CA125, endometrioza. Czy marker nowotworowy może pomóc w diagnozie? 

Endometrioza to podstępna choroba, która może latami pozostawać niezauważona. Jednym z badań pomocnych w jej diagnostyce jest oznaczanie poziomu markera CA125 – substancji, której stężenie we krwi często wzrasta przy chorobach ginekologicznych. Czy podwyższony wynik zawsze oznacza endometriozę? A może CA125 w normie wyklucza jej obecność? Sprawdź, jak bardzo ten marker jest wiarygodny. 

Endometrioza a CA125 – co łączy te dwa pojęcia? 

Endometrioza to przewlekła choroba, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) rozwija się poza jej naturalnym miejscem występowania – najczęściej w jamie otrzewnej, na jajnikach czy jelitach. Powoduje to przewlekłe stany zapalne, ból i problemy z płodnością. Ponieważ objawy mogą przypominać inne schorzenia ginekologiczne, diagnostyka bywa skomplikowana i wymaga wielu badań. 

Jeden z parametrów laboratoryjnych, który często oceniany jest u pacjentek z podejrzeniem endometriozy, to marker nowotworowy CA125. Jest to białko, którego podwyższony poziom może wskazywać na nowotwór jajnika, ale również endometriozę. Związek między CA125 a endometriozą wynika z tego, że marker ten uwalnia się w odpowiedzi na procesy zapalne i uszkodzenie tkanek. 

Choć podwyższony poziom CA125 może sugerować obecność endometriozy, nie jest to badanie jednoznacznie potwierdzające chorobę. W diagnostyce konieczne są inne metody, które pozwalają na dokładniejszą ocenę stanu zdrowia pacjentki. 

CA125 jako marker diagnostyczny. Jak działa i kiedy jest oznaczany? 

CA125 to białko produkowane przez błony surowicze, w tym endometrium. Jego poziom we krwi rośnie w wyniku stanów zapalnych i uszkodzenia tkanek. Norma CA125 wynosi zwykle poniżej 35 U/ml, ale wynik może różnić się w zależności od laboratorium. 

Badanie CA125 wykonuje się z próbki krwi żylnej, najczęściej przy podejrzeniu nowotworów jajnika, ale także endometriozy czy torbieli. Marker ten wzrasta także w innych stanach, zarówno fizjologicznych, jak i chorobowych. 

Przyczyny podwyższonego CA125 poza endometriozą: 

• fizjologiczne – miesiączka, ciąża, owulacja, 
• chorobowe – torbiele jajników, zapalenie narządów miednicy mniejszej, mięśniaki macicy, nowotwory jajnika i innych narządów (np. trzustki, płuc). 

Ze względu na niską specyficzność, CA125 nie jest wystarczającym narzędziem do rozpoznania endometriozy.  

CA125 w normie a endometrioza. Czy to możliwe? 

Wiele osób zakłada, że prawidłowy poziom CA125 wyklucza endometriozę, ale to nieprawda. Marker ten jest często podwyższony w zaawansowanych stadiach choroby, natomiast u wielu pacjentek z łagodną lub umiarkowaną endometriozą jego poziom pozostaje w normie. Przyczyny prawidłowego CA125 mimo endometriozy: 

• wczesne stadia choroby – mniej zaawansowane zmiany nie zawsze wpływają na poziom markera, 
• lokalizacja ognisk endometriozy – jeśli są one poza otrzewną (np. w mięśniu macicy), CA125 może nie wzrastać, 
• indywidualna reakcja organizmu – nie u każdej pacjentki stany zapalne powodują znaczący wzrost CA125. 

Dlatego wynik w normie nie oznacza braku choroby. W diagnostyce kluczowe są objawy oraz dodatkowe badania obrazowe, np. USG czy rezonans magnetyczny. 

Bibliografia: 

1. Allaire C., Bedaiwy M. A., Yong P. J., Diagnosis and management of endometriosis, CMAJ 2023, 195(10):E363-E371. 
2. Chapron C., Marcellin L., Borghese B., Santulli P., Rethinking mechanisms, diagnosis and management of endometriosis, Nature Reviews Endocrinology 2019, 15(11):666-682. 
3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/endometriosis [dostęp 15.02.2025]. 
4. Le K. N., Nezhat C., Nezhat C., Benor A., An update on endometriosis biomarkers, Minerva Obstetrics and Gynaecology 2024, 76(5):458-469.