Biegunka po jedzeniu – co powoduje biegunki poposiłkowe?

Biegunka po jedzeniu kojarzy się przede wszystkim z zatruciem pokarmowym po spożyciu skażonej lub nieświeżej żywności. Pojawienie się wodnistych stolców po posiłku może mieć także wiele innych przyczyn, np. może wynikać z nietolerancji pokarmowych bądź schorzeń układu pokarmowego. Skąd biorą się biegunki poposiłkowe i kiedy należy udać się do lekarza? 

Przyczyny biegunki po jedzeniu

Biegunka po jedzeniu to stan, w którym wkrótce po spożyciu posiłku oddaje się zwiększoną ilość stolca o luźnej konsystencji. O rozwolnieniu mówi się, gdy chory oddaje więcej niż trzy luźne stolce dziennie. Czasem czynności tej towarzyszą różne nieprzyjemne objawy, takie jak bóle brzucha, bolesne parcie na stolec czy nadmierna ilość gazów. 

Biegunki mogą mieć różnorodne przyczyny. Wyróżnia się: 

Biegunki bakteryjne i wirusowe

Ostra biegunka po jedzeniu najczęściej spowodowana jest infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi. Pierwsze objawy zatrucia pokarmowego występują już po kilku godzinach po posiłku. Biegunkę wywołują przede wszystkim bakterie z rodzaju Salmonella, Shigella, Campylobacter, Staphylococcus, Escherichia, Listeria. Patogeny dostają się do organizmu po spożyciu skażonych produktów, głównie czerwonego mięsa, drobiu, niepasteryzowanego mleka, jaj, owoców morza, lodów, nieumytych warzyw czy nieprzegotowanej wody. Ostra biegunka trwa zwykle do 7 dni i nie wymaga leczenia. 

Biegunka po pikantnych potrawach

U niektórych osób może pojawić się biegunka po ostrym jedzeniu. Pikantne przyprawy takie jak papryczka chili, czosnek, kurkuma, chrzan, wasabi, curry czy pieprz cayenne zwiększają ukrwienie przewodu pokarmowego i podrażniają go. Biegunka po zjedzeniu pikantnego posiłku zazwyczaj ustępuje po 1-2 dniach. 

Biegunki po tłustym jedzeniu

Biegunka po zjedzeniu tłustego posiłku wynika z upośledzenia wchłaniania lub trawienia tłuszczów. Biegunka najczęściej pojawia się po zjedzeniu smażonych, ciężkostrawnych potraw długo zalegających w żołądku. Przyczyną są przede wszystkim potrawy smażone na oleju, dania garmażeryjne i typu fast food. 

W przewlekłej biegunce tłuszczowej stolec ma jasny, żółty lub pomarańczowy kolor, oleistą konsystencję oraz nieprzyjemny zapach. Stolce tłuszczowe to objaw chorób trzustki (przewlekłego zapalenia trzustki, mukowiscydozy, niedoboru lipazy trzustkowej), kamicy, celiakii oraz chorób jelit – choroby Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. 

Biegunka w chorobach przewlekłych

Powtarzająca się biegunka po jedzeniu może mieć podłoże chorobowe. Biegunka występuje w następujących schorzeniach: 

Biegunka w nietolerancji glutenu

Biegunka po jedzeniu może być symptomem nietolerancji glutenu. Wyróżnia się trzy rodzaje chorób związanych z nieprawidłową reakcją organizmu na gluten: alergię na gluten, celiakię oraz nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Chorzy z nietolerancją glutenu po zjedzeniu produktów zawierających pszenicę, jęczmień i żyto odczuwają różne dolegliwości trawienne, w tym nudności, wymioty, biegunki, bóle i wzdęcia brzucha. Ponadto może dojść do utraty masy ciała oraz niedokrwistości. 

Biegunka w alergii pokarmowej

U osób z alergią pokarmową biegunkę może wywoływać spożycie mleka, orzechów, soi, ryb i owoców morza, niektórych warzyw i owoców oraz zbóż. Symptomy ze strony przewodu pokarmowego obejmują nudności, wymioty, kurczowy ból brzucha, wysypkę, pokrzywkę, kaszel, nieżyt nosa. Alergia pokarmowa może ujawnić się w każdym wieku, choć najczęściej diagnozuje się ją u niemowląt i małych dzieci. 

Biegunka w nietolerancji laktozy

Biegunka przy nietolerancji laktozy występuje po zjedzeniu mleka i jego przetworów. Typowymi objawami nietolerancji laktozy są bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty, wzdęcia, nadmierne wydzielanie gazów. Laktoza (cukier mleczny) w znacznej ilości występuje w różnych rodzajach mlek. Przykładowo w mleku krowim znajduje się 4,6-4,9 grama laktozy/100 gramów produktu, a w mleku owczym 5,1 grama laktozy/100 gramów produktu. W przetworach mlecznych laktozy jest nieco mniej. Cukier mleczny znajduje się m.in. w serze twarogowym chudym (3,1 gramów) i tłustym (2,9 gramów), śmietanie 12-18% (3,6-3,9 gramów), serze żółtym (0,1 gram) czy jogurcie naturalnym (4,6 gram). Osoby z nietolerancją laktozy muszą zrezygnować lub ograniczyć spożycie produktów zawierających laktozę. Ilość laktozy w diecie, która powoduje niepożądane objawy, jest kwestią indywidualną, dlatego nie zawsze konieczna jest całkowita eliminacja z diety produktów mlecznych. 

Biegunka w chorobach jelit

Przyczyn biegunki po jedzeniu można też doszukiwać się w chorobach zapalnych jelit. Zespół jelita drażliwego (IBS) przebiega z naprzemiennymi biegunkami i zaparciami. Biegunka, wraz z bólem brzucha pojawiającym się po posiłku, osłabieniem, chudnięciem i niedokrwistością wskazują na chorobę Leśniowskiego-Crohna. We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego występuje biegunka o różnym nasileniu, często z domieszką krwi, bóle brzucha w lewym dolnym kwadrancie brzucha lub w odbytnicy, gorączka, osłabienie. 

Biegunka po jedzeniu – leczenie

Jeśli borykasz się z biegunkami po jedzeniu, istotna jest obserwacja, bo jakich posiłkach występują luźne stolce oraz czy towarzyszą im inne objawy. Dobrym pomysłem jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, dzięki któremu łatwiej będzie zidentyfikować pokarm wywołujący biegunkę. 

Gdy biegunka powtarza się i występuje przez dłuższy czas, konieczne jest poszerzenie diagnostyki w celu znalezienia przyczyny dolegliwości. Do konsultacji lekarskiej powinny skłonić też takie objawy towarzyszące, jak krew w stolcu, bóle brzucha, gorączka, utrata masy ciała. W zależności od opisywanych symptomów chorobowych lekarz kieruje pacjenta na wybrane badania diagnostyczne. 

Szybkie znalezienie przyczyny biegunki jest ważne, ponieważ przewlekła biegunka może prowadzić do znacznego odwodnienia organizmu, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej oraz niedoborów witamin i minerałów. 

Bibliografia:

1. Nemeth V., Pfleghaar N, Diarrhea, StatPearls Publishing; 2022. 
2. Panezai M., Ullah A., Ballur K., Gilstrap L., Khan J., Tareen B., Kakar M., Khan J., Rasheed A., Waheed A., Ghleilib I., White J., Cason F, Frequency of Celiac Disease in Patients With Chronic Diarrhea, Cureus. 2021 Dec; 13(12). 
3. Wasielica-Berger J, Ostra biegunka, Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 1: 14–22.