Biochemia krwi, czyli analiza podstawowych składników osocza. Jak interpretować wyniki?

Biochemia krwi jest standardowym badaniem wykonywanym w placówkach diagnostycznych i przychodniach. Skład osocza stanowi dla lekarzy ważną informację o stanie niemal każdego z układów i organów człowieka.

Biochemia krwi pozwala na analizę podstawowych składników osocza. Lekarz, który przygląda się wynikom badania biochemicznego krwi, może bez problemu ocenić ogólny stan organizmu, a w razie pojawienia się wątpliwości – zlecić kolejne. Ocenie podlegają m.in. elektrolity, białka, hormony, pierwiastki i enzymy. Bezpośredni wpływ na wynik takiego badania ma styl życia, odżywianie się i higiena układu nerwowego.

Jak przeprowadza się badanie?

Badania biochemiczne krwi przeprowadza się na podstawie materiału biologicznego pobranego z żyły łokciowej. Istotne jest pobieranie krwi na czczo, około 8–12 godzin po ostatnim posiłku. Warto także pamiętać, że na wynik może wpływać także kilka innych czynników, m.in. alkohol, wysiłek fizyczny czy pozycja stojąca.

Podstawowe badania krwi

Najbardziej znanym profilem biochemicznego badania krwi jest profil ogólny, określany też jako kontrolny. Obejmuje on powszechnie wykonywaną morfologię krwi obwodowej z podaniem m.in. wartości różnego rodzaju leukocytów (białych krwinek), odczynu Biernackiego (OB, wskaźnik opadania czerwonych krwinek), stężenia elektrolitów (fosfor, chlorki, sód, potas czy wapń), glukozy oraz profilu lipidowego (podział na frakcję HDL oraz LDL). Taki profil wykonuje się profilaktycznie. Pozwala to na zdobycie informacji o ogólnym stanie zdrowia osoby badanej. Jeśli istnieje podejrzenie stanu zapalnego, zaleca się wykonanie biochemii krwi pod kątem CRP, czyli białka ostrej fazy, który towarzyszy objawom zapalnym. Cena biochemii krwi jest uzależniona od placówki świadczącej usługi medyczne i zazwyczaj oscyluje wokół kwoty 30 zł.

Biochemia krwi: normy

Interpretacja wyników badania biochemicznego krwi musi być szczegółowo przeanalizowana przez lekarza. Kluczowe znaczenie ma nie tylko wartość pojedynczego elementu, ale też zależności pomiędzy poszczególnymi składnikami. Normy badań biochemicznych krwi uzależnione są od konkretnego laboratorium i mogą różnić się między sobą. W związku z tym nie zaleca się, aby pacjent na własną rękę dokonywał analizy wyników, chociaż do każdego wydruku badań powinien być dołączony zakres referencyjny. To lekarz jest jedyną osobą zobligowaną do wydania rozpoznania i decyzji rozpoczęcia leczenia. Przykładowe wartości norm dla konkretnych komponentów krwi:

• cholesterol: <200 mg/dl, w tym frakcja HDL dla mężczyzn 35–70 mg/dl, dla kobiet 40–80 mg/dl, LDL dla obu płci <135 mg/dl.
• albuminy: 3,5–5,0 g/dl.
• alat: 5–40 U/l.
• aspat: 5–40 U/l.
• glukoza (zależna od wieku): noworodki 50–115 mg/dl, dzieci 70–105 mg/dl, dorośli 70–115 mg/dl.
• kreatynina: 0,7–1,4 mg/dl.
• żelazo: 50–175 ug/dl.
• sód: 135–145 mmol/l.
• chlor: 95–105 mmol/l.

Na wyniki mają wpływ różne czynniki i stany, w których znajduje się człowiek. Inaczej wygląda biochemia krwi w ciąży, a inaczej u kobiety niespodziewającej się dziecka.

Inne profile biochemiczne w krwi

Oprócz profilu ogólnego, w zależności od potrzeb diagnostycznych, medyk może zlecić wykonanie dodatkowych profili.

• Profil nerkowy – wykonuje się go przy podejrzeniu nieprawidłowej pracy nerek. Poza próbką krwi pacjent oddaje również próbkę moczu. Ocenia się wówczas stężenie elektrolitów, mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny oraz kolor moczu.
• Profil wątrobowy (inaczej próby wątrobowe) – wykonuje się go celem oznaczenia enzymów wątrobowych. Szczególne zainteresowanie wzbudzają dwa enzymy: aminotransferaza alaninowa oraz aminotransferaza asparaginowa, czyli ALAT i ASPAT.
• Profil trzustkowy – ocenia funkcjonowanie trzustki, czyli narządu wydzielniczego odpowiedzialnego m.in. za wydzielanie insuliny. Przy wykonywaniu profilu trzustkowego bada się ilość amylazy, lipazy i glukozy, zarówno w próbce krwi, jak i moczu.
• Profil alergiczny – w przypadku podejrzenia alergii pokarmowych lub skórnych ocenia się stężenie przeciwciał całkowitych z klasy IgE.
• Profil dla kobiet w ciąży – kobiety w ciąży muszą nastawić się na to, że czeka je wiele szczegółowych badań krwi i moczu. Ocenia się obecność gonadotropiny kosmówkowej oraz poziom hormonów płciowych i glukozy. Ponadto wykonuje się test przesiewowy na kiłę, wirusy HIV, HCV i HBV, a także na poziom przeciwciał przeciwko różyczce, cytomegalii i toksoplazmozy.
• Profil przedoperacyjny – przed przystąpieniem do każdej operacji chirurgicznej niezbędne jest wykonanie badań krwi. Ważne jest, aby zarówno lekarz, jak i anestezjolog znali m.in. grupę krwi pacjenta oraz zdolność krzepnięcia krwi na wypadek powikłań przy operacji.