Borelioza u dzieci – objawy, wykrycie i leczenie

Borelioza u dzieci (zwana również chorobą z Lyme) jest chorobą, która daje mało swoistych objawów. Szybkie i właściwe rozpoznanie infekcji krętkiem Borrellia pozwala zastosować odpowiednie leczenie. Jest ono szczególnie ważne ze względu na dotkliwe powikłania towarzyszące infekcji.

Do zakażenia krętkami dochodzi przez ukłucie kleszcza. Prawdopodobieństwo infekcji jest tym większe, im dłużej pajęczak przebywał na skórze. Kleszcze najczęściej żerują w miejscach, gdzie skóra jest najcieńsza, np. w okolicy zgięć stawowych i skórze głowy.

Objawy boreliozy u dzieci

Początkowe dolegliwości, towarzyszące ograniczonej, wczesnej fazie choroby mogą przypominać grypę. Rozwijają się po ok. 1-3 tygodniach od ukłucia. Zaliczamy do nich:

• bóle mięśniowo-stawowe,
• szybkie męczenie się,
• bóle głowy,
• skołowanie,
• gorączkę,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• spadek aktywności dziecka.

Bardzo charakterystycznym i typowym symptomem boreliozy jest rumień wędrujący na skórze. Występuje on zazwyczaj po ok. 7 dniach od ukłucia przez zainfekowanego kleszcza. Początkowo jest to czerwona plamka / grudka, która bardzo szybko się powiększa (zazwyczaj średnica wynosi ponad 5 cm). Rumień przypomina tarczę – ma czerwone brzegi i centrum oraz charakterystyczne przejaśnienie w środku. Rumień jest niebolesny i nie swędzi. Może wystąpić praktycznie na każdej powierzchni skóry, która miała kontakt z kleszczem.

Rumień wędrujący jest objawem boreliozy u dzieci występującym w ok. 10% przypadków. Jest on symptomem swoistym (patognomonicznym), upoważniającym do natychmiastowego rozpoznania choroby (z pominięciem badań serologicznych) i wprowadzenia leczenia. Po zastosowaniu prawidłowej antybiotykoterapii znika w ciągu kilku dni. Nieleczony utrzymuje się nawet przez kilka miesięcy. Rumień wędrujący musi być odróżniony od reakcji alergicznej, powstałej na skutek kontaktu z kleszczem lub innym owadem. Reakcja uczuleniowa jest mniejsza (średnica poniżej 5 cm) i nie wykazuje centralnego przejaśnienia.

Kolejnym, bardzo rzadkim objawem boreliozy jest chłoniak limfocytowy skóry. Występuje on u ok. 1% zainfekowanych. Jest to niebolesny, fioletowy guzek, znajdujący się najczęściej na płatkach usznych (dodatkowo może być obserwowany na brodawkach sutkowych lub skórze moszny).

Nieleczona borelioza przechodzi początkowo w postać rozsianą (narządową). Rozwija się ona w ciągu od kilku tygodni do kilku miesięcy po ukąszeniu. Do jej objawów należą:

• zapalenie stawów – obejmuje najczęściej duże stawy, np. skokowy, kolanowy, łokciowy. Zazwyczaj przebiega bez ogólnoustrojowej reakcji zapalnej. W stawach występuje obfity wysięk. Nieleczone zapalenie może przejść w postać przewlekłą;
• zapalenie mięśnia sercowego – rzadkie, występujące u ok. 5% chorych. Zazwyczaj jest to nagły blok w obrębie przewodzenia impulsów przedsionkowo-komorowych. Towarzyszą mu najczęściej objawy stawowe i neurologiczne;
• zapalenie układu nerwowego (neuroborelioza) – polega na zajęciu nerwów na różnych poziomach. Objawem może być ból głowy i zapalenie nerwów czaszkowych (najczęściej porażeniu ulega nerw twarzowy).

Stadium późne boreliozy objawia się na skutek braku leczenia postaci rozsianej. Do jego objawów należą:

• przewlekłe, zanikowe zapalenie skóry kończyn – są to czerwonosine zmiany, które występują na dalszych częściach rąk i nóg. Rozwijają się w przeciągu kilku lat po zakażeniu. Początkowo występuje obrzęk zapalny, który stopniowo przechodzi w zanik (cienka, nieowłosiona skóra o fioletowym odcieniu);

• przewlekłe zapalenie stawów – może doprowadzić do nieodwracalnych zmian;

• przewlekła neuroborelioza – może wystąpić polineuropatia (zaburzenie funkcji wielu nerwów) wraz z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego.

Wykrycie boreliozy

Na początku trzeba wspomnieć, że brak widocznego ukłucia przez kleszcza nie ma znaczenia przy podejrzeniu boreliozy. Diagnostyka opiera się na serologii – bada się surowicę pacjenta na obecność swoistych przeciwciał przeciwko prętkom w klasie IgM (odpowiadają one za wczesną odpowiedź immunologiczną). Jeżeli wynik jest dodatni lub wątpliwy, to należy wykonać badanie potwierdzające metodą Western Blot.

Zobacz także: Badania na boreliozę

Leczenie boreliozy

W przypadku stwierdzenia boreliozy leczenie polega na zastosowaniu antybiotyków. Dobór leku i czas jego stosowania jest zależny od konkretnej postaci choroby. Antybiotyków nie stosuje się, jeśli infekcji nie towarzyszą objawy kliniczne.

Leczenie boreliozy u dzieci polega na dobraniu odpowiedniej dawki antybiotyku w stosunku do wieku i masy ciała. Młodsi pacjenci najczęściej otrzymują amoksycylinę, a starsi doksycyklinę.

Właściwie dobrana antybiotykoterapia we wczesnej fazie choroby zapewnia wyleczenie w większości przypadków. U nielicznych chorych, pomimo leczenia mogą wystąpić późne objawy stawowe, skórne i neurologiczne.