Białko C – co to jest, konsekwencje niedoboru i metody diagnozy

Właściwy poziom białka C determinuje to, czy proces krzepnięcia przebiega w organizmie prawidłowo. Jeśli jest niski, mogą powstawać groźne dla zdrowia i życia zakrzepy.  Lekarz zleci ci badanie niedoboru białka C, jeśli zmagasz się ze zbyt niskim poziomem witaminy K albo chorobami zakrzepowo-zatorowymi.

Czym jest białko C?

Białko C wraz z białkiem S i antytrombiną stanowi grupę inhibitorów procesu krzepnięcia krwi. Innymi słowy – białko spowalnia proces krzepnięcia na tyle, by nie powstały zakrzepy i krew mogła swobodnie krążyć w naczyniach krwionośnych. Jeśli więc masz niedobór tego składnika, wówczas układ krzepnięcia nie działa w pełni sprawnie – rozwija się nadkrzepliwość, której konsekwencją jest choroba zakrzepowo-zatorowa. Nietrudno wówczas o powstawanie skrzeplin, które stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Wystarczy, że skrzep zablokuje tętnicę płucną, a dojdzie do niewydolności krążenia i ostatecznie śmierci.

Na właściwy poziom białka C wpływa ma witamina K. Jeśli nie dostarczasz jej w odpowiednich ilościach organizmowi – wówczas spada również poziom białka C i tym samym proces krzepnięcia krwi zostaje zaburzony.

Pozostałymi funkcjami białka C jest działanie przeciwzapalne, a także ochrona komórek przed negatywnymi konsekwencjami niedokrwienia. Z punktu widzenia diagnostyki istotna jest jednak przede wszystkim jego funkcja przeciwkrzepliwa.

Białko C a białko C-reaktywne

Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, nazwy: białko C i białko C-reaktywne nie odnoszą się do tego samego składnika krwi. Białko C pełni funkcję zapobiegania nadmiernemu powstawaniu skrzepów. Tymczasem białko C-reaktywne, znane również pod nazwą CRP, to białko osocza ostrej fazy – syntezowane jest w wątrobie w czasie rozwijającego się stanu zapalanego.

Konsekwencje niedoboru białka C

Niedobór białka C może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Nabyty niedobór może być konsekwencją:

• chorób wątroby,
• chorób nowotworowych,
• niedoboru witaminy K,
• terapii antagonistami witaminy K,
• sepsy z zespołem rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego,
• epizodu zakrzepowego w ostrej fazie,
• rozległego oparzenia skóry,
• przebytej operacji,
• stanu zapalnego.

Ponadto obniżony poziom białka C stwierdza się u noworodków – zarówno tych urodzonych o czasie, jak i przed terminem (tzw. wcześniaków).

Niedobór wrodzony białka C jest dziedziczony. Może mieć charakter ilościowy lub jakościowy. O pierwszym mowa jest, gdy wytworzone zostaje białko o nieprawidłowej budowie i tym samym zmniejsza się jego synteza. Z drugim typem niedoboru wrodzonego mamy do czynienia wówczas, gdy spada aktywność białka, mimo zachowania prawidłowego jego stężenia.

Metody diagnozy niedoboru białka C

Podwyższony poziom białka C nie ma znaczenia klinicznego. Z tego powodu diagnozuje się wyłącznie jego niedobór, który mówi wiele o sprawności działania układu krzepnięcia.

W przypadku podejrzenia nieprawidłowości lekarz zleca wykonanie laboratoryjnego badania przesiewowego w celu oznaczenia aktywności białka C. Ponieważ na wynik badania ma wpływ wiele czynników, w tym przede wszystkim trwająca terapia przeciwzakrzepowa (inhibitorami trombiny), można je wykonać nie wcześniej niż po upływie 10–14 dni od zakończenia stosowania leków (te, których nie można odstawić, zastępuje się heparyną). Podobnie rzecz się ma z przebytymi incydentami chorób zatorowo-zakrzepowych. Dopiero po upływie mniej więcej półtora miesiąca można wykonać badanie, ponieważ wcześniej aktywność białka C spada.

W przypadku niemowląt i małych dzieci nie stosuje się diagnostyki laboratoryjnej, lecz molekularną. Ma to związek z naturalnie niższym poziomem białka C w ich przypadku. Określenie aktywności białka C nie byłoby więc miarodajne.

Jak przygotować się do badania niedoboru białka C?

Badanie można wykonać wyłącznie na czczo. Oznacza to, że nie możesz nic jeść przez 12 godzin przed pobraniem krwi. Ponadto na dwie doby wcześniej wstrzymaj się od picia alkoholu, stosowania używek oraz intensywnego wysiłku fizycznego.

Krew do analizy pobierana jest z żyły łokciowej. Wyniki zwykle dostępne są po upływie jednego dnia.

Kiedy poziom białka C lub jego aktywność uznaje się za zbyt niską? Normy dla białka C zwykle zawierają się w zakresach:

• dla stężenia białka C: 3–6 mg/l;
• dla aktywności białka C: 70–140% normy.

Ile kosztuje wykonanie badania? Cennik badań laboratoryjnych nie jest stały i jednolity dla wszystkich punktów, w których pobiera się krew do analizy. Zwykle cena oscyluje wokół 100 zł. Upewnij się jednak wcześniej, jakie koszty musisz ponieść, by sprawdzić, czy masz niedobór białka C.

Źródła:

1. M. Szymańska, E. Wypasek, Diagnostyka laboratoryjna i genetyczna niedoboru antytrombiny, białka C i białka S u chorych po incydentach zakrzepowych, „Hematologia” 2014, t. 5, nr 3, s. 212–227.
2. K. Gajewski, Białko C, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171786,bialko-c (dostęp: 18.03.2022).