Chemioterapia – skutki leczenia systemowego. Rodzaje leczenia

Jednym z rodzajów leczenia systemowego raka jest chemioterapia, która opiera się na przyjmowaniu leków cytostatycznych. Stosowana jest w leczeniu wielu nowotworów jako podstawa lub uzupełnienie terapii. Chemioterapię paliatywną wprowadza się do terapii w celu łagodzenia objawów.

To, ile trwa chemioterapia, zależy od rodzaju nowotworu, zaawansowania choroby oraz odpowiedzi organizmu na leczenie. W wyniku terapii może dojść do poważnych skutków ubocznych, które dotykają niemal wszystkich komórek ciała, gdyż chemioterapia nie działa wybiórczo na komórki nowotworowe.

Na czym polega chemioterapia?

Jedną z podstawowych metod leczenia przeciwnowotworowego jest leczenie cytotoksyczne, czyli inaczej chemioterapia. Polega na przyjmowaniu substancji niszczących komórki nowotworowe. Celem chemioterapii nowotworów złośliwych jest eliminacja komórek rozwijającego się raka oraz zahamowanie ich rozwoju i przeciwdziałanie podziałom.

Najczęstszą drogą podania chemii jest droga dożylna. W przypadku chemioterapii doustnej pacjent przyjmuje tabletki, kapsułki lub płyny.

Chemioterapia – rodzaje

Chemioterapia może zostać wdrożona do leczenia jako jedyna metoda terapii. Tyczy się to nowotworów chemiowrażliwych: białaczek, chłoniaków i niektórych nowotworów jądra. Leczenie można stosować łącznie z radioterapią i jest to tak zwana radiochemioterapia.

Chemioterapia indukcyjna (inaczej chemioterapia neoadjuwantowa lub chemioterapia przedoperacyjna) to specjalny rodzaj leczenia, który polega na zastosowaniu chemii przed leczeniem operacyjnym w celu zmniejszenia masy nowotworu. Skuteczna jest między innymi w raku piersi.

Chemioterapia adiuwantowa (chemioterapia uzupełniająca) to metoda leczenia pooperacyjnego, mająca na celu usunięcie pozostałych po zabiegu komórek, których nie udało się wyciąć.

Ostateczną możliwością jest stosowanie chemioterapii paliatywnej, która nie ma na celu wyleczenia nowotworu, ale łagodzi dolegliwości związane z ogniskiem pierwotnym raka oraz jego przerzutami.

Ile trwa chemioterapia?

Leczenie chemioterapeutykami planuje się w tzw. cyklach. Długość chemioterapii zależy od rodzaju oraz zaawansowania nowotworu, a także od reakcji pacjenta na leczenie i występowania skutków ubocznych.

Cykl chemioterapii standardowo wynosi od 1 tygodnia do 1 miesiąca. Cykle powtarza się co 3 tygodnie, by umożliwić skorygowanie zaburzeń powstałych podczas leczenia (między innymi zmniejszenie białych krwinek). Czasami konieczne jest przerwanie chemioterapii z powodu nasilających się skutków ubocznych.

Przyjmowanie chemii nie zawsze wymaga hospitalizacji. Osoby w dobrym stanie mogą otrzymywać ją na oddziale dziennym chemioterapii. Wówczas przyjęcie do szpitala oraz wypis następują tego samego dnia.

Chemioterapia – skuteczność

To, jak zadziała chemioterapia, zależy od typu histologicznego nowotworu, jego podatności na zastosowaną chemię oraz stanu ogólnego i tolerancji pacjenta. Zdarza się, że choć chemioterapia skutecznie działa na komórki nowotworu, konieczne jest jej odstawienie ze względu na efekty uboczne – oprócz raka niszczone są zdrowe komórki organizmu.

Do oceny skuteczności chemioterapii używa się 4 kategorii:

• odpowiedź całkowita, kiedy ustąpią wszystkie objawy,
• odpowiedź częściowa – zmniejszenie o co najmniej 30% zmian wyjściowych,
• stabilizacja choroby – odpowiedź nie spełnia powyższych kryteriów,
• progresja choroby, gdy dochodzi do zwiększenia się zmian lub powstania nowych.

Chemioterapia – skutki uboczne

Chemioterapia, choć skutecznie niszczy komórki nowotworowe, przynosi wiele efektów ubocznych, do których należą głównie:

• obniżenie odporności na infekcje – gorączka, ból gardła mogą wymagać hospitalizacji,
• mdłości i wymioty – zapobiega się im przez zastosowanie odpowiednich leków, konieczna jest zmiana diety na lekkostrawną oraz regularne przyjmowanie posiłków,
• utrata włosów – odrastają po zaprzestaniu leczenia,
• zaparcia lub biegunki,
• ogólne osłabienie organizmu,
• zmniejszenie poziomu komórek we krwi,
• zaburzenia czucia w obrębie stóp i dłoni.

Chemioterapia a płodność

W trakcie chemioterapii należy stosować antykoncepcję, bowiem u poczętego w jej trakcie płodu mogą powstać różne wady wrodzone. U niektórych kobiet miesiączki mogą stać się nieregularne lub całkowicie zaniknąć. W przypadku mężczyzn niektóre rodzaje chemioterapii powodują niepłodność, co należy brać pod uwagę przy planowaniu potomstwa.