Bakterie flory jelitowej – jak powinnyśmy o nie zadbać?

W jelicie człowieka bytuje ok. 800 gatunków bakterii, stanowiących fizjologiczną florę bakteryjną jelit, nazywaną także mikrobiotą jelitową. Prawidłowa mikrobiota jelitowa zapewnia nie tylko prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, ale także odpowiada za stymulację układu odpornościowego oraz produkcję witamin i hormonów.

Czym jest flora bakteryjna jelit i jak można o nią zadbać?

Przeważająca większość bakterii flory jelitowej znajduje się w jelicie grubym, które jest siedliskiem dla ponad 500 gatunków bakterii. Skład mikrobioty jelitowej jest indywidualny dla każdego człowieka, jest on zależny m.in. od stanu zdrowia, przyjmowanych leków i stylu życia.

Prawidłowa flora jelitowa spełnia szereg istotnych funkcji, ważnych dla naszego organizmu. Bakterie jelitowe odpowiadają przede wszystkim za rozkład resztek pokarmowych, niemożliwych do strawienia przez enzymy trawienne. Kolejną istotną funkcją jest produkcja witamin – witaminy K, odpowiedzialnej za prawidłowe krzepnięcie krwi, oraz witamin z grupy B, które są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Laktaza produkowana jest przez rąbek szczoteczkowy jelita cienkiego, jednak pulę tego enzymu uzupełniają także bakterie jelitowe, szczególnie szczepu Lactobacillus.

Mikrobiota jelitowa stanowi też naturalną tarczę ochronną przed bakteriami patogennymi, wydzielają substancje bakteriobójcze i bakteriostatyczne przeciwko „złym” bakteriom jelitowym, a bakterie flory jelitowej fermentujące niestrawione resztki pokarmowe obniżają pH w świetle jelit, tworząc niekorzystne środowisko dla bakterii patogennych.

Badania opublikowane w Nature Reviews Neuroscience zwracają także uwagę na istotną rolę flory bakteryjnej jelit w tworzeniu tak zwanej osi jelitowo-mózgowej.  Oś jelitowo-mózgowa jest to system sygnalizacji biochemicznej i neurohormonalnej, w której główną role odgrywają substancje wydzielane przez bakterie flory fizjologicznej jelit mające bezpośredni wpływ na działanie układu nerwowego i mózgu.

Flora jelitowa spełnia więc niebagatelną rolę nie tylko w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, ale całego organizmu.

Zaburzenia flory jelitowej mogą być spowodowane wieloma czynnikami, do najczęściej występujących należy antybiotykoterapia, przewlekły stres, nieprawidłowa dieta, niektóre leki oraz nadmierne spożycie alkoholu. W badaniach opublikowanych w czasopiśmie Environmental Pollution wykazano także związek zaburzeń mikrobioty jelitowej z zanieczyszczeniem powietrza, wód i narażeniem na pestycydy i dodatki do żywności.

Stan, w którym skład flory bakteryjnej jelit jest zaburzony, nazywany jest dysbiozą jelitową. Jest ona odpowiedzialna za występowanie wielu niepokojących objawów, do których należą przede wszystkim zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Zaparcia, biegunki, wzdęcia, gazy, kurczowe bóle brzucha są najczęstszymi objawami dysbiozy jelitowej, występującymi najczęściej w trakcie lub po antybiotykoterapii.

W ostatnich latach wzrasta liczba publikacji dotyczących wpływu dysbiozy jelitowej na występowanie wielu schorzeń. W badaniach opublikowanych w magazynie „Nature” stwierdzono, iż zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą częściowo odpowiadać za wystąpienie chorób autoimmunologicznych – cukrzycy typu 1, reumatoidalnego zapalenia stawów, nieswoistych zapaleń jelit, a także otyłości i zaburzeń odporności. Co ciekawe, coraz częściej w publikacjach naukowych pojawiają się doniesienia o związku dysbiozy jelitowej z występowaniem chorób psychicznych, przede wszystkim depresji, ale także autyzmu i ADHD. W badaniach publikowanych w Molecular Aspects of Medicine postulowano o związek zaburzeń składu flory bakteryjnej jelit z występowaniem tzw. chorób cywilizacyjnych – cukrzycy typu 2, insulinooporności, otyłości i chorób sercowo-naczyniowych.

Badanie flory bakteryjnej jelit i diagnostyka dysbiozy nie jest powszechnie wykonywanym badaniem, jednak badania laboratoryjne oceniające florę bakteryjną jelit są coraz bardziej dostępne.

Analiza jakościowa i ilościowa bakterii w przewodzie pokarmowym w próbce kału jest dostępne w wielu laboratoriach pod nazwą KyberKompaktPro. Badanie opiera się na posiewach mikrobiologicznych kału i metodzie diagnostycznej RT-PCR. Na podstawie wyniku badania KyberKompakt pro możliwa jest ocena stanu mikrobioty jelitowej.

