Białko S – rola w organizmie, badanie, interpretacja wyniku

Białko S jest inhibitorem krzepnięcia, czyli związkiem hamującym proces powstawania skrzepu krwi. Białko S działa łącznie z innym związkiem – białkiem C. Miejscem syntezy tego białka jest wątroba. Badanie białka S wykorzystywane jest do oceny nadkrzepliwości krwi i określenia przyczyny powstawania zakrzepów. Niedobór białka S, spowodowany m. in. przez niedobór witaminy K czy niewydolność wątroby, przyczynia się do powstawania skrzepów krwi.

Czym jest białko S?

Za prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi odpowiada wiele związków, a jednym z nich jest białko S. Jest to związek syntetyzowany w wątrobie oraz komórkach śródbłonka i krąży wraz z krwią. Tu białko S występuje w dwóch postaciach – jako białko wolne i związane.

Funkcją białka S jest normalizowanie procesów krzepnięcia krwi. Wraz z białkiem C unieczynnia czynniki krzepnięcia Va oraz VIIIa. Dzięki temu ograniczony zostaje proces powstawania trombiny, czyli białka niezbędnego w procesie przemiany fibrynogenu w fibrynę i powstania skrzepu krwi.

Niedobór białka S – przyczyny i konsekwencje

Zbyt niski poziom białka S może prowadzić do powstawania zakrzepów i rozwoju choroby zakrzepowo-zatorowej. Niedobór białka S może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wrodzone, genetycznie uwarunkowane postacie niedoboru białka S to:

• typ I, czyli niedobór białka S;
• typ II, czyli prawidłowe stężenie białka S, ale o nieprawidłowej budowie i funkcji;
• typ III, czyli spadek stężenia i aktywności wolnej postaci białka S.

Nabyty niedobór białka S może towarzyszyć niewydolności wątroby, czyli narządu, w którym białko to jest syntetyzowane. Kolejną przyczyną jest niedobór witaminy K, a także niedobór białka C. Niski poziom białka S może towarzyszyć ciąży lub stosowaniu leków wpływających na układ krzepnięcia krwi. Najistotniejszymi z tych leków są: doustna antykoncepcja hormonalna, warfaryna czy acenokumarol.

Kiedy badać poziom białka S?

Badanie poziomu białka S wskazane jest wówczas, gdy konieczna jest ocena układu krzepnięcia krwi. Badanie wykonywane jest u osób, u których wystąpi incydent zakrzepowo-zatorowy o nieokreślonym podłożu, np. żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zator płucny czy zakrzepica żył głębokich. Badanie może być wykonywane u osób obciążonych genetycznie niedoborem białka S (z dodatnim wywiadem rodzinnym). Oznaczenie poziomu białka S wskazane jest także u noworodków, u których wystąpią takie zaburzenia krzepliwości krwi jak DIC (zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego) czy plamica piorunująca.

Badanie białka S – przebieg, cena, gdzie zrobić?

Badanie białka S może dotyczyć oznaczenia aktywności białka S, a także stężenia frakcji wolnej białka S. Jednocześnie należy oznaczyć poziom białka C. Jak przygotować się do badania białka S? Krew należy pobrać na czczo, czyli rano, po co najmniej 12-godzinnej przerwie od ostatniego posiłku. Osoby stosujące leki z grupy antagonistów witaminy K powinny skonsultować się z lekarzem na miesiąc przed badaniem – wskazane jest zastąpienie tych leków przeciwkrzepliwych innymi.

Badanie białka S kosztuje około 70–100 zł i wykonywane jest w wielu laboratoriach medycznych. Czas oczekiwania na wynik to od 1 do kilku dni. Do wykonania badania nie jest potrzebne skierowanie od lekarza. Test ten nie jest refundowany.

Białko S – normy i interpretacja badania

Prawidłowy poziom białka S we krwi to 20–25 mg/l, z czego około 40% powinna stanowić frakcja wolna. Aktywność białka S u kobiet wynosi od 60 do 120% normy, a u mężczyzn – od 75 do 120%. Znaczenie kliniczne ma obniżony poziom białka S, wskazujący na większe ryzyko wystąpienia incydentów zakrzepowo-zatorowych. Wysokie stężenie białka S nie ma wartości diagnostycznej.

Źródła:

1. Szymańska M. i in., Diagnostyka laboratoryjna i genetyczna niedoboru antytrombiny, białka C i białka S u chorych po incydentach zakrzepowych, „Hematologia”, 2014, tom 5, nr 3.
2. Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych, MediPage, 2011.