Badanie pH kału – wysokie i niskie pH, nietolerancja laktozy

Badanie pH kału jest testem wchodzącym w skład badania ogólnego stolca. Jego wynik można wykorzystać w diagnostyce chorób układu pokarmowego, takich jak nietolerancja laktozy. Jak przygotować materiał do badania pH kału? Jakie wyniki testu uznaje się za prawidłowe i o czym świadczy za niskie lub za wysokie pH próbki?

Co to jest badanie pH kału?

Badanie pH kału jest elementem badania ogólnego stolca, czyli jednego z testów wykonywanych w celu diagnostyki zaburzeń w obrębie układu pokarmowego. Sprawdzenie, jakie pH ma kał może być przydatne w rozpoznaniu niedoborów disacharydaz, czyli enzymów uczestniczących w trawieniu dwucukrów, np. laktozy (nieprawidłowy wynik testu sugeruje występowanie nietolerancji tej substancji).

Oznaczenie pH kału jest testem nieinwazyjnym, można je bezpiecznie wykonać u każdego pacjenta.

Wskazania do wykonania badania pH kału

Badanie pH kału przeprowadza się w ramach diagnostyki przyczyny biegunek i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. wzdęć, bólów brzucha. Jego wyniki można wykorzystać przy podejrzeniu nietolerancji laktozy albo innych disacharydaz – choć nie jest to główne badanie służące do rozpoznania tych zaburzeń.

Przygotowanie próbki do badania pH kału

Do badania wykorzystuje się próbkę stolca oddanego po naturalnym wypróżnieniu, niewspomaganym lekami przeczyszczającymi (mogą one zawierać związki wpływające na pH kału).

W dniach poprzedzających pobranie materiału sposób żywienia powinien być jak najbardziej zbliżony do zwyczajowego dla danej osoby (w przypadku podejrzenia nietolerancji laktozy przed pobraniem próbki nie eliminujemy z diety zawierających ją produktów).

Kał należy oddać do czystego pojemnika (nie do muszli klozetowej). Nie powinien on zawierać moczu. Z kilku części oddanego stolca trzeba pobrać fragmenty używając do tego łopatki dołączonej do plastikowego kubeczka na próbkę. Materiał do badania powinien mieć łącznie wielkość orzecha włoskiego (lub zajmować objętość około 1/3 pojemnika).

W przypadku przeprowadzania testu pH kału u niemowlaka lub małego dziecka materiał należy pobrać z jego pieluchy.

Kubeczek należy szczelnie zakręcić pokrywką i jak najszybciej przekazać do placówki medycznej/laboratorium. Powinien być tam dostarczony w ciągu czterech godzin od pobrania próbki.

Wyniki badania pH kału

Za prawidłowy uznaje się wynik badania pH kału na poziomie:

• od 5,0 do 7,0 u niemowląt,
• od 7,0 do 7,5 u dorosłych i starszych dzieci.

Zakres wartości referencyjnych normy dla badania pH kału może różnić się pomiędzy laboratoriami wykonującymi test. O czym świadczą wyniki poza przedziałem określonym jako prawidłowy dla danej grupy?

Za niskie (kwaśne) pH kału

Niskie pH kału może świadczyć o występowaniu zaburzeń trawienia i wchłaniania węglowodanów. W tej grupie nieprawidłowości najczęściej występującym jest nietolerancja laktozy.

Za wysokie pH kału

Za wysoki w stosunku do normy wynik badania pH kału może świadczyć o:

• zapaleniu okrężnicy,
• gruczolaku kosmkowym,
• raku jelita grubego.

Jedną z możliwych przyczyn wysokiego pH kału jest również stosowanie antybiotyków.

Przydatność wyniku badania pH kału

Użyteczność oznaczenia pH kału jako testu diagnostycznego jest często kwestionowana. Uważa się, że badanie ma niską czułość i swoistość, a więc istnieje wysokie ryzyko zarówno otrzymania wyniku fałszywie ujemnego, jak i fałszywie dodatniego. Poza tym test na pH stolca nie dostarcza bezpośrednio informacji o przyczynie problemów żołądkowo-jelitowych u pacjenta.

Z tych powodów zwykle zleca się od razu badania bardziej specyficzne, ukierunkowane na konkretną podejrzewaną przyczynę nieprawidłowości (np. wodorowy test oddechowy w przypadku możliwego występowania nietolerancji laktozy). Wynik badania pH kału lekarz interpretuje w odniesieniu do objawów występujących u pacjenta i rezultatów innych przeprowadzonych testów.

Cena badania pH kału

Badanie pH przeprowadzane jest w ramach badania ogólnego kału, którego cena to około 20-25 złotych. Jeśli posiadamy skierowanie od lekarza, test możemy wykonać za darmo w ramach środków NFZ.

Bibliografia:

1. The University of Michigan Department of Pathology pH, Stool, Clinical Test Catalog.
2. Erickson J. A., Case K., Neider C. i wsp., Stool Reducing Sugars and Stool pH Are Poor Screening Tests for Intestinal Disaccharidase Deficiencies in Children, The Journal of Applied Laboratory Medicine, 2020, 5(2): 257-262.