Hashimoto – jakie są jej objawy i przyczyny, jak wygląda leczenie?

Choroba Hashimoto to przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, prowadzące do niedoczynności tarczycy. Choroba ta cechuje się procesem autoimmunologicznym, w przebiegu którego dochodzi do niszczenia komórek tarczycy. Za rozwój choroby odpowiadają czynniki genetyczne i środowiskowe, a choroba manifestuje się licznymi, uciążliwymi objawami utrudniającymi codzienne funkcjonowanie. U osób z Hashimoto objawy to m. in. przyrost masy ciała, zmęczenie i senność, zła tolerancja zimna oraz nasilone wypadanie włosów. Choroba Hashimoto wymaga stałego leczenia objawowego, nie ma natomiast możliwości całkowitego wyleczenia.

Choroba Hashimoto – co to jest?

Hashimoto to jedna z chorób układu immunologicznego. Może być wywołana przez stres lub czynniki genetyczne i jest związana z układem odpornościowym. Co ciekawe, wielu lekarzy nie wie, jakie są konkretne powody powstawania choroby Hashimoto. Pewnego dnia w tarczycy może po prostu pojawić się stan zapalny, który zaatakuje gruczoł i zacznie doprowadzać do jego zaniku. O schorzeniu świat dowiedział się po raz pierwszy w 1912 r. za sprawą japońskiego lekarza, Hakaru Hashimoto. Choroba znacznie częściej diagnozowana jest u kobiet, Hashimoto u mężczyzn występuje znacznie rzadziej, a częstość występowania choroby sięga 5 proc. w ogólnej populacji. Na Hashimoto zachorować można w każdym wieku, choć szczyt zachorowań przypada na 4 i 5 dekadę życia. Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, a szczególnie narażone na jej rozwój są chorzy cierpiący na inne schorzenia autoimmunologiczne – celiakię, cukrzycę typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Hashimoto – przyczyny choroby

Przyczyną choroby Hashimoto jest proces autoimmunologiczny, w przebiegu którego dochodzi do syntezy autoprzeciwciał. Autoprzeciwciała te skierowane mogą być przeciwko tyreoperoksydazie (anty – TPO) – enzymowi występującemu w pęcherzykach tarczycy, odpowiedzialnemu za syntezę hormonów tarczycy, a także przeciwko tyreoglobulinie (anty – TG). Obecność tych autoprzeciwciał zaburza proces syntezy hormonów tarczycy, co prowadzi do wystąpienia objawów niedoczynności tarczycy.

U podłoża nadreaktywności układu immunologicznego, prowadzącej do syntezy autoprzeciwciał i choroby Hashimoto leżą predyspozycje genetyczne. Jednak do ujawnienia się predyspozycji genetycznych konieczne jest współoddziaływanie czynników środowiskowych. Najistotniejsze czynniki ryzyka rozwoju zespołu Hashimoto to:

• infekcje,
• stosowanie niektórych leków (np. amiodaronu),
• terapia cytokinami czy solami litu,
• niedobór selenu w diecie,
• nadmiar jodu w diecie.

Hashimoto – objawy choroby

Objawy Hashimoto obejmują szerokie spektrum symptomów o niespecyficznym charakterze, które często interpretowane są jako zwykłe zmęczenie. W przypadku choroby Hashimoto objawy przez długi czas nie występują lub mają bardzo łagodny przebieg – a to stwarza ryzyko ich zbagatelizowania, co opóźnia zdiagnozowanie choroby.

U kobiet bardzo często objawami choroby Hashimoto są:

• problemy z zajściem w ciążę,
• liczne, przedwczesne poronienia,
• zaburzenia miesiączkowania,
• nagłe zawroty głowy,
• zaburzenia rytmu serca.

U osób, u których rozwija się zapalenie tarczycy, objawy pojawiające się najczęściej to:

• bóle mięśni,
• bóle i sztywność stawów,
• trudności z oddychaniem,
• zmęczenie i senność,
• nagłe przybranie na wadze oraz brzuch tarczycowy – kumulowanie tkanki tłuszczowej na całej wysokości brzucha
• pogorszenie się samopoczucia psychicznego,
• spadek nastroju,
• nietolerancja na zimno,
• pogorszenie kondycji włosów i ich nadmierne wypadanie,
• przesuszenie skóry.

