania na testy na boreliozę, ale może wprowadzić antybiotykoterapię, która zalecana jest w sytuacji, gdy pojawił się rumień wędrujący. 

Aby rozpocząć proces diagnostyczny boreliozy, należy uzyskać skierowanie do specjalisty. Zazwyczaj pacjent kierowany jest do lekarza chorób zakaźnych, ale badania w kierunku boreliozy może zlecić też neurolog, reumatolog, okulista czy dermatolog. Wszystko zależy od tego, jakie objawy kliniczne ma pacjent. 

Do refundowanych badań na boreliozę należą test ELISA i badanie Western Blot. Można też wykonać je prywatnie. Jaka jest ich cena? Pierwsze z badań kosztuje ok. 100 zł (ELISA IgG i IgM), natomiast za pakiet badań metodą Western blot (IgG, IgM) trzeba zapłacić 250-350 zł. Badania można wykonać w wybranych laboratoriach. 

Badania z krwi na boreliozę

Badaniami pomocnymi przy wykrywaniu boreliozy są testy serologiczne. Aby wykryć przeciwciała skierowane przeciwko antygenom krętków, w pierwszej kolejności zleca się test immunoenzymatyczny ELISA. Jego skuteczność jest jednak ograniczona, co wiąże się z częstymi wynikami fałszywie negatywnymi. Wynik badania przesiewowego należy potwierdzić w drugim etapie diagnostycznym, przeprowadzając test metodą Western Blot. Obydwa badania się uzupełniają, ponieważ ELISA charakteryzuje się wysoką czułością i niską swoistością, natomiast Western Blot daje wyniki o wysokiej swoistości. 

Po 3-4. tygodniach w organizmie pojawiają się przeciwciała IgM, które świadczą o „świeżym” zakażeniu, natomiast 4-6 tygodni od zarażenia krętkami w badaniu mogą zostać wykryte przeciwciała IgG. Pozytywny wynik badań serologicznych nie przesądza o rozpoznaniu boreliozy, gdyż diagnozę zawsze stawia się w oparciu o objawy kliniczne. Co więcej, przetrwałe przeciwciała IgM mogą występować w organizmie przez wiele lat, nawet gdy zakażenie było skutecznie leczone. Podobnie jest w przypadku przeciwciał IgG, które utrzymują się latami po przebytej infekcji. 

Pozostałe badania na boreliozę

Wśród dostępnych testów na boreliozę wymienia się także metodę amplifikacji DNA PCR, w której materiałem do badań może być bioptat skóry, płyn stawowy lub płyn mózgowo-rdzeniowy. Pozwala ona na wykrycie nawet niewielkiej liczby pasożytów, jednak nie daje odpowiedzi na to, czy wykryte patogeny są żywe, czy martwe. 

Niekiedy przeprowadza się też hodowlę krętków, ale jest to proces czasochłonny (trwa do 3. miesięcy), który daje wyniki o niskiej czułości wynoszącej jedynie 10-30%. Tych metod nie stosuje się w rutynowej diagnostyce boreliozy, ale mogą być one przydatne u pacjentów z wczesną neuroboreliozą oraz u chorych z nietypowym rumieniem wędrującym. 

Kiedy zrobić badanie na boreliozę i jak się do niego przygotować?

Badania na boreliozę nie powinny być wykonywane tuż po ukąszeniu przez kleszcza. W ciągu pierwszych kilkunastu dni w organizmie nie są jeszcze produkowane przeciwciała, co powoduje fałszywie ujemny wynik badania. Konieczne jest odczekanie 4-6 tygodni, bo w tym czasie organizm wytworzy odpowiedź immunologiczną. Zaleca się, aby do pobrania materiału przyjść rano, na czczo, po wypoczynku nocnym. 

Bibliografia: 

1. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Wydział Oceny Technologii Medycznych, Profilaktyka chorób odkleszczowych (borelioza), 2020. 
2. Gąsiorowski J., Witecka-Knysz E., Knysz B., Gerber H., Gładysz A., Diagnostyka boreliozy, Medycyna Pracy 2007, 58(5): 439-447. 
3. Smoleńska Ż., Matyjasek A., Zdrojewski Z., Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu, Forum Reumatologiczne 2016, tom 2, nr 2.