Ablutofobia, czyli lęk przed kąpielą. Jakie może mieć podłoże?

Niektóre fobie w znacznym stopniu utrudniają codzienne funkcjonowanie i wykonywanie prostych czynności. Jednym z tego typu zaburzeń jest ablutofobia, definiowana jako lęk przed kąpielą, myciem się, a także zanurzeniem ciała w wodzie. Przypadłość ta jest rzadka, jednak powoduje wiele trudności w życiu. 

Czym objawia się ablutofobia? 

Ablutofobia to nieuzasadniony i irracjonalny lęk przed wejściem do wody, w tym przed kąpielą lub braniem prysznica. Fobia ta nie wiąże się ze strachem przed utonięciem, tylko odnosi się do mycia swojego ciała. Do najważniejszych symptomów ablutofobii należą: 

• lęk pojawiający się we wszystkich sytuacjach powiązanych z myciem się, wchodzeniem do wody, kąpaniem,
• podwyższone tętno, trudności z oddychaniem, nadmierne pocenie się,
• stosowanie różnych mgiełek zapachowych i dezodorantów, aby ukryć przykry zapach swojego ciała,
• unikanie kąpieli, a nawet mycia rąk, czego konsekwencją jest brak dbałości o higienę.

Ablutofobia jest niezwykle poważną fobią sytuacyjną, która powoduje wiele nieprzyjemnych skutków. Brak higieny i przykry zapach wiążą się z odrzuceniem przez resztę społeczeństwa, a także trudnościami w szkole oraz pracy. Osoby cierpiące na tę fobię mogą mieć także wiele problemów zdrowotnych, wynikających z unikania kąpieli. O ablutofobii świadczy także niechęć do wyjazdu na basen czy zanurzenia się w jeziorze. Wielu chorych stara się ukryć swoją fobię, nadużywając kosmetyków i przepraszając za swój nieprzyjemny zapach. 

Jakie są przyczyny lęku przed kąpielą? 

Ablutofobia to przypadłość, która może wynikać z czynników genetycznych lub środowiskowych. Szczególne znaczenie w diagnozie tego problemu ma sprawdzenie, czy dana osoba w przeszłości nie doświadczyła nieprzyjemnych zdarzeń związanych z wodą, a więc na przykład zachłyśnięcia się lub podtopienia. Czasami lęk przed kąpielą tłumaczy się również sytuacją, w której rodzice zmuszali dziecko do mycia się, a to spowodowało złe skojarzenia z tą czynnością.

Leczenie ablutofobii opiera się na psychoterapii 

Podstawową metodą leczenia wszystkich fobii, w tym także lęku przed kąpielą, jest psychoterapia i wykorzystanie systematycznej desensytyzacji, a więc odwrażliwiania na bodźce. Technika ta polega na stopniowym przyzwyczajaniu pacjenta do tej sytuacji, która budzi lęk. W przypadku ablutofobii może być to pokazywanie zdjęć i filmów wody oraz osób kąpiących się, a następnie zachęcania do dotykania wody palcem, a później zanurzania w niej rąk lub stóp. Na koniec pacjent ma za zadanie wykąpać się, a w późniejszej fazie nawet wybrać się na basen.

Innym, nieco bardziej kontrowersyjnym sposobem, jest terapia implozywna (lub implozyjna), a więc szokowa. Polega ona na nagłym wystawieniu pacjenta na dany bodziec, a więc stworzenie sytuacji ekstremalnej, bez możliwości ucieczki. Zdaniem niektórych psychoterapeutów metoda ta przynosi szybkie efekty, chociaż oczywiście może powodować nadmierny stres i dać odwrotny do zamierzonego efekt.

Dodatkowo stosowane jest modelowanie, polegające na obserwacji innych osób kąpiących się, spędzających czas nad wodą, czyli podobnie jak odwrażliwianie. Technika ta może przynieść pozytywne rezultaty, jednak raczej u tych osób, u których fobia nie jest nadmiernie nasilona.

Dodatkowo w trakcie całego procesu psychoterapii prowadzone są rozmowy z pacjentem, próby zmiany jego schematów myślowych i postaw wobec kąpieli oraz wody. Często psychologowie decydują się również na wprowadzenie elementów psychoedukacji lub hipnozy, a także rozmowy z rodziną pacjenta. W skrajnych przypadkach proponowana jest wizyta u psychiatry i zażywanie leków przeciwlękowych. Połączenie farmakoterapii i psychoterapii może przynieść dobre efekty oraz umożliwia całkowite wyleczenie.

Bibliografia:

1. Adamczyk K., Adamczyk D., Wójcik R., Fałkowska U., Soroka E., Rzadkie fobie specyficzne — rodzaje i leczenie, Varia Medica 2018, 2, 423-429. 
2. Kozłowska M., Wirtualna Rzeczywistość (ang. Virtual Reality-VR) jako skuteczne narzędzie terapii fobii społecznej, Ogrody Nauk i Sztuk 2012, 2,  219-227. 
3. Ziółkowski P,, Fobia u dzieci w wieku szkolnym. Nauka i Społeczeństwo, Przegląd nauk społecznych, technicznych, medycznych i pedagogicznych 2020, 1, 65-80.