Przebieg choroby Hashimoto

Choroba Hashimoto wyróżnia się stopniowym rozwojem i postępującym przebiegiem. Początkowo chory może nie odczuwać żadnych objawów bądź maja one łagodny charakter. Z czasem objawy mogą ulec nasileniu i przybywa ich coraz więcej, ponadto zaobserwować można zmniejszenie gruczołu tarczycowego; rzadziej dochodzi do jego powiększenia (wole tarczycowe). Niekiedy pojawiają się ponadto wyczuwalne palpacyjnie guzki. W celu monitorowania przebiegu choroby konieczne jest wykonywanie badania poziomu hormonów tarczycy oraz badania USG tarczycy. Bywa bowiem tak, że występowaniu umiarkowanych objawów choroby towarzyszą prawidłowe wyniki badań hormonalnych T3 i T4, przy podwyższonym poziomie TSH – taki stan określany jest mianem utajonej niedoczynności tarczycy i wymaga obserwacji. Im dłużej trwa Hashimoto, tym więcej komórek tarczycy zostaje uszkodzonych – a to przekłada się na stopniowe zmniejszanie się gruczołu oraz spadek syntezy hormonów tarczycy. Towarzyszy temu nasilenie objawów Hashimoto.

Hashimoto – objawy psychiczne

W przebiegu Hashimoto zaobserwować można nie tylko objawy fizyczne, ale także – wpływ choroby na psychikę. Już sam fakt zdiagnozowania przewlekłej choroby może negatywnie oddziaływać na samopoczucie psychiczne. Nie bez znaczenia jest także ciągłe uczucie senności i zmęczenia, zniechęcenia do życia, przybierania na wadze – te czynniki także rzutują w niepożądany sposób na kondycję psychiczną. Ponadto towarzyszące chorobie Hashimoto zaburzenia hormonalne sprzyjają rozwojowi stanów depresyjnych, zmienności nastrojów. Wszystkie objawy choroby powinny ustąpić po włączeniu odpowiedniego leczenia – dopasowanie dawki leków pozwala na unormalizowanie poziomu hormonów tarczycy i zredukowanie objawów choroby – zarówno fizycznych, jak i dotyczących samopoczucia psychicznego. Wiele osób chorych na Hashimoto wymaga jednak pomocy psychologa, co nie należy do rzadkości u osób dotkniętych przewlekłą chorobą.

Diagnostyka choroby Hashimoto – badania

W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie palpacyjne, czyli dokładne badanie przedniej części szyi. W chorobie Hashimoto tarczyca bardzo szybko ulega zmniejszeniu. Takie podstawowe badanie na tarczycę może już skierować podejrzenia na tą chorobę.Jakie badania na tarczycę jeszcze wykonać?  Przede wszystkim konieczne będzie sprawdzenie poziomu TSH, czyli hormonu tyreotropowego, a także hormonów tarczycy – trójjodotyroniny T3 oraz tyroksyny T4. Te badania na Hashimoto wykonywane są z próbki krwi, podobnie jak oznaczanie poziomu autoprzeciwciał anty – TG oraz antyciała TPO (anty – TPO).

W diagnostyce choroby tarczycy Hashimoto przyda się również badanie USG tarczycy, które da pełny obraz gruczołu. Objawy wskazujące na rozwijającą się chorobę to:

• hipoechogeniczny miąższ w USG, guzki tarczycy
• nieprawidłowy wynik TSH – norma zostaje przekroczona
• wysokie stężenie przeciwciał TPO – co najmniej 500.

Zapalenie tarczycy Hashimoto bardzo rzadko powoduje występowanie chłoniaka tarczycy, który charakteryzuje się znacznym powiększeniem tego organu.

Hashimoto a ciąża – zagrożenia

Hashimoto u mężczyzn i kobiet zaburza ich układy odpornościowe. Z tego powodu kobiety cierpiące na Hashimoto mogą mieć problem z zapłodnieniem lub mogą poronić. Zdarzały się przypadki, że układ immunologiczny chorej kobiety odrzucał płód. Nie oznacza to jednak, że kobiety cierpiące na zapalenie tarczycy Hashimoto nie mogą urodzić zdrowego dziecka.

