Ból żuchwy – przyczyny bólu zależą od jego miejsca

Żuchwa, inaczej nazywana dolną szczęką, jest elementem kostnym czaszki, który relatywnie często ulega uszkodzeniom. Przyczynami odczuwania bólu w okolicy tej struktury anatomicznej mogą być nie tylko wady samej kości żuchwy, ale także szereg innych zmian, m.in. w obrębie stawów, mięśni, nerwów, naczyń krwionośnych. Wiedzę o lokalizacji i rodzaju bólu wykorzystuje się do rozpoznania, co leży u źródła dolegliwości.

Zaburzenia czynności stawu skroniowo-żuchwowego

Stawy skroniowo-żuchwowe działają jak zawiasy łączące kość żuchwy po obu stronach z pozostałą częścią czaszki. Umożliwiają ruchy żuchwy w górę i w dół oraz na boki, dzięki czemu możemy mówić, gryźć pokarm czy ziewać. Uszkodzenie samej żuchwy, wspomnianych stawów lub mięśni potrzebnych do jej pracy mogą skutkować rozwojem schorzenia nazywanego zespołem zaburzeń czynności stawu skroniowo-żuchwowego. To jedna z najczęstszych przyczyn bólu żuchwy. Tendencja do zaciskania zębów (np. w sytuacjach stresowych), zapalenie stawów (artretyzm), nieprawidłowa postawa (ułożenie szyi i głowy, które powoduje uciskanie nerwu) zwiększają ryzyko rozwoju tego zespołu objawów.

Do najczęstszych symptomów dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego należą:

• ból żuchwy po lewej lub prawej stronie, który może promieniować jednostronnie do ucha, skroni, okolicy oczu, często także do tylnej części szyi; pacjenci opisują ból jako tępy, o zmiennej intensywności, nasilający się przy gryzieniu pokarmu i innych ruchach żuchwy; może pojawiać się codziennie lub z dłuższymi przerwami,
• ograniczenie możliwości ruchów żuchwą (objawiające się m.in. jako trudności z szerokim otwarciem jamy ustnej),
• trzaskające odgłosy przy poruszaniu żuchwą,
• sztywność szyi,
• uczucie zmęczenia mięśni żuchwy.

W większości przypadków zaburzenia nie wymagają inwazyjnego leczenia. U niektórych pacjentów ból żuchwy można wyeliminować dzięki zastosowaniu zmian behawioralnych (poprawa postawy ciała, zmiana pozycji snu, zastosowanie technik redukcji stresu i zaprzestanie zaciskania zębów). Czasami konieczna jest farmakoterapia, m.in. lekami przeciwbólowymi i rozluźniającymi mięśnie. Dużo rzadziej nieprawidłowości wiążą się z koniecznością interwencji chirurgicznej.

Ból żuchwy wywołany uciskiem na nerwy

Uciskanie nerwu trójdzielnego przebiegającego w okolicach oczu, szczęki i żuchwy, np. przez naczynia krwionośne, może wywołać jego uszkodzenie. U niektórych pacjentów skutkuje to występowaniem napadów bólu w miejscach przebiegu nerwu, nazywanych neuralgią trójdzielną. Cechy charakterystyczne neuralgii nerwu trójdzielnego to:

• silny, napadowy ból w okolicy żuchwy, szczęki i/lub oczu (pacjenci opisują go jako „rażenie prądem”),
• ból pojawia się nagle, pacjent wyraźnie rozpoznaje moment początku i końca napadu (trwa on od kilku sekund do 2 minut), pomiędzy napadami występuje okres całkowitej bezbolesności,
• ból wywołany jest przez bodźce mechaniczne (napad może wystąpić np. w czasie mycia twarzy, gryzienia pokarmu, mówienia).

Pierwszy epizod bólu u 80 proc. pacjentów pojawia się po wizycie u stomatologa.

Ból żuchwy może wystąpić także, gdy nowotwór zlokalizowany w okolicy głowy i szyi uciska na nerw. Charakter bólu odczuwanego w tej sytuacji jest zależny przede wszystkim od umiejscowienia guza.

Ból żuchwy wywołany chorobami naczyń krwionośnych

Przyczyną bólu żuchwy mogą być także problemy związane z naczyniami krwionośnymi. W populacji osób starszych (od 50 roku życia, szczyt zachorowalności przypada na wiek 70-80 lat) relatywnie często występuje schorzenie nazywane olbrzymiokomórkowym zapaleniem tętnic. Objawami tej choroby są:

• ból żuchwy przy gryzieniu (ustępujący od razu po tym, jak pacjent przestaje poruszać żuchwą); bólowi towarzyszy uczucie zmęczenia mięśni twarzy,
• ból głowy,
• podwyższenie temperatury ciała,
• tkliwość w okolicy skroni,
• utrata wzroku (w początkowych stadiach choroby przemijająca, zwykle jednooczna; powikłaniem choroby w zaawansowanej postaci jest trwała, nagła utrata wzroku).

Ból żuchwy po lewej stronie może być także oznaką zawału serca. Epizodowi typowo towarzyszy także dyskomfort w klatce piersiowej, jednak nie u wszystkich pacjentów obserwowany jest ten objaw. Inne symptomy zawału serca to: trudności w oddychaniu, mdłości, zimne poty, ból lub mrowienie w rękach, kręgosłupie, szyi.

Powyższy artykuł obejmuje przegląd tylko niektórych możliwych przyczyn bólu żuchwy. W przypadku występowania dolegliwości zalecana jest konsultacja lekarska.

Źródła:

1. Wordliczek Ł., Dobrogowski J. (red.) (2017) Leczenie bólu, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. Mehta N. R. i wsp. (2019) Temporomandibular disorders in adults, UpToDate.
3. Peral-Cagigal B., Perez-Villar A., Verrier-Hernandez A. (2018) Temporal headache and jaw claudication may be the key for the diagnosis of giant cell artheritis, Medicina Oral, Patologia Oral y Cirugia Bucal, 23(3), e290-294.