Komórki macierzyste – co o nich wiesz?

Z ciekawością śledzę wykorzystanie komórek macierzystych w medycynie. Ale czym konkretnie są komórki macierzyste i skąd się biorą? Każdy coś o nich słyszał, ale wiele osób nie potrafi prawidłowo odpowiedzieć na te pytania.

Dzięki komórkom macierzystym jesteśmy coraz bliżej tworzenia narządów, które będzie można przeszczepiać, oraz zastosowania komórek w przypadku zawału serca, choroby Parkinsona, cukrzycy, udaru mózgu i uszkodzeń rdzenia kręgowego.

Komórki macierzyste to nic innego jak komórki, które dały początek każdej innej naszej komórce. Mają niesamowitą możliwość stworzenia innych wyspecjalizowanych komórek organizmu, np. komórek nerwowych, kości, mięśni albo skóry. Można je pobrać z ludzkiego embrionu, co budzi spore wątpliwości etyczne, lub z innych tkanek dorosłego organizmu, co jest mniej kontrowersyjne, ale zwykle trudniejsze do wykonania. Poza tym embrionalne i dorosłe komórki macierzyste mają inne właściwości. Te pobrane z zarodka mogą przekształcać się we wszystkie rodzaje komórek, zaś dorosłe komórki w ograniczoną liczbę rodzajów.

Aktualnie polscy badacze z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego pracują nad stworzeniem plastra z komórek macierzystych, który przyklejony na bliznę pozawałową pozwoliłby zregenerować niewydolny fragment serca. Badacze wykorzystali fakt, że komórki macierzyste chętnie przekształcają się w komórki naczyń krwionośnych. Kilka miesięcy temu amerykańskiemu zespołowi udało się stworzyć z ludzkich komórek macierzystych naczynia krwionośne u myszy. Nie różniły się od ich własnych, zdrowych naczyń. W laboratoriach tworzy się również komórki mózgu, które mogłyby być wykorzystane w leczeniu Alzheimera i Parkinsona. Lekarze planują wyhodowanymi komórkami zastępować u cukrzyków zniszczone komórki wytwarzające insulinę. Coraz częściej stosuje się również komórki naskórka w leczeniu oparzeń czy owrzodzeń. Za pomocą terapii komórkowej wyleczono myszy chore na anemię sierpowatą, hemofilię i dystrofię mięśniową.

Wykorzystanie komórek macierzystych nie jest nowością. Stosuje się je np. w regeneracji chrząstek i ścięgien, wstrzykując komórki pobrane ze szpiku. Komórki macierzyste od lat stosowane są w przeszczepach szpiku kostnego u osób chorych na białaczkę, ciężkie postacie anemii, szpiczaka czy chłoniaka. Spore zasoby komórek macierzystych znajdują się we krwi pępowinowej, dlatego część ekspertów przyklaskuje idei powstawania banków krwi pępowinowej. Ostatnie badania pokazują, że komórki macierzyste pozyskane z krążącej w naszym ciele krwi można przekształcać przy pomocy genetycznej ingerencji w inne rodzaje komórek.

Lekarze wiążą duże nadzieje z rozwojem medycyny regeneracyjnej, która polega na wykorzystaniu komórek macierzystych do regeneracji uszkodzonych tkanek lub narządów. Dlaczego nie robi się tego powszechnie? Na razie naukowcy muszą dopracować skuteczną i bezpieczną metodę, która umożliwiłaby przekształcenie się komórek macierzystych w oczekiwane komórki (odpowiedni rodzaj, ilość itd.) w danym miejscu w organizmie człowieka. Póki co wiąże się z tym ryzyko powstania potworniaków (rodzaj nowotworu) z powodu wciąż nie do końca opanowanego procesu tworzenia nowych komórek. Pojawiają się wśród nich jeszcze takie, których nie chcemy.

Komórki macierzyste to nie jest prosty temat. Wiele możliwości ich wykorzystania funkcjonuje na razie w sferze teorii albo na etapie bardzo wstępnych badań w laboratoriach. Pewne jest jednak to, że ta dziedzina sporo w medycynie namiesza…