Czym jest zaburzenie dysocjacyjne tożsamości? Czy można je wyleczyć?

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości to problem polegający na wytworzeniu dodatkowych osobowości, które przejmują kontrolę nad życiem człowieka, a w związku z tym  pojawienie się luk w pamięci i niekontrolowanych zachowań. Schorzenie to nie jest rozpowszechnione w społeczeństwie, ponieważ dotyczy zaledwie około 1% osób żyjących na całym świecie. Czy można to wyleczyć? Jak wygląda terapia? 

Czym są dysocjacyjne zaburzenia tożsamości? 

Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości to pojęcie pochodzące z łaciny, od słowa dissociato, oznaczającego rozdzielenie. W tym kontekście chodzi o podział tego, co w zwyczajnych warunkach jest ze sobą ściśle powiązane, a więc osobowości pacjenta, ale także jego pamięci oraz odczuwanych bodźców. 

Problem ten rozwija się zwykle u ludzi, którzy przeżyli traumatyczne wydarzenia takie jak gwałt, molestowanie seksualne, wypadek samolotowy, wojna czy też klęska żywiołowa. Jednocześnie dobrze pamiętać o tym, że nie u każdego człowieka doświadczającego rozmaitych dramatów pojawiają się symptomy dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, ponieważ zależy to od indywidualnej wrażliwości, osobowości, podatności na traumy czy wsparcia społecznego. 

Rodzaje dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości  

Jednym z najpopularniejszych rodzajów dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości jest osobowość mnoga, a więc wykształcenie kilku „ja”. W takim wypadku kolejne osobowości nie wiedzą o tych poprzednich, przez co pacjent działa w sposób całkowicie nieskoordynowany. Takie tożsamości mogą różnić się płcią, poziomem intelektu, zainteresowaniami oraz wszystkimi cechami charakteru.

Czasami w literaturze opisywany jest także inny rodzaj dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości, odnoszący się do utraty pamięci. W tym wypadku chodzi o tworzenie przez chorą osobę zupełnie nowej osobowości na skutek zapominania faktów ze swojego życia. W takim wypadku można mówić o amnezji dysocjacyjnej, która jest dosyć groźna dla zdrowia psychicznego pacjenta. 

Zdarza się także, że osoba z omawianym zaburzeniem zaczyna podróżować do innych miejsc i przyjmować tam zupełnie inne tożsamości, co nazywane jest fugą dysocjacyjną. Do innych rodzajów dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości można zakwalifikować: 

• stupor, polegający na odcięciu się od świata zewnętrznego, brak komunikacji z ludźmi czy w ogóle poruszania się, 
• drgawki, które opisywane są również jako napady rzekomopadaczkowe, ponieważ wcale nie są związane z tą chorobą, jednak w znacznym stopniu ją przypominają, 
• zaburzenia ruchu, związane z niedowładem, paraliżem lub ruchami mimowolnymi, które w żadnym stopniu nie są wywołane czynnikami somatycznymi.

Bardzo trudno dokładnie określić wszystkie objawy zaburzeń dysocjacyjnych tożsamości, ponieważ różnią się one w zależności od konkretnego przypadku.  

Leczenie dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości 

Proces leczenia dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości jest pracochłonny, jednak możliwy. W niektórych przypadkach symptomy przechodzą samoistnie, jednak nie należy na to czekać, tylko najlepiej szybko zgłosić się do specjalisty. W zdecydowanej większości jako jedyna forma leczenia proponowana jest psychoterapia. Czasami jednak dodatkowo włączane są konsultacje z psychiatrą i farmakoterapia. 

W trakcie spotkań z psychoterapeutą największe znaczenie ma przepracowanie konfliktów, traum i innych trudnych doświadczeń pacjenta, ponieważ to właśnie te czynniki wywołały konkretne objawy. Zwykle podejmowana jest decyzja o nurcie poznawczo-behawioralnym, który pozwala na zmianę sposobów myślenia, jednak czasami dobra okazuje się również forma psychodynamiczna. 

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych tożsamości przy pomocy psychoterapii jest dosyć skuteczne i efektywne, pozwala na sprawne pozbycie się symptomów i przywrócenie dobrego stanu psychicznego pacjenta. Problematyczna może się natomiast okazać sama diagnoza, ponieważ, jak już wspomniano, chory nie zdaje sobie sprawy z istnienia innych tożsamości – to otoczenie musi go uświadomić o jego schorzeniu lub musi do tego dojść samodzielnie, np. biorąc pod uwagę dziwne luki w pamięci. 

Bibliografia:

1. Burdzik E., Burdzik M., Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości jako problem interdyscyplinarny. Część I-aspekty psychiatryczne i psychologiczne, Psychiatria Polska 2023, 57. 
2. Orlof W., Wilczyńska K. M., Waszkiewicz N., Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowość mnoga) – powszechniejsze niż wcześniej sądzono, Psychiatria 2018, 15, s. 228-233. 
3. Skałbania J., Polewik K., Pietkiewicz I. J., Tomalski R., Podzielony umysł – podzielony mózg. Neurobiologiczne podłoże dysocjacyjnego zaburzenia tożsamości z perspektywy teorii układów dynamicznych, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2021, 21, s. 27-35. 
4. Tomalski R., Pietkiewicz I. J., Rozpoznawanie i różnicowanie zaburzeń dysocjacyjnych –  wyzwania w praktyce klinicznej, Czasopismo Psychologiczne Psychological Journal 2019, 25.