Choroba Leśniowskiego-Crohna – co powinnaś o niej wiedzieć?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to poważne schorzenie, którego objawy znacząco pogarszają jakość życia pacjentów. Początkowe symptomy, takie jak bóle brzucha, biegunki, częste zmęczenie czy utrata wagi są na tyle nieswoiste, że utrudniają szybkie postawienie diagnozy. Co przyczynia się do rozwoju choroby Crohna i jak można ją leczyć? 

Czym jest choroba Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna (ang. Crohn’s disease, CD) zaliczana jest do nieswoistych zapaleń jelit (ICD-10: K50). Jej charakterystyczna cecha to przewlekły, ziarniniakowy proces zapalny toczący się w różnych częściach przewodu pokarmowego. U dorosłych najczęściej obejmuje on końcowy odcinek jelita cienkiego i jelito grube, a u dzieci głównie jelito grube, lecz choroba może rozwinąć się w każdym miejscu układu pokarmowego: 

• jamie ustnej, 
• przełyku, 
• żołądku, 
• jelicie cienkim: dwunastnicy, jelicie czczym i krętym, 
• jelicie grubym: wstępnicy, poprzecznicy, zstępnicy, esicy, 
• odbytnicy. 

Jakie są przyczyny choroby Crohna? Schorzenie ma podłoże autoimmunologiczne i wiąże się ze zwiększoną aktywnością komórek układu odpornościowego. W organizmie wytwarzane są cytokiny prozapalne oraz integryny prowadzące do rozwoju zapalenia. Choć przyczyny powstawania choroby nie zostały do końca poznane, istotną rolę w jej rozwoju przypisuje się czynnikom genetycznym (szczególnie mutacjom genu NOD2/CARD15) i środowiskowym, takim jak: 

• infekcje, 
• niektóre leki, 
• nieprawidłowa dieta bogata w węglowodany proste, czerwone mięso, konserwanty, barwniki, utwardzane tłuszcze, 
• toksyny, 
• przewlekły stres, 
• palenie tytoniu, 
• zaburzenia flory jelitowej. 

Kto może zachorować na chorobę Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna pojawia się u osób w różnym wieku, lecz najwięcej zachorowań przypada na dwie grupy wiekowe: 15-30 lat oraz 40-60 lat. Kobiety i mężczyźni chorują z równą częstotliwością. Ryzyko rozwoju choroby wzrasta, jeśli bliscy krewni również zmagają się z chorobą zapalną jelit. U dzieci, u których obydwoje rodzice mają CD, szansa zachorowania wzrasta do 40%. Z danych epidemiologicznych wynika, że nieswoiste zapalenie jelit ma w Polsce ponad 50 tys. osób, z czego 10-15% to właśnie CD. 

Kto może zachorować na chorobę Leśniowskiego-Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna pojawia się u osób w różnym wieku, lecz najwięcej zachorowań przypada na dwie grupy wiekowe: 15-30 lat oraz 40-60 lat. Kobiety i mężczyźni chorują z równą częstotliwością. Ryzyko rozwoju choroby wzrasta, jeśli bliscy krewni również zmagają się z chorobą zapalną jelit. U dzieci, u których obydwoje rodzice mają CD, szansa zachorowania wzrasta do 40%. Z danych epidemiologicznych wynika, że nieswoiste zapalenie jelit ma w Polsce ponad 50 tys. osób, z czego 10-15% to właśnie CD. 

Objawy wskazujące na chorobę Crohna

Obraz kliniczny choroby Crohna jest bardzo zróżnicowany. Schorzenie ma charakter postępujący, z okresami remisji i wznowień, których nie sposób przewidzieć w czasie. Objawy zależą od lokalizacji stanu zapalnego i aktualnej fazy choroby. Charakterystyczne objawy CD to: 

• bóle brzucha pojawiające się w prawym podbrzuszu, 
• wzdęcia, 
• biegunki, niekiedy ze śluzem lub krwią, 
• parcie na stolec, krew w stolcu, bolesne wypróżnienia, 
• spadek masy ciała, 
• brak apetytu, 
• nudności i wymioty, 
• stany podgorączkowe i gorączka, 
• osłabienie, 
• męczliwość, 
• zmiany w okolicy odbytu – przetoki, szczeliny, ropnie, kłykciny. 

Ponadto u chorych mogą pojawić się objawy spoza przewodu pokarmowego, w tym: 

• zapalenie tęczówki, 
• zapalenie wątroby, 
• zmiany skórne, 
• zapalenie mięśnia sercowego, 
• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, 
• zapalenie stawów. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – jak ją wykryć?

