Co o stanie zdrowia mówi niska lub wysoka bilirubina całkowita?
Bilirubina całkowita to wspólne określenie bilirubiny pośredniej i bezpośredniej, które powstają w konsekwencji rozpadu czerwonych krwinek. Obniżony jej poziom nie jest powodem do zmartwień, natomiast przekroczenie normy stanowi sygnał alarmowy. O czym świadczy wysoki poziom bilirubiny całkowitej? Kiedy lekarz może zalecić diagnostykę? Jakie są normy bilirubiny całkowitej dla dzieci i dorosłych?
Czym jest bilirubina całkowita?
Bilirubina jest barwnikiem żółciowym i końcowym produktem rozpadu hemu. To składnik hemoglobiny zamkniętej w erytrocytach (czerwonych krwinkach), będący związkiem żelaza z protoporfiryną IX. Jest niezbędny dla przebiegu wielu procesów biologicznych. Gdy dochodzi do rozpadu erytrocytów, hemoglobina – a więc i hem – ulegają degradacji. Najpierw hem rozkładany jest do biliwerdyny, a dopiero potem do postaci bilirubiny. Proces rozkładu zachodzi w układzie siateczkowo-śródbłonkowym (w wątrobie i śledzionie). Bilirubina występuje w dwóch frakcjach:
- bilirubiny pośredniej (niesprzężonej), która łączy się z albuminą (białko transportowe wytwarzane w wątrobie), aby mogła zostać przetransportowana w krwiobiegu (w postaci solo jest nierozpuszczalna w wodzie),
- bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej) – jest to bilirubina pośrednia sprzężona w hepatocytach wątroby z kwasem glukuronowym.
Bilirubina jest transportowana do dróg żółciowych i dalej do jelit. To właśnie dlatego kał ma brązowe zabarwienie. Część bilirubiny jest też wydalana z moczem, stąd jego żółty odcień. Gdy mowa o bilirubinie całkowitej chodzi o obie jej frakcje, a więc zarówno bilirubinę pośrednią, jak i bezpośrednią. Zmierzenie jej poziomu w organizmie ma znaczenie w diagnostyce wielu schorzeń.
Kiedy lekarz może zalecić badanie bilirubiny całkowitej?
Bilirubina wytwarzana jest wątrobie, dlatego pomiar bilirubiny całkowitej w surowicy (próbka pobierana jest z żyły łokciowej) ma znaczenie w diagnostyce schorzeń tego organu, ale też zaburzeń w obrębie dróg żółciowych. Lekarz może zalecić wykonanie pomiaru bilirubiny całkowitej, gdy:
- twoja skóra i białka oczu przybrały nienaturalnie żółty odcień, co sugeruje żółtaczkę, będącą powikłaniem m.in. marskości wątroby, wirusowego zapalenia wątroby, niewydolności wątroby,
- zmagasz się trudnym do opanowania świądem skóry, co sugeruje cholestazę, czyli zaburzenie przepływu żółci.
Pomiaru bilirubiny całkowitej dokonuje się także u dzieci w pierwszych dobach po urodzeniu, w celu kontroli żółtaczki fizjologicznej noworodków. Ponadto ma znaczenie w kontroli hemolizy (nadmiernego rozpadu czerwonych krwinek), jako powikłania konfliktu serologicznego i innych zaburzeń skutkujących tym stanem.
Żółtaczka jest jednym z najczęstszych objawów chorobowych u noworodków i występuje u około 60% dzieci urodzonych w terminie i 85% wcześniaków. Zwykle stężenie bilirubiny we krwi wzrasta w ciągu 96 – 120 godzin po urodzeniu, osiąga stężenie maksymalne w 5. – 7. dobie życia, a następnie obniża się. U większości noworodków przebieg żółtaczki jest łagodny, nie wymaga interwencji medycznej, a stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy noworodków urodzonych o czasie nie przekracza 205 μmol/l (12 mg/dl). Z jednej strony żółtaczka fizjologiczna jest spowodowana zwiększonym wytwarzaniem bilirubiny na skutek rozpadu erytrocytów i degradacji uwolnionej hemoglobiny płodowej, z drugiej zaś niedojrzałością mechanizmów transportu i sprzęgania bilirubiny w wątrobie i ustępuje samoistnie zazwyczaj po 7. dobie życia.
Jaka jest norma bilirubiny całkowitej?
O ile niska bilirubina całkowita nie ma znaczenia diagnostycznego (nie jest powodem do niepokoju), o tyle jej wysokiemu poziomowi powinien przyjrzeć się lekarz.
Wysoka bilirubina całkowita u noworodków
Bilirubina całkowita u noworodków urodzonych o czasie jest podwyższona w 60% przypadków. Natomiast u maluchów urodzonych przedwcześnie zdarza się to z 85% prawdopodobieństwem. Maksymalne stężenie przypada na okres od 5. do 7. doby życia. O żółtaczce fizjologicznej mowa jest, gdy poziom bilirubiny całkowitej nie przekracza:
- 12 mg/dl (205 µmol/l) w 4. dobie u dzieci urodzonych o czasie,
- 15 mg/dl (257 µmol/l) w 7. dobie u dzieci urodzonych przedwcześnie.
Za wysoka bilirubina całkowita u dorosłych
Za prawidłowy poziom bilirubiny u osób dorosłych (ale i starszych dzieci) uznaje się zakres 0,3-1,0 mg/dl. Już nieznacznie podwyższona bilirubina całkowita wymaga diagnostyki. Objawy w postaci zażółcenia skóry i białek oczu pojawiają się, dopiero gdy poziom bilirubiny całkowitej jest naprawdę wysoki – przekracza 2,5 mg/dl.
Bibliografia:
- Berska J., Bugajska J., Sztefko K., Monitorowanie bilirubiny – perspektywy na przyszłość, Diagnostyka Laboratoryjna 2020, nr 56(4), s. 175-180.
- Jankowska I., Liberek A., Pawłowska J., Żółtaczka u niemowląt i starszych dzieci – algorytm postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, [w:] Hepatologia, red. Wawrzynowic-Syczewska M., Polskie Towarzystwo Hepatologiczne, Szczecin 2012.
- Lipiński P., Więcek S., Jankowska I., Metabolizm bilirubiny i jego znaczenie w patogenezie zespołów Rotora oraz Dubina i Johnsona – aktualny stan wiedzy, Pediatria Polska 2017, nr 92, s. 745-747.
- Lipiński P., Starzyński R., Styś A., Gajowiak A., Staroń R., Metabolizm hemu jako integralny element homeostazy żelaza, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2014, nr 68, s. 557-570.
Polecamy
Jakie badania na cukrzycę wykonać? Diagnostyka cukrzycy typu 1. i 2.
Ryszard Sekuła: „Pojawiłem się w szpitalu w stroju ratownika. Pielęgniarki zapytały mnie, czy przywiozłem pacjenta, a to ja przyjechałem na przeszczep”
Jakie badania na celiakię wykonać, by potwierdzić nietolerancję glutenu?
Wskaźnik HOMA-IR – przydatność w diagnostyce insulinooporności
się ten artykuł?
