Badanie gęstości kości – na czym polega densytometria?

Densytometria jest uważana za złoty standard w wykrywaniu, leczeniu oraz profilaktyce osteoporozy. Procedura w kilka minut pozwala zobrazować strukturę kości. W obliczu rosnącej świadomości na temat osteoporozy i jej wpływu na jakość życia, wiedza na temat densytometrii jest niezbędna szczególnie dla osób znajdujących się w grupie ryzyka. Sprawdź, na czym polega badanie gęstości kości i jak się do niego przygotować.

Czym jest densytometria?

Densytometria to rodzaj badania rentgenowskiego, które wykonuje się w celu oceny gęstości mineralnej kości, będącej wskaźnikiem ich siły oraz odporności na potencjalne złamania. Procedura stanowi główne narzędzie w diagnostyce osteoporozy i innych zaburzeń związanych z gęstością kości. Pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości oraz wdrożenie specjalistycznego leczenia.

Badania na gęstość kości – kto powinien z nich skorzystać?

Z badania na gęstość kości powinny skorzystać przede wszystkim następujące osoby:

• kobiety w okresie okołomenopauzalnym oraz po menopauzie,
• mężczyźni po 70. roku życia lub wcześniej, jeśli występują dodatkowe czynniki ryzyka osteoporozy,
• genetycznie obciążone chorobą,
• po przebytych złamaniach niskoenergetycznych powstałych przy niewielkich urazach, które w normalnych warunkach nie powinny uszkodzić zdrowej kości,
• cierpiące na choroby endokrynologiczne, takie jak cukrzyca czy nadczynność tarczycy,
• pacjenci, którzy na stałe przyjmują niektóre leki (kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe).

Jak przygotować się do badania densytometrii?

Densytometria nie wymaga szczególnego przygotowania. W dniu badania nie trzeba pozostawać na czczo. Jednak, aby wynik był najdokładniejszy, warto pamiętać o kilku kwestiach:

• na 24 godziny przed badaniem nie zaleca się przyjmowania suplementów wapnia oraz preparatów wielowitaminowych,
• ubiór powinien być pozbawiony metalowych elementów, takich jak guziki czy zamki,
• jeśli w ostatnich dniach pacjent poddany był badaniu z podaniem izotopu/kontrastu, przed densytometrią należy odczekać kilka dni, aby substancja została całkowicie usunięta z organizmu,
• warto zabrać wcześniejsze wyniki densytometrii, co pozwoli na dokładne porównanie i ocenę zmian w gęstości kości,
• należy poinformować lekarza o przebytych operacjach związanych z wszczepieniem metalowych implantów, które mogą wpłynąć na wyniki badania.

Jak przebiega badanie densytometryczne?

Densytometria jest szybkim i bezbolesnym badaniem, które trwa maksymalnie 20 minut. Przed procedurą przeprowadzany jest z pacjentem wywiad dotyczący występujących schorzeń oraz przyjmowanych leków. Specjalista zapoznaje się również z wcześniejszymi wynikami badań, a także dokonuje pomiaru wzrostu i masy ciała. Następnie pacjent kładzie się na specjalnym stole, na którym umieszczony jest detektor promieniowania.

W porównaniu do tradycyjnego prześwietlenia RTG densytometria wykorzystuje znacznie mniejsze dawki promieniowania. Skany najczęściej wykonuje się w okolicy kręgosłupa lędźwiowego i szyjki kości udowej, ponieważ te obszary są najbardziej narażone na złamania. Badanie pojedynczej lokalizacji trwa ok. 2-3 minuty. W tym czasie ważne jest, aby pacjent pozostał w nieruchomej pozycji. Densytometria nie wymaga żadnej rekonwalescencji, bezpośrednio po niej można wrócić do codziennych aktywności.

Interpretacja wyników

Analiza wyników zawsze powinna być przeprowadzona przez lekarza. Wynik densytometrii składa się z następujących elementów:

• obrazu badanej okolicy,
• wartości gęstości powierzchniowej (g/cm2),
• wskaźnika T-score oraz Z-score.

Wskaźnik T-score ocenia gęstość kości w porównaniu do normy. Jego interpretacja przedstawia się tak jak w poniższej tabeli.

Im niższy T-score, tym większe ryzyko złamań. Z kolei wskaźnik Z-score porównuje gęstość kości pacjenta z normą dla osób tej samej płci i w podobnym wieku. Wartości poniżej -2.0 mogą sugerować obniżoną gęstość kości.

Jak często się badać na osteoporozę?

Zaleca się, aby badanie gęstości kości wykonywać minimum co dwa lata. W przypadku wykrycia osteopenii lub osteoporozy densytometrię należy powtarzać co 12 miesięcy, jednak częstotliwość powinna być ustalona indywidualnie przez lekarza. Warto wiedzieć również, że aby uzyskać najbardziej wiarygodne wyniki, badania powinny być robione na tym samym aparacie, ponieważ różne urządzenia stosują inne wskaźniki pomiarowe.

Badanie gęstości kości – cena

Densytometrię można wykonać prywatnie (koszty wahają się od 80 do 150 zł) lub w ramach refundacji na podstawie skierowania od lekarza specjalisty. Lekarz POZ musi najpierw skierować pacjenta do poradni leczenia osteoporozy, gdzie zostanie wystawiony odpowiedni dokument. Istnieje także możliwość skorzystania z bezpłatnej densytometrii. Co jakiś czas przeprowadzane są specjalne akcje dla seniorów, m.in. dzięki mobilnym punktom badań (osteobusom) wyposażonym w specjalistyczny sprzęt do pomiaru gęstości kości. 

Bibliografia: 

1. Błaszczyk B., Błaszczyk T., Zastosowanie densytometru DXA w diagnostyce osteoporozy, Inżynier i Fizyk Medyczny 2020, vol. 9, nr 3, s. 212-215. 
2. Lewiecki E. M., Kendler D. L., Kiebzak G. M i in., Special report on the official positions of the International Society for Clinical Densitometry Osteoporosis International, 2004, 15(10): 779-784. 
3. Sewerynek E., Stuss M., Obowiązujące wskazania do prewencji i leczenia osteoporozy pomenopauzalnej – choroby miliona złamań, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 2, s. 45-55.