Hashimoto w ciąży może doprowadzić do przedwczesnego porodu. Co więcej, dziecko może mieć niedowagę lub problemy z oddychaniem. Jak już było wspomniane, ryzyko poronienia jest większe niż w przypadku zdrowej kobiety, lecz większe jest także prawdopodobieństwo, że urodzone dziecko będzie niepełnosprawne intelektualnie. Gdy mimo to podjęło się decyzję o zajściu w ciążę, należy unormować poziom hormonów tarczycy – tyroksyny (FT4), trijodotyroniny (FT3) i tyreotropiny (TSH), i to jeszcze przed zapłodnieniem.

Hashimoto a dzieci to zagadnienie, które budzi wiele emocji. Kobieta chcąca zostać matką powinna najpierw wykonać odpowiednie badania i rozważyć skorzystanie z lekarstw zapobiegających niedoczynności tarczycy.

Choroby współistniejące z Hashimoto

Ponieważ choroba Hashimoto to schorzenie o charakterze autoimmunologicznym, chorobie Hashimoto mogą towarzyszyć inne zaburzenia autoimmunologiczne. Zazwyczaj jest to celiakia, zespół Sjogrena, miastenia czy anemia złośliwa. Chorobami współtowarzyszącymi choroby Hashimoto mogą być także inne zaburzenia hormonalnej, zazwyczaj o charakterze niedoczynności – mowa o niedoczynności nadnerczy, przytarczyc czy gonad. Choroba Hashimoto może współwystępować z takimi chorobami wrodzonymi jak zespół Turnera, zespół Downa czy zespół Klinefeltera. Osoby cierpiące na Hashimoto powinny pamiętać o tym, że taka diagnoza może zwiększać ryzyko rozwoju raka brodawkowatego.

Leczenie Hashimoto

Podstawowym celem leczenia choroby Hashimoto jest przede wszystkim uzupełnienie niedoboru hormonów tarczycy. W tym celu stosowane są leki na Hashimoto zawierające lewotyroksynę. Lewotyroksyna to syntetyczny analog naturalnej tyroksyny, wykazujący podobną aktywność biologiczną. Dawki leku ustalane są indywidualnie w oparciu o wyniki badań poziomów tarczycy. Lek należy przyjmować rano, na czczo, pół godziny przed śniadaniem – tylko w ten sposób można zapewnić pełne wchłanianie leku. Tego typu leczenie hormonalne musi być kontynuowane stale, gdyż Hashimoto to choroba nieuleczalna. Możliwe jest jedynie leczenie objawowe, pozwalające na złagodzenie symptomów choroby i przywrócenie prawidłowych poziomów hormonów tarczycy; brak jest natomiast możliwości leczenia przyczynowego, prowadzącego do wyeliminowania choroby.

Suplementacja w chorobie Hashimoto

Stosowanie analogów tyroksyny to nie jedyna metoda leczenia Hashimoto. Jak leczyć chorobę innymi metodami? Leki na Hashimoto można znaleźć w sklepie zielarskim. Liczba osób, która decyduje się walczyć ze schorzeniem przy użyciu naturalnych metod, jest coraz większa. Do ziół na Hashimoto zaliczają się:

• czarnuszka,
• rdestowiec japoński,
• żeń-szeń syberyjski,
• cytryniec chiński.

Leczenie Hashimoto przy użyciu czarnuszki ma swoich zwolenników. Może być ona przyjmowana przed obiadem i po kolacji w postaci sproszkowanych nasion. Zioło potrafi zmniejszyć poziom przeciwciał oraz zwiększyć poziom hormonów tarczycy – tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i obniżyć poziom TSH. Kolejnym z ziół na leczenie Hashimoto jest rdestowiec japoński – działa immunomodulująco, pobudza układ odpornościowy i obniża autoagresję organizmu. Z kolei żeń-szeń syberyjski dodaje energii i eliminuje zmęczenie. Cytryniec chiński również zwalcza skutki Hashimoto, lecz bardziej te natury psychicznej – zioło bowiem ma działanie antydepresyjne. Pamiętaj, aby nie leczyć tarczycy na własną rękę, wszelkie działania skonsultuj z lekarzem. Zioła także mogą wchodzić w interakcje z lekami.

Korzystne efekty terapeutyczne może przynieść suplementowanie selenu, witaminy D3, mioinozytolu, resweratrolu oraz melatoniny.

