Bezdech senny – co to takiego? Jak rozpoznać i leczyć to schorzenie?

Oddychanie w nocy, choć automatyczne, może być zaburzone wskutek zablokowania przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe – to tzw. bezdech senny. Jest on potencjalnie niebezpieczny, bo prowadzi do zmęczenia, problemów z koncentracją czy nadciśnienia tętniczego. Z tego względu warto zrozumieć, co może pomóc uporać się z tym schorzeniem. Jak wygląda badanie bezdechu sennego? Na czym polega leczenie tej dolegliwości? Odpowiadamy!

Obturacyjny bezdech senny – co to?

Obturacyjny bezdech senny jest poważnym zaburzeniem snu, które charakteryzuje się regularnymi epizodami zatrzymania lub ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe w czasie nocnego spoczynku. Podczas snu mięśnie gardła i języka mogą się rozluźnić do tego stopnia, że blokują drogi oddechowe na tyle, aby uniemożliwić swobodny przepływ powietrza. 

W rezultacie osoba cierpiąca na OBS może doświadczać krótkotrwałych epizodów bezdechu, które trwają dłużej niż 10 sekund, a także spłycenia oddechu. Efektem tego jest mniejsza ilość tlenu docierającego do płuc i krwi. Takie cykle mogą powtarzać się wielokrotnie w ciągu nocy, powodując zakłócenia snu i prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroby serca i inne schorzenia układu oddechowego.

Bezdech senny – przyczyny

Głównymi przyczynami bezdechu sennego są: 

• zablokowanie przepływu powietrza w gardle, związane ze zwężeniem lub zamykaniem się światła górnych dróg oddechowych, często spowodowane spadkiem napięcia mięśni w tym obszarze. Może to również wynikać z wiotkości mięśni podniebienia, języczka oraz podniebienia miękkiego lub ucisku na gardło; 
• nieprawidłowości anatomiczne, takie jak przerost języka lub migdałków, przerośnięta tkanka w gardle, polipy, skrzywiona przegroda nosowa, zbyt mała lub cofnięta żuchwa.

Czynniki ryzyka bezdechu sennego  

Czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo wystąpienia bezdechu sennego są: 

• spożywanie alkoholu, zwłaszcza przed zaśnięciem – może powodować zwiotczenie mięśni górnych dróg oddechowych i tym samym przyczyniać się do ich zwężenia; 
• menopauza – szczególnie w przypadku bezdechu sennego o podłożu hormonalnym; 
• otyłość – prowadzi do zwężenia gardła spowodowanego nadmiarem tkanki tłuszczowej, najczęściej występuje u mężczyzn; 
• czynniki genetyczne – predysponujące do rozwoju choroby; 
• przyjmowanie leków sedatywnych – efektem jest rozluźnienie mięśni górnych dróg oddechowych; 
• choroby przewlekłe – udar mózgu, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, nadciśnienie tętnicze czy niewydolność serca; 
• palenie wyrobów tytoniowych; 
• zmiany anatomiczne w obrębie twarzoczaszki – np. skrzywione przegrody nosa; 
• wiek – na wystąpienie bezdechu sennego najbardziej narażone są kobiety w wieku menopauzalnym oraz mężczyźni po 40 r. życia.

Objawy bezdechu sennego 

Objawy bezdechu sennego dzieli się na te występujące w ciągu nocy oraz obserwowane w ciągu dnia. Do nocnych objawów bezdechu sennego można zaliczyć: 

• głośne chrapanie, często przerywane nagłymi bezdechami; 
• niemożność kontynuowania snu bez przerw; 
• epizody duszności lub uczucie dławienia się w czasie snu; 
• suchość w jamie ustnej; 
• problemy z oddychaniem podczas snu zauważane przez osoby z otoczenia; 
• częste wybudzenia związane z koniecznością oddania moczu. 

Dziennymi objawami bezdechu sennego są: 

• uczucie przewlekłego zmęczenia i niewysypianie się mimo długości snu; 
• zaburzenia rytmu serca; 
• poranne bóle głowy; 
• osłabienie libido u mężczyzn oraz inne problemy seksualne; 
• trudności z koncentracją i zapamiętywaniem informacji; 
• zmiany nastroju, w tym drażliwość i przygnębienie; 
• problemy z funkcjonowaniem w życiu codziennym i zawodowym; 
• trudności z oddychaniem i uczucie duszności nawet po przebudzeniu; 
• niepokój i lęki związane z zasypianiem.

Jak zdiagnozować bezdech senny? 

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest polisomnografia, która pozwala na kompleksową analizę struktury snu oraz monitorowanie różnych parametrów fizjologicznych, takich jak: 

• zawartość tlenu we krwi; 
• tętno; 
• chrapanie; 
• przepływ powietrza przez nos i usta; 
• aktywność mózgu.

Test na bezdech senny – skala senności Epworth 

Test na bezdech senny często obejmuje skalę senności Epworth, która jest narzędziem samooceny wykorzystywanym do diagnostyki zaburzeń snu, w tym bezdechu sennego. Badany ocenia prawdopodobieństwo zaśnięcia w różnych codziennych sytuacjach, przypisując im odpowiednie punkty w skali od 0. do 3. Wynik testu pozwala określić poziom senności w ciągu dnia i może sugerować obecność problemów ze snem. Warto jednak pamiętać, że ma charakter jedynie informacyjny i nie zastępuje porady lekarskiej ani diagnozy medycznej.

