Chłoniak – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Chłoniak to ogólne określenie używane w odniesieniu nowotworów układu limfatycznego. Objawy chłoniaka obejmują powiększenie węzłów chłonnych, gorączkę, gwałtowną utrata masy ciała. Najczęściej chłoniaki diagnozuje się u dzieci oraz u dorosłych po 60. roku życia. W podstawowym podziale wyróżniamy dwa rodzaje choroby: chłoniak Hodgkina i chłoniak nieziarniczy.

Chłoniak – co to jest?

Chłoniak jest nowotworem, który rozwija się w układzie limfatycznym (inaczej nazywanym układem chłonnym), stanowiącym element układu odpornościowego. Poprzez układ limfatyczny po organizmie krąży płyn nazywany chłonką, który zawiera limfocyty – komórki odpowiedzialne za zwalczanie infekcji. Występowanie chłoniaków wiąże się z nieprawidłowym podziałem i nadmiernym namnażaniem limfocytów z grup B i T. W przebiegu chłoniaka komórki te mogą tracić zdolność do eliminowania czynników zakaźnych, przez co pacjent jest bardziej podatny na infekcje.

Objawy chłoniaka mogą dotyczyć różnych narządów, ponieważ układ limfatyczny jest rozległy, jego elementy występują w wielu obszarach ciała. W związku z tym chłoniaki wywołują u niektórych pacjentów symptomy w organach takich jak skóra, żołądek, mózg.

Przyczyny rozwoju chłoniaka

Dokładne przyczyny chłoniaka do tej pory nie zostały wyjaśnione przez naukowców. Wiemy natomiast, że twoje ryzyko zachorowania jest zwiększone, jeśli:

• chorujesz na inne schorzenie osłabiające układ odpornościowy,
• przyjmujesz leki immunosupresyjne,
• przebyłaś zakażenie niektórymi wirusami, m.in. wirusem Epsteina-Barra,
• chłoniak rozwinął się u twojego rodzica lub rodzeństwa,
• byłaś narażona na promieniowanie jonizujące.

Rodzaje chłoniaków

Rodzaj, a co się z tym wiąże również objawy chłoniaka, zależne są od jego lokalizacji. W podstawowym podziale chłoniaków wyróżniamy:

• chłoniak Hodgkina (chłoniak ziarniczy) – najczęściej występujący chłoniak u dzieci, grupą narażoną na zachorowanie są także dorośli w wieku około 20 lat i osoby po 70. roku życia; chłoniak tego typu rozprzestrzenia się w sposób uporządkowany z jednej grupy węzłów limfatycznych do kolejnej,
• chłoniak nieziarniczy – objawy są podobne jak w przypadku chłoniaka Hodgkina; ten nowotwór stanowi mały odsetek zachorowań u dzieci, częściej chorują na niego dorośli, zwłaszcza osoby po 60. roku życia; chłoniak nieziarniczy rozprzestrzenia się po układzie limfatycznym w nieuporządkowany sposób.

Typy chłoniaków nieziarniczych

Chłoniaki nieziarnicze są bardziej rozpowszechnione w społeczeństwie od chłoniaków Hodgkina. W Polsce na ten typ nowotworu choruje kilkanaście tysięcy osób. Mogą umiejscowić się niemal w każdym narządzie. Rodzaje chłoniaków nieziarniczych to:

• przewlekła białaczka limfatyczna,
• chłoniak Burkitta – rozwija się zwykle bardzo szybko (w kilka dni lub tygodni), dając objawy w postaci powiększenia dużej liczby węzłów chłonnych w wielu obszarach ciała; rokowania chłoniaka tego typu są dobre – w większości przypadków reaguje on na leczenie,
• chłoniak śródpiersia– objawy to zwykle narastająca duszność lub uporczywy kaszel,
• chłoniak z obwodowych komórek T,
• chłoniak tarczycy – objawy są podobne do tych, które towarzyszą niedoczynności tarczycy albo chorobie Hashimoto,
• chłoniak skóry – nowotwór, którego objawy rozpoczynają się od skóry i w momencie diagnozy nie dotykają żadnych innych narządów; symptomami, w zależności od jego rodzaju, są: czerwona, sucha wysypka (często rozległa) lub występowanie grudek w skórze, zwykle w jednym/dwóch obszarach ciała; większość chłoniaków skóry rozwija się powoli,
• chłoniaki układu pokarmowego (chłoniak żołądka) – objawy przypominają kłopoty z trawieniem; chorzy skarżą się na ucisk w jamie brzusznej, obwód brzucha może ulec powiększeniu,
• chłoniak grudkowy – objawem tego guza jest powtarzający się niebolesny obrzęk szyi, pach lub pachwin, który wynika z powiększenia węzłów chłonnych,
• chłoniak mózgu – objawy zależą od tego, w której części mózgu występuje nowotwór; mogą pojawić się bóle głowy, problemy ze wzrokiem, zmiany osobowości, drgawki, problemy z chodzeniem i równowagą.

