Chemioterapia paliatywna szansą na wydłużenie życia pacjentów nowotworowych

Choroby nowotworowe mają rozmaity przebieg. Niektóre poddają się konwencjonalnemu leczeniu i chociaż bywają śmiertelne, wcześnie wykryte często nie pozostawiają po sobie śladu. Czasami jednak zmian w organizmie jest tak dużo, że nie da się uratować życia pacjenta, można je jedynie przedłużyć i zminimalizować towarzyszące schorzeniu dolegliwości. Właśnie w tym celu wykorzystuje się chemioterapię paliatywną.

Uproszczona etiologia rozwoju choroby nowotworowej

W ludzkim ciele stale dochodzi do podziałów komórkowych. W zależności od tkanki czy pełnionych przez nie funkcji, tempo podziału jest różne, ale na potrzeby artykułu czas ten zostanie uśredniony. Przyjmij zatem, że co 24 godziny w twoim organizmie pojawia się dwa razy więcej materiału strukturalnego. Co się z nim dzieje?

W prawidłowo funkcjonującym ciele stare i zużyte komórki są zastępowane nowymi. Zdarza się także, że nowo utworzony materiał jest wadliwy – fizjologicznie zostaje on usunięty razem z pozostałymi obumarłymi komórkami. Do rozwoju nowotworu dochodzi w momencie, kiedy patologicznie zmienione komórki z jakiejś bliżej nieokreślonej przyczyny zostają w ciele i zaczynają się namnażać, powoli wypełniając przestrzeń i tym samym zaburzając funkcjonowanie organizmu.

Dziedzina medycyny zajmująca się chorobami nowotworowymi to onkologia, a pacjenci onkologiczni poddawani są w pierwszej kolejności leczeniu, które może obejmować:

• operację, czyli wycięcie chorej tkanki,
• chemioterapię,
• radioterapię,
• immunoterapię,
• terapię celowaną,
• terapię hormonalną,
• transplantację szpiku kostnego.

Do tego stosuje się także terapie nakierowane na objawy, które mają poprawić komfort życia pacjenta. Metody zawsze dobierane są indywidualnie, aby maksymalnie zwiększyć szanse danej osoby na pełne wyleczenie. Jeżeli jednak nowotwór zostanie zdiagnozowany zbyt późno lub nie poddaje się leczeniu i dochodzi do przerzutów, lekarz może zaproponować m.in. zastosowanie chemioterapii paliatywnej, która ma przedłużyć życie pacjenta i zminimalizować występowanie objawów uniemożliwiających normalne funkcjonowanie.

Czym jest chemioterapia? Czym się różni od chemioterapii paliatywnej?

Chemioterapia jest jedną z najczęściej wykorzystywanych metod leczenia chorób nowotworowych. W swojej standardowej postaci ma na celu zatrzymanie rozwoju patologicznie zmienionych komórek i doprowadzenie do ich śmierci. Niestety, leki cytostatyczne wykorzystywane w tej terapii działają na wszystkie komórki, które dzielą się bardzo szybko, a więc zaburzają także pracę układu pokarmowego czy szpiku kostnego. Również z tego powodu u pacjentów poddanych leczeniu obserwuje się wypadanie włosów.

Chemioterapia paliatywna wykorzystuje jeden z wielu rodzajów leków cytostatycznych, a więc to po prostu jeden z typów chemioterapii. Jest stosowana w przypadku nieuleczalnych nowotworów, a więc w sytuacji, kiedy dochodzi do przerzutów, a chore tkanki nie wykazują reakcji na leczenie. Kiedy nie ma już nadziei na wyleczenie, bo choroba jest oporna, ulgę pacjentowi może przynieść zminimalizowanie objawów.

Biorąc pod uwagę powyższe, stosowanie terminu „leczenie” w kontekście chemioterapii paliatywnej może być mylące. Dlatego poniżej przedstawiono i rozróżniono różne cele leczenia onkologicznego:

• leczenie zapobiegawcze – to element profilaktyki. Metody zapobiegawcze mają na celu zapobieganie nowotworom lub ich powikłaniom,
• kuracja mająca na celu eliminację choroby – te metody dają nadzieję na pełne wyleczenie pacjenta,
• leczenie objawowe – nakierowane na eliminowanie lub łagodzenie poszczególnych symptomów,
• leczenie paliatywne – te metody mają na celu stabilizację stanu pacjenta i minimalizowanie objawów. Pośrednio mogą także wpłynąć pozytywnie na długość jego życia, ale nie dają żadnej szansy na wyleczenie.

