Budowa paznokcia – o czym świadczą pofałdowania, wgłębienia i zaciemnienia

Płytka paznokciowa to zaledwie jedna spośród siedmiu podstawowych części paznokcia. Ich znajomość jest szczególnie ważna dla stylistek wykonujących manicure i pedicure. Nawet pozornie niewielkie uszkodzenie macierzy może bowiem skutkować zmianą kształtu płytki. Warto również obserwować zmiany na paznokciach z innego powodu. Pofałdowania, wgłębienia i zaciemnienia mogą świadczyć o rozwijających się chorobach skóry, zakażeniach czy dolegliwościach ogólnoustrojowych.

Z jakich części zbudowany jest paznokieć?

Paznokcie są wytworem naskórka. Składają się z keratynocytów, których układ przypomina nachodzące na siebie dachówki. Warto przy tym zaznaczyć, że budowa paznokci u rąk, jest identyczna, jak budowa paznokci u stóp. Różnią się wyłącznie grubością oraz tempem wzrostu.

Z czego są paznokcie? Pod względem budowy chemicznej paznokieć składa się z keratyny (skleroproteiny) naskórkowej i włosowej. Ponadto obecne są w nim: aminokwasy, siarka, węglowodany, lipidy, azot oraz inne pierwiastki w niskim stężeniu (wapń, magnez, sód, potas, żelazo, miedź, cynk).

Zdrowy paznokieć składa się z siedmiu części:

• płytka,
• łożysko paznokcia,
• macierz,
• obłączek paznokcia,
• wolny brzeg paznokcia,
• wał,
• obrąbek naskórkowy.

Płytka paznokciowa

Płytka to widoczna i twarda część paznokcia o kształcie zbliżonym do prostokąta. Ma grubość ok. 0,5–1 mm. Połączona jest z łożyskiem. Składa się ze zrogowaciałych keranocytów, układających się w trzy warstwy: grzbietową, pośrednią i wewnętrzną.

Łożysko paznokcia

Łożysko to delikatnie różowa część znajdująca się bezpośrednio pod płytką paznokciową od obłączka aż po obrąbek. Ta część, choć nie ma dużego znaczenia dla wzrostu płytki, to jednak zapewnia jej połączenie z naskórkiem.

Macierz paznokcia

Macierzą nazywamy część paznokcia znajdująca cię pod wałem. Jest mocno unerwiona, dlatego jej uszkodzenie wiąże się z dużym bólem. Ponadto jej naruszenie (nawet niewielkie) może skutkować zmianami w wyglądzie płytki, ponieważ macierz odpowiada za wytwarzanie płytki keratynowej, a więc i za tworzenie się oraz wzrost paznokcia. Tutaj (w dolnych warstwach komórkowych) znajdują się także melanocyty. To one determinują kolor płytki.

Obłączek paznokcia

Obłączek paznokcia nazywany również lunulą to półokrągły fragment w kolorze białym, znajdujący się pod płytką paznokciową tuż u nasady paznokcia. Jego wielkość nie jest jednolita – może mieć różną szerokość na każdym palcu.

Wolny brzeg paznokcia

Wolny brzeg paznokcia to część, która wystaje poza opuszek. Najczęściej przybiera kolor biały. To właśnie ten fragment można obcinać, nie ryzykując doświadczenia bólu.

Wał

Wał paznokcia to fragment skóry, która otacza paznokcie z trzech stron (poza brzegiem wolnym). Dzięki niemu płytka zachowuje właściwe położenie. Ponadto chroni on struktury znajdujące się poniżej. Niestety sam wał jest miękki, dlatego łatwo wrastają w niego paznokcie, co często wiąże się z dużym dyskomfortem, a nawet bólem.

Obrąbek naskórkowy

Obrąbek naskórkowy to jedna ze struktur przylegających do płytki paznokciowej. Zapewne bardziej znana jest ci nazwa „skórki” aniżeli obrąbek czy eponychium. Warto przy tym wiedzieć, że skórki to końcowa część fałdu nazywanego obrąbkiem. Jego rolą jest uszczelnianie macierzy. Właśnie ze względu na tę funkcję ochronną, po każdym wycięciu – eponychium odrasta grubsze i twardsze.

Co ma wpływ na kształt paznokcia?

Kształt płytki paznokciowej jest niemal tak unikalny, jak kształt twarzy. Trudno znaleźć osoby, których paznokcie byłyby identyczne. Na kształt płytki, poza uwarunkowaniami genetycznymi, wpływ ma także tempo jej wzrostu. U rąk paznokcie rosną nawet dwukrotnie szybciej niż u stóp – średnio 0,5–1,3 mm na tydzień. Przy czym latem za sprawą oddziaływania promieniowania UV obserwuje się szybszy wzrost. Dzieje się tak, ponieważ słońce pobudza komórki do podziałów.

Co ciekawe, płytka ulega zgrubieniu u osób, które pracują fizycznie. Dzięki temu nadal zapewniają odpowiednią ochronę naczyniom nerwowym na palcach. To nie wszystko! Kształt (krzywizna) paznokci może się też zmieniać po amatorsko wykonanym manicure, któremu towarzyszyło uszkodzenie macierzy.

Choroby paznokci a wygląd i kształt paznokci

Choroby paznokci u rąk i nóg mają ogromny wpływ na kształt płytki. Niekiedy są to nieprawidłowości wyłącznie w obrębie paznokci, jednak bywa i tak, że zmiany przerostowe i zanikowe to efekt zaburzeń ogólnoustrojowych lub chorób skóry.

Na wygląd i kształt paznokcia wpływ mają:

• łuszczyca, powodująca powstawanie zagłębień i rogowacenia podpaznokciowego;
• liszaj płaski, powodujący powstawanie podłużnych bruzd na płytce;
• łysienie plackowate, powodujące powstawanie niewielkich wgłębień i prążków wzdłuż płytki;
• przewlekłe stany zapalne, powodujące powstanie poprzecznych prążków oraz zwiększenie grubości i rozszczepienie płytki;
• toksyczna nekroliza naskórka, powodująca złuszczanie się płytki paznokciowej;
• Choroba Dariera, powodująca powstawanie różnobarwnych prążków i ukształtowanie wolnego brzegu paznokcia w literę „V”;
• twardzina układowa, powodująca zakrzywienie płytki;
• toczeń, powodujący poprzeczne smugi na płytce;
• pęcherzowe oddzielanie się naskórka, powodujące zmniejszenie rozmiaru płytki.

Źródła:

1. A. W. Surma, P. Nockowski, Wpływ stanu zdrowia oraz stylu życia na wygląd paznokci, „Kosmetologia Estetyczna” vol. 5, nr 1, s. 27–33.
2. U. Ptaszek-Rohde, Bezpieczeństwo i skuteczność działania preparatów do stylizacji i pielęgnacji paznokci, „Świat Przemysłu Kosmetycznego” 2020, nr 1, s. 80–83.