Jak objawia się chora tarczyca? Jak ją leczyć? 

Jak wynika z danych, nawet 22 proc. Polaków zmaga się z różnymi chorobami tarczycy – są to niedoczynność, nadczynność tarczycy i rak. Żadna z nich nie jest wyrokiem, każdą można skutecznie leczyć. Nie bagatelizuj więc wagi diagnostyki, ponieważ im wcześniej rozpoznasz schorzenie, tym szybciej pobędziesz się dokuczliwych objawów i zmniejszysz ryzyko powikłań. Jak rozpoznać chorą tarczycę? Jak leczyć schorzenia omawianego gruczołu? 

Dlaczego chorób tarczycy nie należy bagatelizować? 

Tarczyca jest gruczołem ulokowanym mniej więcej na środku szyi – między krtanią i tchawicą. Jej rolą jest wytwarzanie trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), a także kalcytoniny. 

Uwalnianie hormonów regulowane jest przez oś podwzgórze-przysadka-trzustka i mechanizm sprzężenia zwrotnego. Przysadka pobudzana jest do wydzielania TSH (hormonu tyreotropowego) w wyniku obniżenia poziomu T3 i T4 oraz poprzez stymulowanie tyreoliberyną uwalnianą przez podwzgórze. 

Wraz z uwalnianiem TSH przez przysadkę mózgową, tarczyca jest pobudzana do produkcji T3 i T4. To natomiast spowalnia uwalnianie hormonów w podwzgórzu i przysadce mózgowej i tym samym hamuje pracę tarczycy. Efektywność tego mechanizmu jest kluczowa już na etapie embrionalnym, ponieważ hormony tarczycowe: 

• pobudzają rozwój i sprawne działanie układu nerwowego, 
• pobudzają rozwój nerek, 
• wpływają na proces metabolizowania białka, węglowodanów i tłuszczu, 
• regulują gospodarkę wapniowo-fosforową, 
• mają znaczenie dla termoregulacji.

Na czym polega nadczynność tarczycy? 

Przy nadczynność tarczycy gruczoł produkuje zbyt duże ilości T3 i T4. Najczęściej jest to spowodowane współistniejącą autoimmunologiczną chorobą Gravesa-Basedova albo chorobą Plummera, ale nie tylko. Może być to także wynik: 

• stanów zapalnych tarczycy, 
• nadmiernego stosowania hormonów tarczycowych (przy niedoczynności gruczołu), 
• nadaktywność przysadki mózgowej,  
• nadczynnego guzka tarczycowego. 

Typowymi objawami chorej tarczycy (przy nadczynności gruczołu) są wytrzeszcz oczu, spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny (nierzadko towarzyszą temu biegunki) i nadmierna potliwość. Do tego mogą wystąpić dolegliwości natury psychicznej takie jak nadpobudliwość czy zaburzenia koncentracji. 

Poważnymi objawami chorej tarczycy są też tutaj zaburzenia pracy serca. Dochodzi do tachykardii, czyli przyspieszonego pulsu bez względu na podjęty wysiłek. U kobiet mogą ponadto wystąpić zaburzenia cyklu miesiączkowego, a co za tym idzie – trudności z zajściem w ciążę. 

Nadczynność tarczycy to nie wyrok, istnieją skuteczne metody terapeutyczne. Endokrynolog po przeprowadzeniu wywiadu i analizie wyników badań krwi (tzw. panelu tarczycowego) może przepisać ci propylotiouracyl, tiamazol, jod, jod radioaktywny i węglan litu. Tylko w wyjątkowych sytuacjach konieczne jest usunięcie części bądź całego gruczołu. Wówczas stosowane są metody terapeutyczne jak przy niedoczynności tarczycy.

Czym jest niedoczynność tarczycy? 

Przy niedoczynności tarczycy gruczoł produkuje zbyt małe ilości T3 i T4. Może być to spowodowane chorobą Hoshimoto, zaburzeniami pracy przysadki mózgowej lub podwzgórza, a także tzw. poporodowym zapaleniem gruczołu. Niedoczynność tarczycy bywa też powikłaniem po naświetlaniu szyi oraz terapii jodem radioaktywnym czy nadużywaniu innych leków w terapii nadczynności tarczycy. Oznaki chorej tarczycy (w przypadku niedoczynności gruczołu) mają związek ze spowolnieniem procesów metabolicznych. Są to przede wszystkim: 

• stale utrzymujące się zmęczenie i senność, 
• suchość skóry, 
• nadmierne wypadanie włosów, 
• łamliwość paznokci, 
• obrzęk twarzy, 
• przyrost masy ciała bez wyraźnej przyczyny, 
• ciągłe uczucie chłodu. 

Jeśli wywiad lekarski oraz wyniki tzw. panelu tarczycowego będą niewątpliwie wskazywać na niedoczynność tarczycy, endokrynolog może ci przepisać do stosowania lewotyroksynę. Lek ustabilizuje pracę tarczycy i zredukuje dokuczliwe objawy.

Jak leczyć raka tarczycy? 

Wedle danych w 5 proc. przypadków pacjentów, u których wykryto guzy tarczycowe, przeradzają się one w raka. Obawy może budzić wzrost zdiagnozowanych chorych. W Polsce każdego roku o nowotworze dowiaduje się około 1500 osób (są to przede wszystkim kobiety). Jest to jednak wynik skuteczniejszej diagnostyki i większej świadomości profilaktycznej. Dzięki temu choroba wykrywana jest bardzo wcześnie, gdy szanse na wyleczenie są duże. 

Dla zdiagnozowania choroby poza wywiadem, badaniem palpacyjnym i analizą wyników tzw. panelu tarczycowego, ważna jest diagnostyka USG oraz biopsja cienkoigłowa. Metodą leczenia tarczycy objętej złośliwymi zmianami nowotworowymi jest wycięcie gruczołu (w części lub w całości). W niektórych przypadkach w celu usunięcia pozostałości tarczycy i przerzutów przeprowadzane jest też leczenie jodem radioaktywnym, natomiast przy raku aplastycznym i rdzeniastym zalecana jest radioterapia szyi (RTH). 

Nie należy pomijać też konieczności stosowania lewotyroksyny. Po wycięciu gruczołu nie produkuje on hormonów, przez co konieczne jest wdrożenie leczenia, jak przy niedoczynności. Dla zahamowania namnażania się komórek nowotworowych konieczne może być stosowanie: 

• kabozantynibu (przy postępującym raku rdzeniastym), 
• wandetanibu (przy agresywnym raku rdzeniastym), 
• sorafenibu (przy raku opornym na terapię jodem radioaktywnym), 
• lenwatynibu (przy postępującym zróżnicowanym raku, opornym na terapię jodem radioaktywnym). 

Bibliografia:

1. Lisowska M., Leczenie chorób tarczycy. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Farmaceutyczny, Łódź 2018. 
2. Budlewski T., Franek E., Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy, Choroby Serca i Naczyń 2009, t. 6, nr 1, s. 37-41. 
3. Gryczyńska M., Rak tarczycy – najważniejsze zasady diagnostyki i leczenia w œwietle aktualnych Rekomendacji Polskiej Grupy ds. Nowotworów Endokrynnych, Postępy w Chirurgi Głowy i Szyi 2007, nr 1, s. 3-17. 
4. Jarząb B., Dedecjus M., Słowińska-Klencka D. i in., Rekomendacje Polskich Towarzystw Naukowych, Endokrynologia Polska 2018, nr 69 (1), s. 34–74.