Co o stanie zdrowia mówi niska lub wysoka bilirubina całkowita? 

Bilirubina całkowita to wspólne określenie bilirubiny pośredniej i bezpośredniej, które powstają w konsekwencji rozpadu czerwonych krwinek. Obniżony jej poziom nie jest powodem do zmartwień, natomiast przekroczenie normy stanowi sygnał alarmowy. O czym świadczy wysoki poziom bilirubiny całkowitej? Kiedy lekarz może zalecić diagnostykę? Jakie są normy bilirubiny całkowitej dla dzieci i dorosłych?

Czym jest bilirubina całkowita? 

Bilirubina jest barwnikiem żółciowym i końcowym produktem rozpadu hemu. To składnik hemoglobiny zamkniętej w erytrocytach (czerwonych krwinkach), będący związkiem żelaza z protoporfiryną IX. Jest niezbędny dla przebiegu wielu procesów biologicznych. Gdy dochodzi do rozpadu erytrocytów, hemoglobina – a więc i hem – ulegają degradacji. Najpierw hem rozkładany jest do biliwerdyny, a dopiero potem do postaci bilirubiny. Proces rozkładu zachodzi w układzie siateczkowo-śródbłonkowym (w wątrobie i śledzionie). Bilirubina występuje w dwóch frakcjach: 

• bilirubiny pośredniej (niesprzężonej), która łączy się z albuminą (białko transportowe wytwarzane w wątrobie), aby mogła zostać przetransportowana w krwiobiegu (w postaci solo jest nierozpuszczalna w wodzie), 
• bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej) – jest to bilirubina pośrednia sprzężona w hepatocytach wątroby z kwasem glukuronowym. 

Bilirubina jest transportowana do dróg żółciowych i dalej do jelit. To właśnie dlatego kał ma brązowe zabarwienie. Część bilirubiny jest też wydalana z moczem, stąd jego żółty odcień. Gdy mowa o bilirubinie całkowitej chodzi o obie jej frakcje, a więc zarówno bilirubinę pośrednią, jak i bezpośrednią. Zmierzenie jej poziomu w organizmie ma znaczenie w diagnostyce wielu schorzeń.

Kiedy lekarz może zalecić badanie bilirubiny całkowitej? 

Bilirubina wytwarzana jest wątrobie, dlatego pomiar bilirubiny całkowitej w surowicy (próbka pobierana jest z żyły łokciowej) ma znaczenie w diagnostyce schorzeń tego organu, ale też zaburzeń w obrębie dróg żółciowych. Lekarz może zalecić wykonanie pomiaru bilirubiny całkowitej, gdy: 

• twoja skóra i białka oczu przybrały nienaturalnie żółty odcień, co sugeruje żółtaczkę, będącą powikłaniem m.in. marskości wątroby, wirusowego zapalenia wątroby, niewydolności wątroby, 
• zmagasz się trudnym do opanowania świądem skóry, co sugeruje cholestazę, czyli zaburzenie przepływu żółci. 

Pomiaru bilirubiny całkowitej dokonuje się także u dzieci w pierwszych dobach po urodzeniu, w celu kontroli żółtaczki fizjologicznej noworodków. Ponadto ma znaczenie w kontroli hemolizy (nadmiernego rozpadu czerwonych krwinek), jako powikłania konfliktu serologicznego i innych zaburzeń skutkujących tym stanem.

Jaka jest norma bilirubiny całkowitej? 

O ile niska bilirubina całkowita nie ma znaczenia diagnostycznego (nie jest powodem do niepokoju), o tyle jej wysokiemu poziomowi powinien przyjrzeć się lekarz. 

Wysoka bilirubina całkowita u noworodków 

Bilirubina całkowita u noworodków urodzonych o czasie jest podwyższona w 60% przypadków. Natomiast u maluchów urodzonych przedwcześnie zdarza się to z 85% prawdopodobieństwem. Maksymalne stężenie przypada na okres od 5. do 7. doby życia. O żółtaczce fizjologicznej mowa jest, gdy poziom bilirubiny całkowitej nie przekracza: 

• 12 mg/dl (205 µmol/l) w 4. dobie u dzieci urodzonych o czasie, 
• 15 mg/dl (257 µmol/l) w 7. dobie u dzieci urodzonych przedwcześnie. 

Za wysoka bilirubina całkowita u dorosłych 

Za prawidłowy poziom bilirubiny u osób dorosłych (ale i starszych dzieci) uznaje się zakres 0,3-1,0 mg/dl. Już nieznacznie podwyższona bilirubina całkowita wymaga diagnostyki. Objawy w postaci zażółcenia skóry i białek oczu pojawiają się, dopiero gdy poziom bilirubiny całkowitej jest naprawdę wysoki – przekracza 2,5 mg/dl. 

Bibliografia: 

1. Berska J., Bugajska J., Sztefko K., Monitorowanie bilirubiny – perspektywy na przyszłość, Diagnostyka Laboratoryjna 2020, nr 56(4), s. 175-180. 
2. Jankowska I., Liberek A., Pawłowska J., Żółtaczka u niemowląt i starszych dzieci – algorytm postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, [w:] Hepatologia, red. Wawrzynowic-Syczewska M., Polskie Towarzystwo Hepatologiczne, Szczecin 2012. 
3. Lipiński P., Więcek S., Jankowska I., Metabolizm bilirubiny i jego znaczenie w patogenezie zespołów Rotora oraz Dubina i Johnsona – aktualny stan wiedzy, Pediatria Polska 2017, nr 92, s. 745-747. 
4. Lipiński P., Starzyński R., Styś A., Gajowiak A., Staroń R., Metabolizm hemu jako integralny element homeostazy żelaza, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2014, nr 68, s. 557-570.