Cholecystokinina – funkcje, badanie, norma i interpretacja

Cholecystokinina to hormon peptydowy syntetyzowany w błonie śluzowej dwunastnicy oraz początkowego odcinka jelita cienkiego. Podstawową rolą cholecystokininy jest regulowanie czynności wydzielnicznych przewodu pokarmowego. Hormon ten oddziałuje bezpośrednio na komórki przewodu pokarmowego,  ale także na nerw błędny. Efektem stymulowania nerwu błędnego jest pobudzenie ośrodka sytości w podwzgórzu. Badanie cholecystokininy nie jest wykonywane rutynowo i ogranicza się do przypadków, gdy gdy konieczna jest ocena funkcjonowania trzustki oraz dróg żółciowych.

Czym jest cholecystokinina?

Cholecystokinina to hormon wydzielany przez komórki śluzówki dwunastnicy oraz przedniego odcinka jelita cienkiego. Sygnałem inicjującym wydzielanie cholecystokininy jest spożycie posiłku bogatego w białka i tłuszcze. Wydzielanie tego hormonu osiąga maksimum po około kwadransie od spożycia posiłku. Cholecystokinina syntetyzowana jest także w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza podwzgórza, gdzie pełni rolę neuroprzekaźnika.

Cholecystokinina jest hormonem tkankowym, co oznacza, że jej zakres działania ograniczony jest do tkanek, w których hormon jest syntetyzowany. Hormon ten nie jest natomiast transportowany wraz z krwią do odległych tkanek.

Funkcje cholecystokininy w organizmie

Podstawową rolą cholecystokininy w organizmie jest regulowanie czynności wydzielniczych układu pokarmowego oraz pobudzenie jego motoryki, co ma na celu usprawnienie procesów trawienia. Po spożyciu posiłku bogatego w białka i tłuszcze dochodzi do wydzielania cholecystokininy. Hormon ten oddziałuje na funkcjonowanie przewodu pokarmowego za pośrednictwem CCKA oraz CCKB. Efektem aktywowania tych receptorów jest pobudzenie czynności wydzielniczych trzustki do syntezy enzymów trawiennych – lipazy, elastazy i amylazy. Hormon prowadzi do skurczu pęcherzyka żółciowego, co przekłada się na wydzielanie żółci. Ponadto cholecystokinina pobudza wydzielanie soku żołądkowego.

Cholecystokinina wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, oddziałując na mięśniówkę gładką żołądka i jelit. Hormon ten spowalnia opróżnianie żołądka, pobudza motorykę mięśniówki jelita cienkiego oraz hamuje motorykę jelita grubego. Spowolnienie aktywności mięśniówki żołądka z jednoczesnym pobudzeniem syntezy kwasu żołądkowego ma na celu zainicjowanie procesów trawienia. Następnie pokarm dociera do jelita cienkiego, gdzie podlega dalszym procesom trawienia, a usprawnienie pasażu jelitowego pozwala na przemieszczanie się treści jelitowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Cholecystokinina pobudza wydzielanie glukagonu, czyli hormonu o działaniu przeciwstawnym do insuliny, przyczyniającego się do wzrostu poziomu glukozy we krwi.

Cholecystokinina jest jednym z najliczniej reprezentowanych w mózgu peptydów. Rolą cholecystokininy w ośrodkowym układzie nerwowym jest przede wszystkim pobudzenie ośrodka sytości, dzięki czemu hamuje uczucie głodu i ogranicza dalsze przyjmowanie pokarmu.

Badanie cholecystokininy

Oznaczanie poziomu cholecystokininy we krwi wykonywane jest tylko w wybranych laboratoriach, gdyż badanie tego typu jest rzadko zlecane. Problemy w oznaczaniu cholecystokoniny wynikają zarówno z jej bardzo niskiego poziomu we krwi, a także podobieństwa budowy do innego hormonu – gastryny. Gastryna obecna jest we krwi w znacznie większych stężeniach niż cholecystokinina i może ingerować w oznaczenie. Wskazaniem do badania cholecystokininy jest podejrzenie chorób trzustki oraz dróg żółciowych. W celu oznaczania poziomu hormonu konieczne jest pobranie na czczo próbki krwi żylnej. Do laboratorium należy zgłosić się rano, po co najmniej ośmiu godzinach od spożycia ostatniego posiłku.

Norma cholecystokininy i interpretacja badania

Prawidłowy poziom cholecystokininy we krwi to poniżej 80 pg/ ml. Jeśli w badaniu krwi stwierdzony zostanie zbyt wysoki poziom cholescystokininy, możliwą przyczyną może być stosowanie diety bogatej w tłuszcze, stymulującej wydzielanie cholecystokininy. Z kolei obniżona cholecystokinina może towarzyszyć stanom zapalnym trzustki.

Test sekretynowo – cholecystokininowy

Cholecystokinina może być wykorzystana w teście sekretynowo – cholecystokininowym, który służy ocenie czynności wydzielniczych trzustki. W teście tym sekretyna i cholecystokinina podawane są dożylnie w dawce nie większej niż 1 jednostka na kg masy ciała. Kolejnym etapem badania jest odessanie treści żołądkowej oraz dwunastniczej przy pomocy specjalnej sondy, a następnie pobrany materiał jest badany. Podanie sekretyny powinno przyczynić się do zwiększenia objętości soku trzustkowego, a cholecystokinina – do zwiększenia poziomu enzymów trzustkowych (amylazy i trypsyny).

Bibliografia:

1. Golonko A. i in., Wpływ hormonów jelitowych i neuroprzekaźników na uczucie głodu i sytości; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013
2. Rehfeld J. F., Accurate measurement of cholecystokinin in plasma; Clin. Chem., 1998