Zespół SIBO – zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego.

Mikrobiota jelitowa jest niezwykle ważna i ma ogromny wpływ na zdrowie. Kiedy fizjologiczna flora jelitowa bytująca w jelicie grubym zacznie w dużej ilości zasiedlać środowisko jelita cienkiego może spowodować wystąpienie zespołu SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego.

Do przyczyn wystąpienia zespołu SIBO zalicza się:

• Wrodzone lub nabyte wady anatomiczne jelita grubego
• Zaburzenia motoryki jelit – spowodowane m.in. polineuropatią cukrzycową, czy niektórymi lekami
• Zaburzenia odporności
• Zwiększone pH soku żołądkowego wskutek np. stosowania inhibitorów pompy protonowej
• Zespół jelita drażliwego
• Podeszły wiek

Objawy zespołu SIBO to biegunki, spadek masy ciała, bóle brzucha i wzdęcia. Wskutek zaburzeń wchłaniania dochodzi do niedoboru witamin – A i D, oraz B12 i żelaza, których niedobór prowadzi do anemii.

W diagnostyce kluczowe są badania histopatologiczne a także posiew treści jelitowej materiałów pobranych w trakcie badania endoskopowego. Przydatne są także badania laboratoryjne w celu wykluczenia anemii i niedoborów albumin.

Leczenie polega na wielolekowej antybiotykoterapii, działającej zarówno na bakterie tlenowe jak i beztlenowe.

Badania dowodzą także skuteczność leczenia dietetycznego, w połączeniu z odpowiednio dobraną antybiotykoterapią. Dieta wspomagająca leczenie zespołu SIBO to dieta low-FODMAP. Dieta ta opiera się na eliminacji produktów zawierających duże ilości fermentujących mono- di- i polisacharydów oraz polioli, do których należą pszenica, żyto, jęczmień, rośliny strączkowe, niektóre warzywa i owoce, większość nabiału, słodziki. Przed włączeniem takiej diety należy skonsultować się z dietetykiem, który pomoże skomponować ją w taki sposób, by zapewniała wszystkie niezbędne mikro- i makroelementy.

Jak odbudować florę bakteryjną jelit?

Przewlekły stres, antybiotykoterapia, spożywanie alkoholu, czy palenie papierosów może zaburzyć prawidłową florę bakteryjną jelit. Aby ją odbudować warto wypróbować te 4 sposoby:

Zadbaj o dietę

Wyeliminuj cukry proste, które są pożywką dla bakterii patogennych. Chcąc zadbać o swoje zdrowie jedz węglowodany złożone w formie pełnoziarnistych makaronów i pieczywa, warzywa i owoce bogate w błonnik. Warto również pamiętać o włączeniu do diety kiszonek, które poza wszystkimi zaletami warzyw i owoców są również naturalnymi probiotykami regulującymi mikroflorę jelitową, której prawidłowy skład ma kluczowe znaczenie dla pracy naszych jelit.

Stosuj probiotyki w trakcie antybiotykoterapii

Antybiotyki to niezbędne leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych. Ich wadą jest jednak wyjałowienie mikroflory jelitowej. Pamiętaj o przyjmowaniu w trakcie antybiotykoterapii leków osłonowych i probiotyków, zawierające żywe kultury bakterii, które odbudowują mikrobiotę jelitową. Warto podczas antybiotykoterapii pamiętać również o jedzeniu mlecznych produktów fermentowanych – jogurtów, kefirów i maślanek.

Nie pal papierosów

Badania opublikowane w Journal of Clinical Medicine wykazały, iż palenie papierosów zaburza skład mikrobioty jelitowej. Chcąc dbać nie tylko o florę jelitową, ale o cały organizm – rzuć palenie.

Unikaj stresu

Stres ma negatywny wpływ na każdy aspekt naszego zdrowia, badania wykazały także jego związek z występowaniem dysbiozy jelitowej. Stosuj techniki relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe i wysypiaj się

Bibliografia:

1. Wielka interna, gastroenterologia część 1. Andrzej Dąbrowski. Medical Tribune.
2. Rola terapii probiotycznej w profilaktyce i leczeniu zaparć, Angelika Kargulewicz, Food Forum
3. Gastroenterologia przewodnik ekspertów Mount Sinai, Tom 1, Bruce E. Sands
4. Diet-induced extinctions in the gut microbiota compound over generations, Erica D. Sonnenburg, Samuel A. Smits, Mikhail Tikhonov, Steven K. Higginbottom, Ned S. Wingreen &Justin L. Sonnenburg, Nature