Czy badania psychotechniczne są obowiązkowe dla wszystkich kierowców?

Badania psychotechniczne to termin budzący sporo obaw, zwłaszcza wśród osób, które muszą się na nie udać po raz pierwszy. Zastanawiasz się nad tym, kto powinien przejść badania psychotechniczne? A może chcesz się dowiedzieć więcej na temat przebiegu całej procedury? Sprawdź koniecznie artykuł, bo znajdziesz w nim odpowiedzi na nurtujące cię pytania.  

Kto musi przejść badania psychotechniczne? 

Badania psychotechniczne przeznaczone są dla osób obsługujących maszyny lub pracujących w warunkach, gdzie przydaje się szczególna sprawność psychofizyczna. Badania te w większości przypadków wykonywane są w ramach medycyny pracy, poza kilkoma innymi przypadkami. Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym do grup osób, które muszą przejść badania psychotechniczne, należą: 

• kierowcy samochodów służbowych (w tym także kategorii B), taksówkarze, 
• kurierzy, motorniczy, kierowcy autobusów i innych pojazdów zbiorowej komunikacji, 
• piloci morscy i lądowi, 
• egzaminatorzy i instruktorzy (zw. z transportem), 
• kierowcy ciężarówek, osoby wykonujące transport drogowy, 
• operatorzy maszyn (w tym wózków widłowych, suwnic),  
• osoby, których praca wymaga szczególnej sprawności psychofizycznej, w tym także pracujący na wysokościach.

Dodatkowo badania psychotechniczne mają obowiązek wykonać kandydaci do zawodów prawniczych, wojskowi, detektywi, strażnicy miejscy, górnicy. W tych przypadkach cała procedura może przebiegać nieco inaczej. Przykładowo kandydaci do zawodów prawniczych wykonują testy osobowościowe, natomiast ich sprawność psychofizyczna nie jest analizowana. 

Badania psychotechniczne kierowców – najważniejsze zasady i przebieg 

Badania psychotechniczne kierowców są stosunkowo proste i niewymagające, jednak wiele zależy od osoby prowadzącej oraz konkretnej poradni psychologicznej. W ramach medycyny pracy wykonywane są zwykle następujące badania kierowców: 

• ocena sprawności psychofizycznej przy pomocy testów aparaturowych (na przykład aparat krzyżowy, Piórkowskiego, Miernik Czasu Reakcji), 
• analiza cech psychologicznych i osobowościowych,  
• dodatkowo: ocena inteligencji przestrzennej oraz wzroku (badanie w ciemni).

Zwykle całość badań zajmuje od 30 do 90 minut w zależności od gabinetu oraz stanowiska pracy. Po przejściu wszystkich testów psycholog przeprowadza krótki wywiad z kierowcą i wypisuje orzeczenie o braku przeciwwskazań do wykonywania danego zawodu. Dokument ten jest ważny przez maksymalnie 5 lat, chociaż w wielu przypadkach wystawiany jest na okres krótszy. Badania psychotechniczne mają za zadanie ustalić następujące parametry: 

• koncentracja uwagi, 
• szybkość reakcji, 
• osobowość, 
• poziom inteligencji przestrzennej, 
• szybkość podejmowania decyzji. 

Liczba konkretnych testów zależy w dużym stopniu od stanowiska. Zwykle kierowcy pojazdów komunikacji zbiorowej muszą ich wykonać więcej niż operatorzy wózków widłowych lub suwnic. Konkretne zalecenia zależą jednak od danej placówki, psychologa oraz lekarza orzecznika.

Na koniec, jako ciekawostkę warto dodać, że w 2023 roku w niektórych gabinetach wykorzystywane są testy komputerowe. W takim wypadku cała procedura jest nowocześniejsza, jednak kontakt z psychologiem ogranicza się do minimum, co nie zawsze pozwala na dokładną ocenę danego kandydata.  

Ile kosztują badania psychotechniczne? 

Koszt badań psychotechnicznych ponosi pracodawca poza pewnymi przypadkami. W sytuacji, gdy dana osoba nie jest zatrudniona na umowę o pracę lub wykonuje badania z innych przyczyn niż te zawodowe, ma obowiązek zapłacić z własnej kieszeni. Psychotechnika wiąże się z kosztem 150 złotych, co jest z góry określone w ustawie. Wartość ta jest niezmienna od 2014 roku, dlatego psychologowie postulują o jej zwiększenie ze względu na rosnące ceny innych usług. Możliwe więc, że w przyszłych latach badania będą droższe.

Bibliografia: 

1. Chruzik K., Badania psychotechniczne w transporcie zbiorowym, Komunikacja Publiczna 2017 2: 26-29. 
2. Jurecki R. S., Stańczyk T. L., Metody badań a czas reakcji kierowców, Eksploatacja i Niezawodność 2011, 3: 84-91. 
3. Łuczak A., Tarnowski A., Artefakty w opartych na metodach kwestionariuszowych badaniach psychologicznych kierowców, Medycyna Pracy 2014, 65: 373-385.