Ból głowy u dziecka – przyczyny, diagnostyka i leczenie

Bóle głowy to jedne z najczęściej występujących dolegliwości bólowych – i zdarzają się także najmłodszym. Ból głowy u dziecka może mieć rozmaite podłoże – od wad wzroku i odwodnienia, poprzez niedobór snu i źle zbilansowaną dietę, aż po migreny, stany zapalne zatok, urazy, infekcje czy poważne schorzenia neurologiczne. Silne i nagłe bóle głowy, a także dolegliwości utrzymujące się przez dłuższy czas wymagają konsultacji z lekarzem. Leczenie uzależnione jest od przyczyny bólu. 

Rodzaje bólu głowy u dziecka 

Bóle głowy u najmłodszych – podobnie jak u dorosłych – dzielą się na pierwotne i wtórne. Jeśli ból pojawia się samoistnie i nie wynika ze współwystępowania innej choroby – mówimy o pierwotnym bólu głowy. Do tej kategorii zaliczone są napięciowe bóle głowy, klasterowe bóle głowy oraz migreny. Z kolei wtórne bóle głowy są konsekwencją procesu chorobowego obecnego w organizmie. Wówczas za ból głowy u dziecka odpowiadać może zapalenie ucha czy zatok, urazy głowy, obecność krwiaków czy nowotworów mózgu. 

Przyczyny bólu głowy u dziecka 

Istnieje wiele przyczyn bólu głowy u dziecka. W przypadku napięciowych bólów głowy przyczyną może być stres lub nieprawidłowa postawa ciała, prowadząca do nadmiernego napięcia mięśni pleców i karku. Czynnikami wyzwalającymi migrenę u dziecka mogą być ekspozycja na hałas lub silne światło, głód, stres, niewystarczająca ilość snu, wysiłek fizyczny oraz niektóre składniki diety (czekolada, żółty ser, kakao). Częstymi przyczynami bólu głowy u dziecka są: 

• niewystarczająca ilość snu 
• zbyt dużo czasu spędzanego przed telewizorem lub laptopem 
• dieta obfitująca w cukier i wysokoprzetworzone produkty 
• siedzący tryb życia 
• odwodnienie 
• stres 

Za wystąpienie bólu głowy u dziecka mogą odpowiadać infekcje ucha środkowego lub zatok, borelioza, choroby pasożytnicze. Możliwą przyczyną jest także udar cieplny, powstały w efekcie zbyt długiego przebywania na słońcu. Ból głowy u dziecka może towarzyszyć urazom głowy, a także wstrząśnieniu mózgu. Rzadsze przyczyny bólu głowy u dzieci to nadciśnienie tętnicze, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowe, wady wzroku. Najpoważniejszymi przyczynami bólu głowy u dziecka są takie schorzenia neurologiczne jak padaczka, guzy mózgu, tętniaki i naczyniaki czy wady wrodzone. 

Diagnostyka bólów głowy u dziecka 

Niekiedy rozpoznanie rodzaju bólu głowy jest możliwe na podstawie wystąpienia charakterystycznych objawów. W przypadku migreny pojawia się pulsujący ból głowy, obejmujący okolicę czołowo-skroniową. Niekiedy poprzedzony jest aurą czuciową lub wzrokową. Charakterystyczne dla migreny jest nasilenie bólu podczas aktywności i współwystępowanie światowstrętu i nadwrażliwości na hałas. W przypadku bólów napięciowych ból obejmuje całą głowę i kark, z kolei w przebiegu zapalenia zatok ból jest najsilniejszy rano oraz w pozycji leżącej. Jeśli przyczyną jest wstrząs mózgu u dziecka, objawy to nie tylko ból głowy, ale także zaburzenia równowagi, problemy z pamięcią, nudności i wymioty, a nawet utrata przytomności. W celu określenia przyczyny bólu głowy u dziecka, lekarz zwraca uwagę na wystąpienie w najbliższej przeszłości urazów głowy czy infekcji, współwystępowanie innych objawów, rodzaj bólu, jego lokalizację oraz okoliczności wystąpienia.  

W przypadku najmłodszych dzieci dotkniętych bólem głowy, pojawiają się objawy mało charakterystyczne – dziecko może być marudne, odmawia spożywania posiłku, ma problemy ze snem, więcej płacze. Dlatego diagnostyka bólu głowy nie zawsze sprowadza się wyłącznie do przeprowadzenia wywiadu lekarskiego. Niekiedy konieczne jest wykonanie takich badań jak: 

• RTG zatok 
• tomografia komputerowa głowy 
• EEG 
• RTG kręgosłupa 
• morfologia krwi 
• poziom elektrolitów 
• poziom glukozy na czczo 
• badanie ogólne moczu 
• badanie płynu mózgowo – rdzeniowego. 

Co powinno zaniepokoić? 

W przebiegu bólu głowy u dziecka mogą pojawić się objawy alarmowe, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza. Tym, co zawsze powinno zaniepokoić, jest silny i nagły ból głowy, a także współwystępowanie nudności i wymiotów, sztywności karku, zawrotów głowy. Kolejne niepokojące symptomy, wymagające konsultacji lekarskiej to: 

• drgawki 
• zaburzenia świadomości 
• utrata przytomności 
• zaburzenia mowy  
• problemy ze wzrokiem 

Nietypowe objawy, które mogą wskazywać na poważne przyczyny bólu głowy to także nietrzymanie moczu i kału, wzmożone pragnienie z oddawaniem dużych objętości moczu, nasilona senność, zaburzenia chodu czy nietypowe zmiany w zachowaniu dziecka.  

Jak leczyć ból głowy u dziecka? 

Postępowanie w przebiegu bólu głowy u dziecka zależy od rodzaju bólu i jego przyczyny. Co pomaga na ból głowy u dziecka? Jeśli okazyjnie pojawia się ból głowy, wówczas można podać dziecku paracetamol lub ibuprofen.  

• Zalecane dawkowanie paracetamolu to 4 razy dziennie w dawce maksymalnie 15 mg/ kg m. c.  
• Z kolei zalecane dawkowanie ibuprofenu dla dzieci powyżej 3 miesiąca życia to 10 mg/ kg m. c., podawane co 6 godzin.  

Nie należy podawać dzieciom leków na receptę, które nie zostały im przepisane przez lekarza. Niewskazane jest także stosowanie kwasu acetylosalicylowego u dzieci poniżej 12 roku życia, gdyż stwarza to wystąpienie zespołu Rey’a, czyli niewydolności wątroby i encefalopatii. Pomóc może także odpoczynek, nawadnianie organizmu, przebywanie na świeżym powietrzu, wykluczenie z diety cukru oraz ograniczenie czasu spędzanego przed ekranami urządzeń elektrycznych.  

Domowe sposoby na ból głowy u dziecka to: 

• masaż skroni olejkiem miętowym 
• podanie naparu z imbiru 
• chłodne okłady na czoło 
• suplementowanie witaminy D zgodnie z rekomendacjami 

W przypadku migrenowych bólów głowy stosowane są leki przerywające napad bólowy (zazwyczaj są to tryptany) oraz leczenie zapobiegawcze. W przypadku bólu głowy spowodowanego zapaleniem ucha czy zatok, wskazane jest wyleczenie infekcji. Poważniejsze przyczyny bólu głowy, np. zaburzenia neurologiczne także wymagają odpowiedniej diagnostyki i leczenia. 

Bibliografia: 

1. W Dilling-Ostrowska, Standardy postępowania w bólach głowy u dzieci i młodzieży. Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej, ”Standardy Medyczne”, nr 6 2004