Choroba Gauchera – leczenie, objawy i diagnostyka tej rzadkiej choroby

Choroba Gauchera to jedna z chorób rzadkich, które mogą być wykryte testami przesiewowymi. Leczenie polega przede wszystkim na substytucji brakującego enzymu. Objawy i ich nasilenie są zmienne. Zależą od typu schorzenia.

Choroba Gauchera jest wywołana defektem enzymatycznym, a konkretnie defektem enzymu lizosomalnego biorącego udział w rozkładzie glikolipidów. W zależności od typu choroby, inny jest stopień aktywności enzymu, a co za tym idzie, obraz kliniczny może się nieco różnić. Niektóre komórki (monocyty, makrofagi, w dalszej kolejności komórki układu nerwowego) bardzo szybko reagują nawet na niewielki niedobór enzymu.

Choroba Gauchera – rodzaje

Choroba Gauchera ma kilka typów. W typie 1 aktywność enzymu jest mała, lecz przede wszystkim upośledza to funkcje monocytów i makrofagów. Jednak nie dochodzi tu do uszkodzenia układu nerwowego. Powiększają się za to wątroba i śledziona, co ma związek z upośledzeniem funkcji układu siateczkowo-śródbłonkowego. W typach 2 i 3 natomiast dochodzi już do pojawienia się neurologicznych objawów, przy czym typ 2 rokuje nieco gorzej. Wyróżnia się również postać sercowo-naczyniową choroby, lecz jest ona bardzo rzadka.

Objawy choroby

Objawy kliniczne choroby Gauchera są zależne od aktywności glukozyloceramidazy i podatności tkanek na niedobór tego enzymu. Mogą to być przypadki ciężkie, ujawniające się niemal od razu po urodzeniu, szybko prowadzące do zgonu, jak również skąpoobjawowe. Typ 1 to postać nieneuropatyczna. Tu dochodzi do obładowania komórek układu siateczkowo-śródbłonkowego glukozyloceramidem, czyli powstania komórek Gauchera. Komórki te przede wszystkim gromadzą się w śledzionie, wątrobie i szpiku kostnym, choć oczywiście mogą również znaleźć się w innych tkankach. Postać ta często objawia się dopiero u starszych dzieci i dorosłych. Objawy to: powiększenie śledziony, wątroby, niedokrwistość, leukopenia, ból kości, zwyrodnienia stawów. U niektórych chorych dochodzi do rozwoju innych objawów klinicznych, które nie są swoiste, lecz wynikają właśnie z gromadzenia się tych patologicznych komórek. Okazuje się, że chorzy z typem 1 zespołu Gauchera częściej zapadają na niektóre nowotwory, jak: szpiczak mnogi, rak wątroby, rak trzustki, czerniak czy zaburzenia immunologiczne.

Typ 2 i 3 to postać neuronopatyczna, która ma nieco bardziej nasilone objawy. Typ 2 pojawia się najczęściej przed końcem 2 roku życia. Śmiertelność jest bardzo wysoka, jeszcze przed ukończeniem przez dziecko 4 lat. Obserwuje się tu opóźnienie i regresję rozwoju psychoruchowego, problemy w karmieniu, nadmierną spastyczność uogólnioną. Typ 3 jest łagodniejszy, gdyż przeżycie sięga nawet do 40–50 lat. Objawy to niepełnosprawność intelektualna i napady padaczkowe.

Inne postacie choroby Gauchera to:

• postać perinatalna letalna – dziecko umiera już kilka dni po urodzeniu, ma m.in. znacznie powiększoną wątrobę, zmiany skórne o charakterze rybiej łuski,
• postać sercowo-naczyniowa – jedynie u nosicieli pewnej swoistej mutacji. Postać ta polega na zwapnieniu zastawki mitralnej i aortalnej, niewielkim powiększeniu śledziony.

Diagnostyka choroby Gauchera

Do diagnostyki powinny zobligować: niedokrwistość, małopłytkowość, spadek poziomu leukocytów, zaburzenia krzepnięcia, wzrost poziomu fosfatazy alkalicznej czy innych wskaźników metabolizmu kości. W badaniu rentgenowskim (RTG) kości uwagę zwraca kolbowaty kształt kości długich, co w przypadku kości udowej określane jest mianem objawu kolby Erlenmeyera. Wykonuje się również badanie densytometryczne kości i rezonans magnetyczny. W celu wczesnego wykrycia choroby Gauchera przeprowadza się badania przesiewowe z suchej kropli krwi. Wśród pozostałych badań można wyróżnić również badania genetyczne.

Leczenie choroby Gauchera

Leczenie w przypadku choroby Gauchera polega na suplementacji brakującego enzymu lub na ograniczeniu substratu. Dzięki zastosowaniu obu metod zmniejsza się ryzyko odkładania się glukozyloceramidu w tkankach. Substytucja syntetycznego enzymu określana jest jako enzymatyczna terapia zastępcza. Podaje się analog naturalnego enzymu dożylnie, raz na 2 tygodnie. Dawki enzymu są uzależnione od sytuacji klinicznej. Ma to głównie zastosowanie w typie 1 choroby Gauchera, ponieważ w pozostałych niestety enzym nie jest w stanie pokonać bariery krew – mózg. Drugim typem terapii jest ograniczanie substratu. Polega to na doustnym podaniu inhibitora syntazy glukozyloceramidu, co ostatecznie prowadzi do zmniejszenia glukozyloceramidu (substratu w chorobie Gauchera). Jest to terapia alternatywna dla chorych, którzy nie mogli zostać poddani standardowej enzymatycznej terapii zastępczej. W metodzie ograniczenia substratu stosuje się m.in. miglustat i eliglustat. Ponadto dostosowuje się dodatkowe leczenie do potrzeb chorego. Podaje się leki objawowe działające przeciwbólowo. Wykonuje się odbarczenie chirurgiczne przy ucisku struktur nerwowych, dąży się do wyrównania parametrów morfologicznych krwi.