Bezdech senny – leczenie przebiega wielotorowo 

Leczenie bezdechu sennego opiera się na różnorodnych podejściach, dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz źródła problemu. Jednym z najpowszechniej stosowanych i skutecznych sposobów jest wykorzystanie aparatu CPAP (ang. Continuous Positive Airway Pressure), który podczas snu utrzymuje stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych. 

Warto wiedzieć, że preparaty takie jak tabletki na bezdech senny mogą okazać się nieskuteczne. W niektórych sytuacjach, np. przy skrzywieniu przegrody nosowej, może być konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.  

Dodatkowo lekarz sugeruje niekiedy zastosowanie leczenia ortodontycznego, które polega na noszeniu aparatu podczas snu w celu odpowiedniego ustawienia żuchwy, co zapobiega zwężeniu dróg oddechowych. Ostateczny wybór metody leczenia zależy od wyników diagnozy przeprowadzonej przez specjalistę oraz preferencji pacjenta.

Domowe sposoby na bezdech senny. Czy są skuteczne?

Co pomaga na bezdech senny? Przede wszystkim warto pamiętać o: 

• zmianie pozycji snu – spanie na boku, zamiast na plecach może pomóc uniknąć zapadania się dróg oddechowych;
• unikaniu alkoholu i palenia papierosów – warto zrezygnować z tych używek, szczególnie przed snem;
• stosowaniu zrównoważonej diety bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i chude źródła białka — takie działania wspomogą kontrolę masy ciała;
• regularnych ćwiczeniach — mogą one pomóc w utrzymaniu prawidłowej wagi oraz poprawić ogólną kondycję fizyczną, co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka bezdechu sennego;
• unikaniu przyjmowania środków nasennych;
• utrzymaniu odpowiedniej higieny snu – kładzenie się spać o regularnej porze, wygodne łóżko i poduszki oraz ciemność zapewniają lepszy sen, a także redukują nieprzyjemne objawy bezdechu sennego.

Bezdech senny a powikłania. Do czego prowadzi nieleczona patologia? 

Czy bezdech senny może zabić? Niestety tak, zwłaszcza w jego cięższych postaciach. Stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Nieleczony bezdech senny prowadzi do licznych powikłań, takich jak: 

• choroby układu sercowo-naczyniowego – niedostateczne doprowadzanie tlenu do komórek serca i naczyń krwionośnych może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca, niewydolności serca, choroby niedokrwiennej serca oraz zawału; 
• wypadki drogowe – osoby cierpiące na bezdech senny często doświadczają nadmiernego uczucia senności i obniżonej koncentracji w ciągu dnia, co może prowadzić do zwiększonego ryzyka wypadków komunikacyjnych; 
• zaburzenia metaboliczne – nieleczony bezdech senny prowadzi do insulinooporności i cukrzycy typu 2., a także nasila powikłania związane z cukrzycą, takie jak retinopatia oraz nefropatia.

Bezdech senny u dzieci

Bezdech senny u dzieci, chociaż występuje rzadziej niż u dorosłych, stanowi istotny problem wymagający leczenia. Bagatelizowanie go może prowadzić do szeregu konsekwencji, takich jak trudności w nauce, zaburzenia zachowania, opóźnienie wzrastania oraz problemy kardiologiczne. 

Bezdechy u dzieci najczęściej wynikają z wad przegrody nosowej lub z przerośniętych migdałków podniebiennych, które utrudniają swobodny przepływ powietrza. W leczeniu ważne jest ustalenie przyczyny problemu i dostosowanie odpowiednich działań terapeutycznych. U noworodków często stosuje się kofeinę – prowadzi do zwiększenia napięcia w jamie ustnej oraz gardle, a także siły skurczu przepony. 

Bibliografia:

1. Abbasi A., Gupta S. S., Sabharwal N., Meghrajani V., Sharma S., Kamholz S., Kupfer Y., A comprehensive review of obstructive sleep apnea, Sleep science 2021. 
2. Aboussouan L.S., Bhat A., Coy T., Kominsky A., Treatments for obstructive sleep apnea: CPAP and beyond, Cleveland Clinic Journal of Medicine 2023. 
3. Domaradzki D., Konieczyńska M., Lelakowski J., Stryjewski P. J., Obturacyjny bezdech senny — diagnostyka i postępowanie terapeutyczne, Diagnostyka Kardiologiczna 2016, tom 11, nr 3. 
4. Kanarek J., Narkiewicz K., Wolf J., Jak rozpoznać i leczyć obturacyjny bezdech senny?, Choroby Serca i Naczyń 2014, tom 11, nr 3, s. 121-127. 
5. Slowik J. M., Sankari A., Collen J.F., Obstructive Sleep Apnea, StatPearls, 2024. 
6. Solano-Pérez E., Coso C., Castillo-García M., Romero-Peralta S., Lopez-Monzoni S., Laviña E., Cano-Pumarega I., Sánchez-de-la-Torre M., García-Río F., & Mediano O., Diagnosis and Treatment of Sleep Apnea in Children: A Future Perspective Is Needed, Biomedicines 2023.