Badania krwi – ważne dla profilaktyki, diagnozy i leczenia 

Wszyscy dorośli, szczególnie pracujący na etatach wiedzą, czym jest morfologia. To jedno z  obowiązkowych badań wstępnych. Poza morfologią możesz jednak zbadać szereg innych parametrów krwi, by sprawdzić swój stan zdrowia. Jakie badania krwi można wykonać? Jak się do nich przygotować? Jak interpretować wyniki? 

Kiedy warto wykonać badanie krwi? 

Badania krwi mogą być wykonywane z dwojakich przyczyn, pierwszą jest profilaktyka. Regularne badanie podstawowych i specjalistycznych parametrów pozwala w porę zareagować w razie rozwoju stanów zapalnych czy powstania zaburzeń hormonalnych. Pamiętaj, że wczesne rozpoczęcie terapii jakiegokolwiek schorzenia stwarza większe szanse na szybkie i pełne wyzdrowienie. Nim choroba zdąży się na dobre rozwinąć – będziesz już pod opieką specjalisty. 

Drugim powodem wykonywania badań krwi jest diagnostyka podejrzewanych zaburzeń. Wiele z nich można potwierdzić lub wykluczyć poprzez weryfikację wyników laboratoryjnej analizy próbki krwi. W przypadku podejrzeń zaburzeń pracy tarczycy kluczowe będzie oznaczenie stężenia TSH, fT3 i fT4, a także TRAb, anty-TG i anty-TPO.  

Jeśli przypuszczasz, że zmagasz się z anemią – ważne będą wyniki morfologii oraz oznaczenie poziomu żelaza i ferrytyny. Natomiast przy podejrzeniu nowotworu istotne będzie oznaczenie jego markerów (np. CA-125 charakterystycznego dla raka jajnika). To zaledwie kilka przykładów badań, jakie mogą zostać wykorzystane w diagnostyce i dalej w monitorowaniu skuteczności podjętego leczenia.

Jakie badania krwi można wykonać? 

Najprostszy podział badań krwi uwzględnia podstawowe badania krwi i specjalistyczne badania krwi. Te pierwsze możesz wykonać zarówno w celu profilaktycznym, jak i diagnostycznym. Natomiast badania specjalistyczne służą przede wszystkim diagnostyce. Najczęściej też są wykonywane na zlecenie lekarza (np. hematologa, alergologa czy onkologa).  

Do podstawowych badań krwi zalicza się: 

• morfologia – dostarcza informacji na temat składu jakościowego i ilościowego tzw. elementów morfotycznych krwi, czyli m.in. leukocytów (białych krwinek), erytrocytów (czerwonych krwinek) i trombocytów (płytek krwi), 
• badanie układu krzepnięcia – w tym fibrynogen, APTT, PT, 
• lipidogram – pozwala oznaczyć poziom cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL (zwanej „złą”) i HDL (zwanej „dobrą”) oraz trójglicerydów, 
• poziom glukozy, 
• CRP i OB – pozwalają wykryć stany zapalne toczące się w organizmie, 
• próby wątrobowe – dostarczają danych na temat stężenia bilirubiny, ALT, AST, ALP oraz GGTP, które służą ocenie kondycji i funkcjonowania wątroby. 

Specjalistyczne badania krwi obejmują: 

• badania pod kątem obecności konkretnych patogenów wywołujących chorobę (np. boreliozę, cytomegalię, toksoplazmozę, chlamydię), 
• testy alergologiczne z surowicy, 
• badania hormonalne (np. płciowe, łożyskowe), 
• badania pod kątem obecności markerów nowotworowych, 
• diagnostyka anemii (w tym oznaczenie poziomu ferrytyny, witaminy B12 i B9), 
• badania na obecność przeciwciał świadczących o chorobie autoimmunologicznej (np. celiakii), 
• testy PCR i RT-PCR (badania genetyczne pod kątem infekcji i chorób dziedzicznych). 

Ponadto analiza próbki krwi może być wykorzystana do monitorowania postępów cukrzycy, diagnozy zawału serca i osteoporozy, a nawet wykrywania we krwi  śladów narkotyków czy stosowanych leków.

Jak się przygotować do badania krwi? 

Niestety, nie ma jednakowej zasady dotyczącej przygotowania do każdego badania krwi. Niektóre, jak morfologia, wymagają bycia na czczo (głodówka przed wizytą w laboratorium powinna trwać 12–14 godzin), podczas gdy wykonanie CRP nie rodzi takiej potrzeby. Zawsze możesz natomiast wypić odrobinę wody (nie więcej niż szklankę), aby rozrzedzić nieco krew i ułatwić jej pobieranie. 

W przypadku planowanego wykonania serii badań niekiedy ważne jest zachowania stałej pory poboru. To ważne, ponieważ niektóre składniki krwi ulegają wahaniom dobowym. Tak jest np. z poziomem prolaktyny, której oznaczenie jest ważne w diagnostyce niepłodności kobiet i zaburzeń cyklu miesiączkowego, a u mężczyzn problemów z libido i erekcją. 

Przed wieloma badaniami nie jest wskazany wysiłek ani stres, dlatego warto przyjść do laboratorium nieco wcześniej (15-20 min przed pobraniem), aby chwilę odpocząć. Nie zapomnij poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, mogą one bowiem wpływać na wyniki.

Ile kosztują badania krwi? 

Za podstawową morfologię zapłacisz nie więcej niż 20 zł, a za diagnostykę pod kątem cytomegalii – już około 50 zł. Im bardziej specjalistyczne badanie, tym wyższa jego cena. Pamiętaj przy tym, że badanie wykonywane prywatnie będzie pełnopłatne. Jeśli otrzymasz jednak skierowanie od lekarza, wówczas wiele badań krwi zostanie zrefundowanych.

Jak sprawdzić wyniki badania krwi? 

Samodzielna interpretacja wyników badań to prosta droga do zbagatelizowania problemu albo nadmiernego stresu. Nigdy nie stawiaj autodiagnozy. Tylko lekarz, interpretując całościowo wynik, badając cię oraz przeprowadzając z tobą wywiad lekarski, jest w stanie stwierdzić, czy uzyskane wyniki są powodem do niepokoju. 

Miej na uwadze, że wiele laboratoriów nie podaje wartości referencyjnych typowych dla ciężarnych. Jeśli wykonujesz badania w tym szczególnym czasie, wiele parametrów może odbiegać od normy na uzyskanym wyniku, podczas gdy tak naprawdę są w okresie ciąży normalne. To jednak może stwierdzić tylko ginekolog. 

Bez względu na twój stan, jeśli uzyskane parametry krwi odbiegają od normy – umów się na wizytę u internisty. Właściwie zinterpretuje on wszystkie dane i w razie potrzeby skieruje cię do specjalistów w celu dalszej diagnostyki i leczenia. 

Bibliografia: 

1. Jedrzejczak W., Co można wykryć za pomocą badania morfologii krwi?, Lekarz POZ 2018, nr 1, s. 1-7. 
2. Wołowiec D., Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 2018, nr 1, s. 8-14. 
3. https://szp.uwm.edu.pl/sites/default/files/download/202003/morfologia_krwi._2_0.pdf, [dostęp 20.06.2023].