Choroba Hashimoto – dieta

Dieta w chorobie Hashimoto to jeden z istotnych elementów uzupełniających farmakoterapię. Rolą diety przy Hashimoto jest przede wszystkim przywrócenie prawidłowej masy ciała, gdyż jednym z uciążliwych objawów niedoczynności tarczycy jest przyrost masy ciała. Dieta może być także pomocna w normalizowaniu poziomu glukozy i cholesterolu we krwi, a także łagodzeniu przewlekłego stanu zapalnego. Jak schudnąć przy Hashimoto i zadbać o prawidłowe funkcjonowanie tarczycy? Dieta w chorobie Hashimoto powinna być opracowana dla konkretnego pacjenta, najlepiej przez dietetyka. Nie warto sięgać po rozmaite, często sprzeczne informacje dostępne w Internecie. Mowa m. in. o zaleceniach dotyczących stosowania przez chorych na Hashimoto diety Dąbrowskiej czy diety bezglutenowej. Takie restrykcyjne, eliminacyjne diety, stwarzające ryzyko licznych niedoborów pokarmowych nie są polecane, zwłaszcza, gdy stosowane są bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą.

Chorujesz na Hashimoto? Co jeść, aby wspomóc swój organizm? Najważniejsze założenia diety w Hashimoto nie różnią się od tych dotyczących ogólnych zaleceń żywieniowych – należy komponować dietę w oparciu o jak najmniej przetworzone produkty żywieniowe. Unikać należy spożycia nadmiaru soli, cukru, tłuszczów trans. Należy pamiętać, aby na śniadanie unikać produktów spożywczych, które mogą zaburzać przyswajanie lewotyroksyny – mowa m. in. o kawie, mleku i nabiale, produktach sojowych. Wiele kontrowersji wzbudza spożywanie przez chorych na Hashimoto warzyw kapustnych oraz produktów sojowych. W warzywach kapustnych znaleźć można tzw. goitrogeny, czyli związki blokujące przyswajalność jodu i mogące wpływać hamująco na syntezę hormonów tarczycy. Z kolei produkty sojowe stanowią źródło izoflawonów, które w znaczny sposób zaburzają wchłanianie leków na Hashimoto. Jeśli chodzi o spożywanie warzyw kapustnych, to nie ma konieczności ich ograniczania w diecie – rzadko bowiem to niedobór jodu jest przyczyna Hashimoto, a dzięki jodowaniu soli kuchennej niedobory zdarzają się rzadko. Warzywa kapustne są źródłem licznych witamin i składników mineralnych, antyoksydantów oraz błonnika – a tych potrzebują osoby chore na Hashimoto. A ze spożycia produktów sojowych wystarczy zrezygnować rano, gdy zażywana jest lewotyroksyna.

Hashimoto a dieta bezglutenowa

Wiele osób dotkniętych chorobą Hashimoto uważa, że konieczne jest stosowanie diety bezglutenowej. Faktem jest jednak, że dieta eliminująca gluten powinna być stosowana wyłącznie z konkretnych wskazań lekarskich. Chorobie Hashimoto często towarzyszy nietolerancja glutenu, co związane jest z występowaniem zjawiska tzw. mimikry molekularnej. Cząsteczka glutenu jest podobna do budowy komórki tarczycy, przez co przeciwciała skierowane przeciwko glutenowi mogą atakować także komórki tarczycy, generując stan zapalny. U chorych na Hashimoto, u których współwystępuje nietolerancja glutenu czy laktozy, konieczne jest wyeliminowanie tych alergenów z diety. Warto zadbać o odpowiednio wysoką podaż takich związków jak:

• cynku, którego doskonałymi źródłami w diecie są owoce morza, mięsa, jaja, ryby czy wątroba,
• kwasów omega-3, które znaleźć można w tłustych rybach morskich,
• selen, który znaleźć można w pełnoziarnistych produktach zbożowych, kiełkach, zarodkach pszenicy czy orzechach.

Nie należy ponadto zapominać o witaminie D, której źródłem jest skórna synteza pod wpływem promieni słonecznych, a w okresie jesienno-zimowym – suplementacja.

Bibliografia:

1. Luty J., Bryl E., Choroba Hashimoto – aspekt genetyczny i środowiskowy; Forum Medycyny Rodzinnej 2017, vol 11, nr 1
2. Nordio M., Basciani S., Efficacy of food suplement in patients with Hashimoto thyroiditis; J Biol Regul Homeost Agents, Jan – Mar 2015