Skutki uboczne chemioterapii paliatywnej

Chemioterapia paliatywna niesie ze sobą wiele skutków ubocznych tak jak wszystkie inne leki cytostatyczne. To właśnie te działania niepożądane są powodem, dla którego pacjenci często nie decydują się na jej wdrożenie. Prawda jest jednak taka, że ich wystąpienie zależy w dużej mierze od rodzaju leczonego nowotworu, jego lokalizacji, a także rodzaju stosowanych chemoterapeutyków. Typowe symptomy, które pacjent może u siebie zaobserwować, to:

• wypadanie włosów,
• spadek wagi,
• utrata apetytu,
• zaparcia lub biegunka,
• nudności, wymioty,
• zmniejszenie liczby krwinek we krwi obwodowej,
• ogólne zmęczenie.

Musisz jednak mieć na uwadze, że onkologia to dział medycyny, który prężnie się rozwija. Naukowcy badają nie tylko przyczyny powstawania nowotworów czy ich charakter, ale także różne formy leczenia albo profilaktyki. Dzięki takim doświadczeniom zaobserwowano na przykład, że u niektórych pacjentów bardzo dobre efekty przynosi połączenie chemioterapii i radioterapii z immunoterapią, która niejako pomaga odróżniać chore komórki od zdrowych, dzięki czemu minimalizuje występowanie efektów ubocznych.

O ile chemioterapia paliatywna przedłuża życie?

Nie da się jednoznacznie napisać, jak długo będzie żył pacjent, u którego zastosowano chemioterapię paliatywną. Wpływają na to rozmaite czynniki tak jak w przypadku skutków ubocznych. Ważny jest rodzaj nowotworu, stopień jego rozwoju, a także to, jak wiele tkanek zajął. Istotny będzie również ogólny stan zdrowia pacjenta i jego wiek. W Polsce przyjmuje się jednak uśredniony czas, czyli 6-9 miesięcy. Tyle samo czasu podaje się chemoterapeutyki pacjentowi.

Pamiętaj, że chemioterapia paliatywna nie wyklucza jednoczesnej terapii leczniczej. Dlatego w takiej sytuacji, jeżeli pacjent nie chce się poddawać, ale silny ból lub inne symptomy nie pozwalają mu funkcjonować w społeczeństwie, z pewnością warto chociażby rozważyć tę możliwość.

Chemioterapia paliatywna – czy ma sens?

Jeżeli twój onkolog zaproponował zastosowanie chemioterapii paliatywnej, w pierwszej kolejności powinnaś zrozumieć, z czym się ona wiąże. Musisz pamiętać, że ta terapia nie daje żadnej szansy na wyleczenie. Chodzi jedynie o to, abyś w ostatnich miesiącach życia czuła się nieco lepiej. Pamiętaj jednak o skutkach ubocznych, które może nieść ze sobą omawiana metoda – zdarza się, że pacjenci źle reagują na chemioterapię paliatywną i nie warto tego ukrywać. Oto lista pytań, które powinnaś zadać swojemu lekarzowi, zanim podejmiesz decyzję:

• Dlaczego zaproponowano mi zastosowanie chemioterapii paliatywnej?
• Jak długo będzie trwało leczenie?
• Jakich efektów chemioterapii paliatywnej mogę oczekiwać?
• Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych?
• Które z działań niepożądanych mogą wystąpić w moim przypadku?
• Czy chemioterapia paliatywna przedłuży moje życie? O ile?
• Czy terapia sprawi, że będę mogła normalnie żyć?
• Co w sytuacji, kiedy mój nowotwór nie zareaguje na tę metodę?

Podjęcie decyzji o wdrożeniu chemioterapii paliatywnej z pewnością nie będzie łatwe, bo chociaż istnieje możliwość łączenia jej z terapią leczniczą, zwykle lekarze zalecają ją w momencie, kiedy pacjent nie ma już żadnych szans na eliminację choroby. Pogodzenie się z tym może być bardzo trudne zarówno dla pacjenta, jak i jego najbliższego otoczenia, ale czasami jest to po prostu najlepsze wyjście z sytuacji.

Bibliografia:

1. Browner I., Carducci M. A., Palliative chemotherapy: Historical perspective, applications, and controversies 2005, Seminars in Oncology, vol. 32, iss. 2, pp. 145-155.
2. George L. S., Prigerson H. G., Epstein A. S., Richards K. L., Shen M. J., Derry H. M., Reyna V. F., Shah M. A., Maciejewski P. K., Palliative Chemotherapy or Radiation and Prognostic Understanding among Advanced Cancer Patients: The Role of Preceived Treatment Intent, Journal of Palliative Medicine 2020, 23(1): 33-39.
3. Nappa U., Lindqvist O., Rasmussen B. H., Axelsson B., Palliative chemotherapy during the last month of life, Annals of Oncology 2011, vol. 22, iss. 11., pp. 2475-2380.
4. Neugut A. I., Prigerson H. G., Curative, Life-Extendind, and Palliative Chemotherapy: New Outcomes Need New Names, The Oncologist 2017, 22(8): 883-885.
5. Wright A. A., Zhang B., Keating N. L., Weeks J. C., Prigerson H., Associations between palliative chemotherapy and adult cancer patients’ end of life care and place of death: prospective cohort study, the BMJ 2014, 348.