Objawy chłoniaka

Objawy chłoniaka nieziarniczego i chłoniaka Hodgkina są bardzo do siebie podobne. Objawy chłoniaka u dzieci nie różnią się od występujących u dorosłych.

Pierwsze objawy chłoniaka można porównać do symptomów przeziębienia. Chory ma nawracające infekcje, które są oporne na leki. Towarzyszy im gorączka powyżej 38 stopni C. Widoczne są, choć nie zawsze, powiększone węzły chłonne. Organizm jest wymęczony postępującym procesem chorobowym.

Jeśli nowotwór się rozwija, dochodzą kolejne objawy, tj. nocne poty, zaburzenia łaknienia i nagły spadek wagi, który następuje w ciągu kilku miesięcy. Rokowania w takim przypadku mogą być niekorzystne. Gdy atakuje ośrodkowy układ nerwowy, występuje czasami porażenie kończyn. Objawy skórne chłoniaka najczęściej obejmują nieustępujący świąd skóry całego ciała. W przypadku zaatakowania przez nowotwór węzłów chłonnych w okolicy jamy brzusznej pojawiają się bóle brzucha i problemy trawienne.

Objawy chłoniaków w morfologii (zwłaszcza przy chorobie Hodgkina) są widoczne dopiero w zaawansowanych stadiach.

Diagnostyka chłoniaków

Diagnostyka chłoniaków obejmuje szereg badań. U chorego wykonuje się biopsję węzłów chłonnych, aby precyzyjnie określić stadium zaawansowania nowotworu. Zleca się także badania obrazowe i podstawową analizę krwi – w tym morfologię i odczyn Biernackiego (OB). Niekiedy wykonuje się laparotomię (laparoskopowe wycięcie zmienionej tkanki). Uzyskane wyniki są wskazówką do dalszego postępowania.

Aby ocenić stan zaawansowania chłoniaka, używa się 4-stopniowej skali Ann Arbor, w której:

1. stopień I to zajęcie jednej grupy węzłów,
2. II stopień oznacza zajęcie większej ilości grup węzłów, jednak wyłącznie po jednej stronie przepony,
3. III stopień to zajęcie węzłów po obu stronach przepony,
4. w stopniu IV dochodzi także do nacieku nowotworowego szpiku i narządu pozalimfatycznego.

Ponadto do klasyfikacji dodaje się oznaczenia A (brak objawów ogólnych), B (objawy ogólne), E (przerzuty do narządów pozawęzłowych).

Leczenie chłoniaków

Chłoniaki leczy się za pomocą chemioterapii. Jej zadaniem jest zniszczenie komórek nowotworowych. Niestety ma ona wpływ na zdrowe komórki układu immunologicznego, dlatego pacjent jest narażony na brak odporności. Leczenie przeprowadza się zwykle w warunkach szpitalnych. U niektórych pacjentów wykonuje się przeszczep szpiku kostnego od niespokrewnionego dawcy.

W terapii chłoniaków wykorzystuje się również radioterapię i kurację sterydami. Mogą one wywołać skutki uboczne nawet kilka lat po zakończeniu leczenia. Chory w tym okresie musi być pod ścisłą kontrolą lekarza.

Chłoniak – rokowania

Rokowania chłoniaka bywają niekorzystne, jeśli przejmie on kontrolę nad układem nerwowym lub gdy jest nieleczony. W pozostałych przypadkach istnieje duża szansa na całkowitą remisję. Dzięki nowatorskim terapiom ponad 80 proc. osób dotkniętych tą chorobą żyje co najmniej 5 lat po diagnozie, większość z nich udaje się całkowicie wyleczyć. U części pacjentów rozwijają się niestety długoterminowe powikłania chłoniaka. Wśród nich wymienić można m.in. zwiększone ryzyko rozwoju innych nowotworów w przyszłości.

Bibliografia

1. Centers for Disease Control and Prevention (2018) Lymphoma.
2. National Health Services (2018) Hodgkin lymphoma.
3. National Health Services (2018) Non-Hodgkin lymphoma.
4. Lymphoma action (2019) Skin lymphoma.