Biegunka po antybiotyku – co robić? Ile trwa i jak ją leczyć?

Biegunka po antybiotyku rozwija się, gdy dochodzi do zaburzeń w obrębie mikroflory jelitowej wywołanej stosowaniem leków przeciwbakteryjnych. Na wystąpienie tego problemu bardziej narażone są dzieci i osoby starsze. Co robić, gdy przy stosowaniu antybiotyku pojawia się biegunka? Ile zwykle trwają te zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego?

Co to jest biegunka po antybiotyku?

Biegunka po antybiotyku jest stanem, w którym na skutek przyjmowania antybiotyków pacjent przynajmniej trzy razy dziennie oddaje luźne, wodniste stolce. Problem pojawia się w czasie terapii farmakologicznej lub niedługo po jej zakończeniu (najczęściej w ciągu kilku dni od zaprzestania przyjmowania leku).

Biegunka po antybiotykach – przyczyny występowania

Przewód pokarmowy człowieka zasiedla wiele gatunków różnych bakterii, zarówno o działaniu korzystnym, jak i szkodliwym. W prawidłowych warunkach, „dobre” bakterie nie pozwalają na nadmierny wzrost ilości mikroorganizmów o negatywnym wpływie. Przyjmowanie leków przeciwbakteryjnych może zaburzać równowagę między tymi dwiema grupami, prowadząc do przerostu patogennej mikroflory. Problem występowania biegunki po antybiotykach najczęściej związany jest z obecnością bakterii z gatunku Clostridium difficile.

Przy przyjmowaniu prawie każdego rodzaju antybiotyków istnieje ryzyko wystąpienia biegunki związanej farmakoterapią, jednak jest ono większe w przypadku stosowania:

• makrolidów,
• cefalosporyn,
• fluorochinolonów,
• penicylin.

Ponadto na rozwój biegunki po antybiotyku silniej narażone są osoby z poniższymi czynnikami ryzyka:

• stosowanie długotrwałej antybiotykoterapii,
• przyjmowanie więcej niż jednego rodzaju antybiotyku,
• stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania,
• wystąpienie biegunki poantybiotykowej w przeszłości,
• obecność chorób przewlekłych związanych z obniżeniem odporności,
• przyjmowanie inhibitorów pompy protonowej (leków stosowanych w terapii zgagi, refluksu żołądkowo-przełykowego oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy).

Większe ryzyko wystąpienie biegunki po antybiotyku występuje u dzieci i osób starszych.

Biegunka przy antybiotyku – co robić?

W przypadku wystąpienia biegunki w trakcie lub po antybiotykoterapii należy zadbać o:

• nawodnienie – uzupełniaj poziom płynów, najlepiej wybierając te z dodatkiem elektrolitów i glukozy, np. doustne płyny nawadniające (dostępne są w aptekach w postaci saszetek, których zawartość rozpuszcza się w wodzie),
• odpowiednią dietę – jeśli jesteś w stanie przyjmować pokarm, wybieraj produkty, takie jak banany, gotowane jabłka, ugotowany ryż lub ziemniaki, czerstwe pieczywo (np. suchary), zupy,
• przyjmowanie probiotyków.

Jeśli objawy biegunki mają duże nasilenie lub występują dodatkowe symptomy w postaci gorączki, obecności krwi w stolcu, silnego bólu brzucha, wzdęć lub dolegliwości świadczących o odwodnieniu (zawrotów głowy, zmęczenia, wydalania małej ilości ciemnego moczu), wskazana jest pilna konsultacja z lekarzem.

Leczenie biegunki po antybiotyku

Jeśli biegunka występuje w czasie trwania antybiotykoterapii, lekarz może zalecić zaprzestanie przyjmowania zażywanych środków albo zmienić ich rodzaj. Czasami rekomenduje także leki przeciwbiegunkowe (np. loperamid), które łagodzą dolegliwości. Pamiętaj, żeby nie przyjmować jednak tych preparatów bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, ponieważ w niektórych przypadkach mogą one zaburzać usuwanie czynników szkodliwych z przewodu pokarmowego i przez to zwiększać ryzyko wystąpienia powikłań.

Jeśli przyczyną zaburzeń jest infekcja bakterią Clostridium difficile, terapia polega na zażywaniu antybiotyku ukierunkowanego na zwalczanie tego patogenu. U pacjentów nie stosuje się wtedy leków przeciwbiegunkowych.

Ile trwa biegunka po antybiotyku?

Biegunka po antybiotykach ustępuje najczęściej w ciągu pierwszego tygodnia od pojawienia się objawów. W przypadku zakażenia bakterią Clostridium difficile może jednak nawracać i wymagać ponownego leczenia.

Jak zapobiegać biegunce poantybiotykowej?

W profilaktyce biegunki po antybiotyku ważne są poniższe zasady:

• przyjmuj antybiotyki, tylko jeśli twój lekarz uzna ich zażywanie za niezbędne,
• poinformuj lekarza, jeśli w przeszłości wystąpiła u ciebie biegunka poantybiotykowa,
• zachowuj podstawowe zasady higieny rąk i przypominaj osobom, które mają z tobą kontakt, żeby też ich przestrzegały; jest to szczególnie ważne w czasie przebywania w szpitalu lub w innych placówkach medycznych.

Bibliografia:

1. UpToDate (2021) Patient education: Antibiotic-associated diarrhea (C. difficile infection) (The Basics).
2. Mayo Clinic (2021) Antibiotic-associated diarrhea.
3. National Health Services (2018) Clostridium difficile.