Choroba Chagasa – przyczyny i objawy zakażenia pierwotniakiem z drugiej półkuli. Jak to leczyć?

Choroba Chagasa, nazywana inaczej trypanosomozą amerykańską, to parazytoza wywoływana przez pierwotniaka Trypanosoma cruzi. Zarazić można się przebywając na egzotycznych wakacjach w krajach Ameryki Łacińskiej oraz w południowych stanach USA. Objawy choroby Chagasa to m.in. powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, bóle mięśniowe. Jak często występuje trypanosomoza amerykańska i na czym polega leczenie? 

Choroba Chagasa – przyczyny 

Choroba Chagasa (trypanosomoza amerykańska) to ogólnoustrojowa, pasożytnicza infekcja spowodowana inwazją świdrowca Trypanosoma cruzi. Pierwotniaka przenoszą różnego rodzaju zwierzęta, w tym oposy, pancerniki, szopy pracze, małpy, gryzonie, psy, koty, świnie, owce, kozy i konie. Za transmisję parazytozy na zwierzęta odpowiedzialne są pluskwiaki, które zarażają się spożywając krew zwierzęcą lub ludzką zainfekowaną trypanosomami.  

Wyróżnia się następujące drogi przenoszenia choroby: 

• transmisja poprzez odchody insektów – dotyczy 4/5 przypadków zakażeń; inwazyjne formy wydalane są wraz z kałem w miejscu rany po ukłuciu; 
• transmisja drogą krwi: poprzez transfuzję krwi, przetoczenia preparatów krwiopochodnych, zakażenia zanieczyszczonymi strzykawkami i igłami; 
• transmisja podczas transplantacji – po przeszczepie serca; 
• transmisja drogą przezłożyskową;  
• transmisja drogą oralną – spożycie skażonej żywności. 

Choroba Chagasa w Europie i na świecie 

Choroba Chagasa występuje endemicznie w obu Amerykach, w tym w Kalifornii, Meksyku, Argentynie i Chile. Zachorowania odnotowuje się także w Australii, Japonii oraz w Europie. Zapadalność na parazytozę w krajach Ameryki Łacińskiej wynosi 120 tys. przypadków rocznie, a liczba chorych szacowana jest na 16-18 milionów. W przypadku Europy zarażonych osób może być ok. 80 tys., z czego ponad 90% przypadków to osoby niezdiagnozowane. 

Choroba Chagasa – objawy 

Tripanosomoza cruzi nazywany jest cichym zabójcą, gdyż powodowana przez świdrowca choroba często przebiega bezobjawowo i jeśli zostanie wykryta, to przypadkowo podczas innych badań. Wyróżnia się 3 stadia kliniczne Trypanosomy amerykańskiej: 

1. Faza ostra – może przebiegać bezobjawowo z widocznym jedynie obrzękiem w miejscu ugryzienia. Niekiedy występują mało charakterystyczne objawy zakażenia Trypanosoma cruzi: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, zaburzenia rytmu serca, pogorszenie samopoczucia, brak apetytu, wysypka, bóle mięśniowe. Obserwuje się niewielkie powiększenie wątroby i śledziony. W fazie ostrej choroba Chagasa zazwyczaj pozostaje nierozpoznana. 
2. Faza nieokreślona/utajona – trwa ok. 10-30 lat, a czasem nawet przez całe życie. Chory jest bezobjawowym nosicielem pasożyta T. cruzi. W 20-30% przypadkach faza utajona przechodzi w fazę przewlekłą. 
3. Faza przewlekła – pojawia się po kilku lub kilkunastu latach po zarażeniu. Prowadzi do objawów ze strony serca, przewodu pokarmowego i układu nerwowego. Pacjenci często cierpią na obukomorową niewydolność serca, obrzęki obwodowe, powiększenie wątroby oraz zaburzenia zakrzepowo-zatorowe. Rozwija się przewlekła kardiomiopatia przebiegająca z uszkodzeniem mięśnia sercowego i układu bodźcoprzewodzącego oraz zaburzeniami mikrokrążenia. Zmiany w układzie pokarmowym obejmują poszerzenia przełyku i okrężnicy. Chorzy mają problemy z połykaniem i odczuwają ból podczas przełykania pokarmu. 

Choroba Chagasa – diagnostyka 

W rozpoznawaniu choroby Chagasa wykonuje się badanie obecności pasożyta w rozmazie świeżej krwi. Jeśli wynik jest niejednoznaczny, konieczne jest przeprowadzenie badań molekularnych lub hodowli mikrobiologicznej. Chorobę w fazie przewlekłej wykrywa się testami serologicznymi. Lekarz zleca badania immunoenzymatyczne metodą ELISA oraz izolację materiału genetycznego pasożyta metodą PCR. Aby wykluczyć zmiany w sercu, stosuje się testy kardiologiczne, jak np. badanie EKG, rezonans klatki piersiowej czy testy wysiłkowe służące ocenie wydolności organizmu. 

Trypanosoma cruzi – leczenie 

Szybkie wdrożenie leczenia jest kluczowe dla skuteczności terapii. W ostrej razie choroby podaje się leki przeciwpasożytnicze: benznidazol i nifurtimoks. Preparaty te pozwalają na całkowitą eliminację parazytów aż u 70-90% pacjentów. W przewlekłej fazie choroby są jednak zdecydowanie mniej skuteczne. Leczenie choroby Chagasa u pacjentów z kardiomiopatią wymaga zastosowania inhibitorów konwertazy angiotensyny, furosemidu, spironolaktonu i karwedilolu. W arytmii serca stosuje się amiodaron. W ciężkich przypadkach konieczny jest przeszczep serca. 

Choroba Chagasa – profilaktyka 

Ryzyko zachorowania na chorobę Chagasa jest najwyższe podczas wyjazdów do rejonów endemicznych, dlatego ważne jest przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie noclegów w miejscach o niskim poziomie sanitarnym. Profilaktycznymi działaniami mającymi na celu eliminację parazytów są: rozpylanie insektycydów, instalowanie pułapek adhezyjnych czy stosowanie moskitier. Niestety nie istnieje szczepionka chroniąca przed infekcją Trypanosoma cruzi. 

Źródła: 

1. Dubner S., Schapachnik E., Ricardo A., Valero E., Choroba Chagasa – aktualny stan wiedzy na temat, rozpoznawania i postępowania terapeutycznego, Folia Cardiologica Excerpta, 6/2009. 
2. Anis Rassi Jr i wsp., Chagas disease, The Lancet, Volume 375, Issue 9723, 17–23 April 2010, Pages 1388-1402.