Bronchit (zapalenie oskrzeli) – przyczyny, objawy i leczenie

Bronchit (zapalenie oskrzeli) to wywoływana przez wirusy lub (rzadziej) bakterie infekcja górnych dróg oddechowych objawiająca się kaszlem, bólem gardła i głowy oraz katarem. Jest jedną z najczęstszych chorób, z którymi zgłaszamy się do lekarza, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Ile trwa bronchit, jak się go rozpoznaje i czy istnieje skuteczne leczenie?

Bronchit – co to za choroba?

Bronchitem zwykło niegdyś nazywać się zapalenie oskrzeli. Dziś nazwa ta wyszła już z użycia i jest rzadko spotykana. Bronchit to choroba, w której dochodzi do stanu zapalnego oskrzeli w wyniku działania drobnoustrojów. Komórki nabłonka dróg oddechowych zaczynają wydzielać w nadmiernej ilości śluz, dochodzi też do destrukcji rzęsek, które odpowiadają za oczyszczanie oskrzeli z wydzieliny. Prowadzi to do powstania niedrożności, co uniemożliwia przepływ powietrza w oskrzelach. Śluz jest także doskonałym środowiskiem do namnażania się patogenów. Bronchit spastyczny powstaje w wyniku nadmiernego obrzęku błony śluzowej oskrzeli i zwężenia dróg oddechowych.

Wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia oskrzeli, w zależności od czasu trwania choroby:

1. ostre zapalenie oskrzeli – trwa krócej niż trzy tygodnie,
2. podostre zapalenie oskrzeli –  trwa od trzech do ośmiu tygodni,
3. przewlekłe zapalenie oskrzeli – trwa dłużej niż osiem tygodni.

Bronchit u dzieci i dorosłych

Wśród zakażeń układu oddechowego, ostre zapalenie oskrzeli dotyczy 35 proc. przypadków. Zapalenie oskrzeli najczęściej pojawia się u małych dzieci (szczególnie tych do 3 roku życia oraz między 7 a 8 rokiem życia), u których ma charakter nawrotowy. U dorosłych zapalenie oskrzeli często współistnieje z rozedmą płuc – stan ten określa się przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Zapalenie oskrzeli obserwuje się nawet u 5 proc. dorosłych. Bronchit najczęściej występuje w okresie jesienno-zimowym.

Przyczyny bronchitu

Przyczyną zapalenia oskrzeli jest przede wszystkim infekcja wirusowa. Bronchit najczęściej wywołują wirusy powodujące przeziębienie i grypę, do których należą wirusy grypy A i B, wirusy paragrypy, wirusy RSV, koronawirusy, adenowirusy i rynowirusy. Zakażenie bakteryjne powodujące bronchit jest rzadziej spotykane – dotyczy około 10% przypadków. Jeśli do niego dojdzie, są za to odpowiedzialne bakterie Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae lub Bordetella pertussis.

Czynnikami ryzyka zapalenia oskrzeli jest:

• palenie papierosów (także bierne),
• narażenie na szkodliwe substancje i pyły w miejscu pracy,
• refluks żołądkowo- przełykowy.

Najbardziej narażone są dzieci i osoby starsze oraz osoby z niedoborami immunologicznymi.

Objawy bronchitu

Objawy bronchitu przypominają grypę. Charakterystycznym symptomem jest kaszel – na początku suchy, po kilku dniach wilgotny, przebiegający z odkrztuszaniem wydzieliny. Wydzielina może mieć charakter śluzowy i jest wtedy koloru białego lub ropny o barwie żółtej lub zielonkawej. U niektórych dzieci kaszel może powodować wymioty.

Zapaleniu oskrzeli towarzyszy gorączka, zmęczenie, złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów, ból gardła i głowy, katar, czasem świszczący oddech. Objawy te nie są swoiste, co uniemożliwia bezpośrednie rozpoznanie przyczyn bronchitu. Zwykle utrzymują się u dorosłych około tygodnia, choć kaszel może nie ustępować nawet przez 2-3 tygodnie.

Bronchit u dzieci trwa zwykle od 2 do 4 tygodni. Wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza jest świszczący oddech i duszność oraz gorączka utrzymująca się przez kilka dni. Jeśli kaszel u dzieci trwa ponad 4 tygodnie, wskazuje to na przedłużające się bakteryjne zapalenie oskrzeli (PBZO).  Może towarzyszyć mu ból w klatce piersiowej, duszność wysiłkowa, zaburzenia oddechowe i krwioplucie.

Diagnostyka i leczenie bronchitu

Lekarz stawia diagnozę na podstawie występujących objawów klinicznych oraz badania fizykalnego. Ważnym elementem diagnostyki jest wykluczenie zapalenia płuc.

Bronchit ma charakter samoograniczający się i choroba ta zwykle ustępuje samoistnie. Leczenie zapalenia oskrzeli wymaga pozostania w domu i wypoczynku.  Aby zapobiec odwodnieniu, które jest spowodowane gorączką, należy pić dużo niegazowanej wody, można też zażywać paracetamol, ibuprofen lub aspirynę, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Na kaszel przepisywane są syropy lub leki takie jak: ambroksol, acetylocysteina i karbocysteina, które ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. Jeśli występuje duszność, lekarz może przepisać leki rozkurczające oskrzela takie jak fenoterol czy salmeterol. W leczeniu bronchitu o podłożu wirusowym nie stosuje się antybiotyków, ponieważ może to doprowadzić do oporności bakteryjnej. Antybiotyki są stosowane dopiero w przypadku bakteryjnego zapalenia oskrzeli. Zwykle są to leki z grupy makrolidów.

Profilaktyka bronchitu

Aby uniknąć zapalenia płuc w przyszłości należy rzucić palenie. Szkodliwy wpływ ma również alkohol, który tłumi chęć kaszlu i kichania, co uniemożliwia oczyszczanie dróg oddechowych. Ponadto alkohol powoduje utratę płynów, przez co śluz w płucach jest gęstszy i trudniejszy do odkrztuszenia. Niezwykle ważna jest higiena osobista: należy często myć ręce, zakrywać usta i nos podczas kaszlu lub kichania oraz szczepić się przeciwko grypie.

Bibliografia:

[1] V. Craven, M.L Everard, „Protracted bacterial bronchitis: reinventing an old disease”, Arch. Dis. Child., vol. 98, pp. 72–76, 2013.

[2] R. H. Albert, “Diagnosis and Treatment of Acute Bronchitis”, Am. Fam. Physician , vol. 82, no. 11, 2010.

[3] “Chronic Bronchitis.” [Online]. Available: https://medlineplus.gov/chronicbronchitis.html. [Accessed: 30-Aug-2020].

[4] G. Worrall, “Acute bronchitis”, Can. Fam. Physician, vol. 54, no. 2, pp. 238–239, Feb. 2008.