Borówka brusznica – sposób na zdrowe przetwory i nie tylko

Borówkę brusznicę znajdziemy spacerując po lesie albo uprawiając w przydomowym ogrodzie. Od dawna wykorzystywana w kuchni do produkcji przetworów, dziś służy też jako roślina o właściwościach leczniczych. Przyda się szczególnie w infekcjach dróg moczowych, ale jej zastosowanie jest o wiele szersze. 

Borówka brusznica – co to za roślina ?

Borówka brusznica, zwana też borówką czerwoną jest niewysoką krzewinką porastającą głównie lasy i wrzosowiska. Gatunek ten jest szeroko rozpowszechniony w Europie i Azji. Liście borówki są owalne, ciemnozielone i błyszczące. Kwiaty, zebrane na końcu pędów w kwiatostany mają kolor biały lub różowy. Owoce początkowo są białe, natomiast dojrzałe przybierają kolor jasno lub ciemnoczerwony.  

Borówka brusznica bardzo często mylona jest z żurawiną. Nic dziwnego, w końcu jest z nią spokrewniona, podobnie jak borówka czarna i jagoda.   

Różnice między borówką brusznicą a żurawiną przedstawia poniższa tabela.  

Borówka brusznica w kuchni 

Popularne owoce leśne borówki brusznicy  z powodzeniem wykorzystywane były w kuchni staropolskiej. Pochodzące z lat 20 ubiegłego wieku przepisy kulinarne wspominają o smażeniu konfitur z borówki, robieniu z niej galaretek i dodawaniu do gęsiny.

Obecnie do celów kulinarnych używa się zarówno liście jak i owoce  brusznicy. Liście zrywa się wiosną (kwiecień, maj) lub jesienią ( wrzesień i początek października) i poddaje suszeniu. Owoce zbiera się pod koniec lata i początkiem jesieni. Po zebraniu, owoce należy dokładnie umyć i osuszyć. Jeśli nie będą od razu zużyte, można je zamrozić.Dzięki wysokiej zawartości kwasu benzoesowego, który jest konserwantem, owoce można przechowywać przez dłuższy czas.

Z borówki brusznicy można zrobić napar, nalewkę, dżem, konfiturę, kompot, sok i syrop. Suszone bądź świeże owoce borówki są wyśmienitym dodatkiem do mięs, w szczególności dziczyzny i wołowiny.

Borówka brusznica – przepisy 

Konfitura: Szklankę cukru należy zalać 1/4 szklanki wody i zagotować. Następnie wsypać ok. 200 gram borówek i smażyć przez 30 minut na wolnym ogniu, do momentu puszczenia przez nie soku. Gotową konfiturę należy przełożyć do wyparzonych słoików i zakręcić je. 

Wywar: ok. 1,5 łyżeczki suszu zalać szklanką wody, gotować przez 5 minut a następnie przecedzić. Można spożywać do 3 razy dziennie po połowie szklanki jako środek moczopędny. 

Napar: 2-3 łyżeczki suszonych liści borówki należy zalać szklanką wrzątku i trzymać pod przykryciem ok. 5 minut. Susz można dodać w niewielkiej ilości do ulubionej herbaty. 

Nalewka z liści: Do połowy szklanki wsypać suche, pokruszone liście, a następnie zalać 0,5 l wódki. Odstawić na dwa tygodnie. Po upływie tego czasu przecedzić roztwór i przelać do słoika. 

Dlaczego warto jeść borówkę brusznicę? 

W borówce brusznicy znajdziemy około 5,5% zawartości białka i 509 kcal na 100 gram owoców. Owoce są bogate w kwasy organiczne, witaminy z grupy B (B1, B2 i B3), witaminę C, prowitaminę A (β-karoten) oraz minerały: potas, wapń, magnez i fosfor.

Roślina ta może pochwalić się zawartością związków bioaktywnych takich jak:  

• kwasy fenolowe i flawonoidy zmiatające wolne rodniki i wspomagające zachowanie prawidłowej masy ciała 
• antocyjany i procyjanidy o korzystnym wpływie na wzrok 
• garbniki katechinowe o działaniu ściągającym, antyseptycznym i przeciwbiegunkowym 
• arbutyna o właściwościach wybielających i rozjaśniających plamy pigmentacyjne

Borówka brusznica – właściwości lecznicze 

Borówkę brusznicę charakteryzuje jedna z najwyższych aktywności przeciwutleniających i najwyższe właściwości antyproliferacyjne w porównaniu do innych owoców jagodowych, takich jak jeżyny, jagody, maliny, truskawki i żurawina.   

Brusznica działa przeciwzapalnie, przeciwrodnikowo i przeciwdrobnoustrojowo. Hamuje rozwój bakterii Helicobakter pylori, która przyczynia się do zapalenia i wrzodów żołądka. Niektóre badania sugerują, że borówka brusznica wykazuje działanie przeciwnowotworowe, a jej ekstrakt może potencjalnie indukować apoptozę ludzkich komórek białaczki HL-60.  

Zawarte w liściach brusznicy sitosterole obniżają poziom cholesterolu, znajdują też zastosowanie w leczeniu dolegliwości żołądkowych i reumatycznych. Ponadto inny składnik aktywny – arbutyna, działa odkażająco i moczopędnie, co jest wykorzystywane w przypadku zakażeń dróg moczowych oraz chorób nerek. 

 Borówka brusznica – uprawa

Borówkę brusznicę można uprawiać w ogrodzie. Dwuletnie krzewinki najlepiej sadzić wiosną lub jesienią na stanowiskach nasłonecznionych i glebie kwaśnej (pH= 3,5). Roślina owocuje po 2-3 latach od posadzenia. Jeden krzew dostarcza nawet do 300 jagód rocznie. Plony zbiera się dwa razy do roku – pod koniec lipca/ na początku sierpnia oraz pod koniec września/ na początku października. 

Bibliografia:

[1 ]Dróżdż, V. Šėžienė, J. Wójcik, and K. Pyrzyńska, “Evaluation of Bioactive Compounds, Minerals and Antioxidant Activity of Lingonberry (Vaccinium vitis-idaea L.) Fruits,” Molecules, vol. 23, no. 1, p. 53, Dec. 2017, doi: 10.3390/molecules23010053.

[2] P. Vyas, B. Sc, S. T. John’s Newfoundland, and L. Canada, “Antioxidant Properties of Lingonberry (Vaccinium vitis-idaea L.) Plants,” 2014.

[3] Kowalska- Wochna Elżbieta, “Kosmetyki z lasu,” Panacea, 2010. [Online]. Available: https://panacea.pl/articles.php?id=3007. [Accessed: 22-Mar-2020].

[4] Bhullar, K.S.; Rupasinghe, H.P.V. Antioxidant and cytoprotective properties of partridgeberry polyphenols. Food Chem. 2015,169, 595–605