Błonica – objawy i leczenie

Błonica to choroba, która dzięki szczepieniom występuje coraz rzadziej. Tylko szczepionka chroni przed groźnymi powikłaniami mogącymi doprowadzić nawet do zgonu. Objawy błonicy są bardzo charakterystyczne.

Błonica to choroba przenoszona drogą kropelkową, a źródłem zakażenia może być człowiek w ostrej fazie choroby, jak również ozdrowieniec czy nosiciel tej bakterii. Wywołuje ją maczugowiec błonicy, czyli Corynebacterium diphtheriae. Bakteria ma zdolność wnikania do organizmu przez błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Rzadziej kolonizuje inne rejony ciała czy skórę. Może mieć kilka rodzajów klinicznych, z czego najczęstsze to błonica krtani, czyli krup, oraz błonica gardła. Maczugowiec błonicy posiada również zdolność atakowania spojówek czy ucha środkowego. Choroba jest konsekwencją działania toksyny błoniczej, która dostaje się do krwiobiegu i uszkadza kolejne narządy wewnętrzne.

Błonica – przyczyny i objawy

Błonica wywołana jest przez bakterię Corynebacterium diphtheriae, czyli maczugowiec błonicy. Bakteria ta wydziela do krwiobiegu toksynę, która jest bezpośrednią przyczyną choroby. Główne postacie choroby to błonica gardła i błonica krtani, czyli krup.

Błonica gardła daje następujące objawy:

• gorączka o umiarkowanym nasileniu,
• problemy z połykaniem,
• ból gardła,
• kluskowata mowa,
• naloty błoniaste w gardle (tzw. błony rzekome),
• powiększone, bolesne węzły chłonne (tzw. szyja Nerona),
• przekrwienie śluzówki.

Są to objawy pojawiające się ze względu na miejscowe działanie bakterii. Jednak toksyna, która dostaje się do organizmu, działa ogólnie, nawet na odległe narządy. Efektem jej działania mogą być zaburzenia rytmu serca, zmiany martwicze mięśnia sercowego, a nawet porażenie mięśni.

U dzieci błonica częściej przybiera formę krupu, czyli występuje błonica krtani. Polega to na zwężeniu szpary głośni poprzez nalot na struny głosowe. To z kolei powoduje duszność, szczekający kaszel, chrypkę o znacznym nasileniu, a w najcięższych przypadkach może doprowadzić do uduszenia.

Najlżejsza postać błonicy to błonica nosa, w przypadku której pojawiają się jedynie jednostronne zmiany na powierzchni śluzówki nosa. Towarzyszy temu wysięk o charakterze śluzowym, krwistym lub ropnym. Mimo, iż przebieg jest łagodny, to jednak czas trwania choroby jest długi.

Szczepionka na błonicę

Błonicy można zapobiec poprzez stosowanie szczepionki ochronnej skojarzonej przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Wszystkie dzieci w Polsce obowiązkowo podlegają tym szczepieniom ochronnym. W wariancie podstawowym szczepienie jest bezpłatne, chyba że rodzic podejmie decyzję o podaniu szczepionki 6w1 (dzięki niej dziecko otrzymuje mniej wkłuć). Jeśli dziecko ma przeciwwskazania do podania szczepionki przeciwko krztuścowi, można podać szczepionkę wyłącznie przeciwko błonicy i tężcowi. Szczepionka przeciw błonicy jest tzw. szczepionką inaktywowaną, czyli zawiera nieaktywną oczyszczoną toksynę błoniczą. Z upływem lat odporność na błonicę maleje. Istnieje jednak możliwość zaszczepienia starszych osób (tzw. szczepienie przypominające). Szczepionka przeciw błonicy jest bezpieczna. Obserwuje się właściwie jedynie miejscowe odczyny pod postacią obrzęku, zaczerwienienia czy bólu w miejscu podania szczepionki, które bardzo szybko ustępują. Zdarza się, że po szczepieniu dziecko w pierwszej dobie jest rozdrażnione lub występuje u niego stan podgorączkowy, jednak takie objawy szybko mijają. Należy pamiętać, że szczepienie nie chroni przed kontaktem z bakterią i zarażeniem się. Szczepienie chroni przed rozwojem ostrego zakażenia i wszelkich powikłań związanych z daną infekcją.

Błonica – powikłania

Błonica może mieć bardzo zróżnicowany obraz kliniczny, szczególnie jeśli chodzi o nasilenie choroby. Nieszczepione dzieci są narażone przede wszystkim na powikłania. Toksyna błonicza może bowiem spowodować zapalenie w obrębie nerek, mięśnia sercowego, układu nerwowego, a powikłania stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia dziecka to:

• zaburzenia rytmu serca,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• niewydolność krążenia,
• porażenie mięśni,
• porażenie przepony (brak możliwości oddychania),
• zapalenie ucha środkowego powikłane upośledzeniem słuchu,
• zgon dziecka (ryzyko w przypadku małych dzieci sięga 20%, a w przypadku braku podjętego leczenia – 50%).

Co robić, gdy doszło do zachorowania? Leczenie błonicy

Błonica jest infekcją wymagającą hospitalizacji chorego. Sam wywiad i objawy pozwalają na postawienie wstępnej diagnozy, tym bardziej, jeśli chory nie był szczepiony. Konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii oraz leczenie objawowe przy pomocy leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Jeśli podejrzewa się, że miało się kontakt z osobą chorą na błonicę, można skonsultować się z lekarzem i rozważyć podanie antytoksyny błoniczej.