Jeśli występują u ciebie niepokojące, powtarzające się objawy ze strony przewodu pokarmowego, skonsultuj swój stan z lekarzem. W pierwszej kolejności specjalista przeprowadzi z tobą wywiad medyczny i wykona badanie przedmiotowe. W diagnostyce CD pomocne są badania laboratoryjne. Wykonuje się oznaczenia: 

• OB i białka CRP – występuje ich podwyższony poziom; 
• morfologii krwi – obecna jest leukocytoza i niedokrwistość; 
• przeciwciał ASCA i pANCA – obecność przeciwciał ASCA wraz z brakiem przeciwciał pANCA jest charakterystyczna dla osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna. 

W celu potwierdzenia choroby wykonuje się badanie endoskopowe. Widoczne są w nim fragmenty niezmienionej chorobowo śluzówki, obok których znajduje się śluzówka zapalna. Powstałe owrzodzenia mogą tworzyć efekt „brukowania”. Gdy choroba przechodzi w stan remisji, zapalenie ustępuje, a w jego miejscach tworzą się blizny.  

Podczas badania endoskopowego pobierany jest wycinek do badania histopatologicznego. W badaniu mikroskopowym stwierdza się różne zmiany, takie jak zanik kosmków jelitowych czy zwłóknienia. Dodatkowo wykorzystywane są badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Z ich pomocą można wykryć zmiany zapalne, wzmożone ukrwienie ściany jelit, przetoki i ropnie. 

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna

Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna ukierunkowane jest na uzyskanie remisji i złagodzenie objawów. W łagodnej i umiarkowanej postaci choroby stosuje się budezonid, a w ciężkim zaostrzeniu glikokortykosteroidy systemowe. Podtrzymująco w remisji wprowadza się leki immunosupresyjne. Przy braku skuteczności leczenia wskazane jest wprowadzenie leczenia biologicznego przeciwciałami anty-TNF-alfa lub wedolizumabem – przeciwciałem wiążącym integrynę α4β7. 

Wielu pacjentów w ciągu 10. pierwszych lat choroby wymaga leczenia chirurgicznego. Operacja wskazana jest u osób z przetokami upośledzającymi wchłanianie składników odżywczych, wewnątrzbrzusznymi ropniami czy rakiem nabłonka gruczołowego. Niekiedy konieczne jest wyłonienie stomii, czyli wyprowadzenie jelita przez powłoki brzuszne na zewnątrz. W zależności od stanu zdrowia, stomia może mieć charakter czasowy lub stały. 

Wiele osób zastanawia się, czy jest specjalna dieta dla chorych z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Jadłospis powinien opierać się na zasadach zdrowego żywienia i być dostosowany do aktualnej fazy choroby. Należy zwrócić uwagę, czy niektóre składniki nie nasilają objawów. Dolegliwości mogą wzmagać m.in. produkty mleczne ze względu na częstą nietolerancję laktozy u osób z CD. Podczas zaostrzenia choroby zaleca się przejść na dietę ubogoresztkową. Niestety choroba Crohna trwa przez całe życie i nie da się jej całkowicie wyleczyć. Nie wpływa jednak na długość życia chorego, pod warunkiem, że jest właściwie leczona i regularnie monitorowana. 

Powikłania choroby Crohna

Ze względu na przewlekły przebieg, Choroba Leśniowskiego-Crohna wiąże się z dużym ryzykiem powikłań. U pacjentów może rozwinąć się osteoporoza, stłuszczenie wątroby i kamica żółciowa. Zaburzenia wchłaniania składników odżywczych bywają przyczyną niedokrwistości. Zażywanie niektórych leków sprzyja zakażeniom oportunistycznym i ostremu zapaleniu trzustki. U osób z CD wzrasta ryzyko rozwoju raka jelita grubego, kamicy nerkowej i kamicy żółciowej. 

Bibliografia: 

1. Hebzda A., Szczeblowska D., Serwin D., Wojtuń S., Hebzda Z., Grys I., Choroba Leśniowskiego-Crohna – diagnostyka i leczenie, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2011, 7 (2), p. 98-103. 
2. Łodyga M., Eder P., Gawron-Kiszka M., Dobrowolska A., Gonciarz M., Hartleb M., Kłopocka M., Małecka-Wojciesko E., Radwan P., Reguła R., Zagórowicz E., Rydzewska G., Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii i Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii dotyczące postępowania z pacjentem z chorobą Leśniowskiego-Crohna, Gastroenterology Review 2022. 
3. Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistymi Zapaleniami Jelita “J-elita”, Choroba Leśniowskiego-Crohna, Ogólnopolski program edukacyjny dot. Nieswoistych Chorób Zapalnych Jelit, 2017.