Choroba otyłościowa to globalny problem zdrowotny XXI wieku

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na całym świecie z powodu choroby otyłościowej cierpi ok. 500 milionów osób. To niepokojące statystyki, które wskazują na globalny problem społeczny, znacznie obciążający systemy opieki zdrowotnej. Jakie są przyczyny i konsekwencje otyłości? Jakimi metodami leczenia dysponujemy?

Czym jest i skąd się bierze choroba otyłościowa? 

Choroba otyłościowa to przewlekłe schorzenie, w którym nadmierna ilość tkanki tłuszczowej negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia i funkcjonowanie organizmu. Co gorsza, zwiększa ryzyko rozwoju wielu poważnych chorób, takich jak cukrzyca typu 2., nadciśnienie tętnicze czy choroby serca. 

Przyczyny choroby otyłościowej są złożone i wynikają z kombinacji czynników genetycznych, środowiskowych oraz behawioralnych. U podstaw leży nadmierne spożycie kalorii w połączeniu z niską aktywnością fizyczną, co prowadzi do odkładania się nadmiaru tłuszczu w organizmie.  

Niestety współczesny styl życia znacząco przyczynia się do wzrostu liczby osób z chorobą otyłościową. Wszechobecna przetworzona żywność jest bardzo kaloryczna, a przy tym nie syci na długo, przez co jemy więcej, niż nasz organizm jest w stanie wykorzystać. Jednak to nie jedyny powód otyłości – istnieje sporo czynników, które zwiększają ryzyko jej rozwoju, m.in.: 

• niektóre choroby sprzyjają nadmiernemu odkładaniu się tkanki tłuszczowej, np. zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników (PCOS) czy niedoczynność tarczycy, 
• obciążenie genetyczne, 
• stosowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, antydepresantów czy przeciwpadaczkowych, 
• czynniki środowiskowe – np. rodzina czy znajomi prowadzący niezdrowy tryb życia mogą znacząco wpłynąć na nasze podejście do odżywiania, 
• przewlekły stres, 
• brak snu i odpoczynku – może zaburzyć równowagę hormonów kontrolujących uczucie głodu, 
• ciąża, 
• rzucanie palenia, 
• zaburzenia mikroflory jelitowej. 

Konsekwencje zdrowotne choroby otyłościowej 

Choroba otyłościowa ma poważny wpływ na zdrowie i funkcjonowanie całego organizmu. Nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko rozwoju wielu groźnych schorzeń, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Jednym z jej najczęstszych skutków są zaburzenia metaboliczne prowadzące do rozwoju cukrzycy typu 2. Inne potencjalne schorzenia związane z otyłością to: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• niewydolność serca, 
• choroba zwyrodnieniowa stawów, 
• stłuszczenie wątroby, 
• kamica żółciowa, 
• choroby nerek, 
• bezdech senny, 
• niektóre nowotwory, np. piersi, jelita grubego, odbytnicy, wątroby, przełyku, trzustki, nerek. 

Ponadto choroba otyłościowa zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu. Obniża też jakość życia, ponieważ codzienne czynności wiążą się z dużym wysiłkiem, a czasem mogą stać się wręcz niemożliwe do wykonania. Otyłość wpływa również na samopoczucie psychiczne, sprzyja rozwojowi depresji, zaburzeń lękowych czy izolacji społecznej. 

Jak leczyć chorobę otyłościową? 

Leczenie choroby otyłościowej powinno odbywać się w porozumieniu z lekarzem i być poprzedzone odpowiednimi badaniami. W pierwszej kolejności polega ono na wprowadzeniu zmian w trybie życia, które obejmują: 

• zdrową dietę – ograniczenie przetworzonych produktów, cukrów prostych i tłuszczów nasyconych na rzecz pełnowartościowych posiłków bogatych w warzywa, białko i błonnik, 
• aktywność fizyczną – regularne ćwiczenia, takie jak spacery, pływanie czy trening siłowy, pomagają zwiększyć wydatek energetyczny i zredukować ilość tkanki tłuszczowej, 
• redukcję stresu, a także odpowiednią dawkę snu i odpoczynku. 

Jeśli powyższe zmiany nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zalecić stosowanie leków wspomagających odchudzanie. Niestety ich sporym minusem jest trudna dostępność w aptekach (zwłaszcza preparatów nowej generacji) oraz wysoki koszt terapii. Leki stosowane w chorobie otyłościowej to: 

• orlistat – zmniejsza wchłanianie tłuszczów w jelitach, dzięki czemu obniża kaloryczność diety, 
• połączenie bupropionu i naltreksonu – substancje te oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, ograniczając uczucie łaknienia, 
• semaglutyd – to lek podawany w postaci zastrzyków podskórnych, który wpływa na uczucie sytości i pomaga zahamować apetyt, 
• tirzepatyd – działa na podobnej zasadzie co poprzednik, regulując łaknienie i zmniejszając uczucie głodu. 

W przypadkach otyłości skrajnej lub gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów, stosuje się chirurgię bariatryczną. Do najczęściej wykonywanych zabiegów należą: 

• resekcja żołądka, czyli wycięcie jego fragmentu i zmniejszenie objętości, 
• bypass żołądkowy – oddzielenie części żołądka i początku jelita cienkiego, które ogranicza wchłanianie składników pożywienia, 
• balon żołądkowy – wypełnia część żołądka i przyspiesza pojawienie się uczucia sytości po posiłku. 

Bibliografia: 

1. Bąk-Sosnowska M., Białkowska M., Bogdanski P., Chomiuk T., Dobrowolski P., Gałązka-Sobotka M., et al., Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Medycyna Praktyczna, Wydanie Specjalne 2022. 
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/11209-weight-control-and-obesity [dostęp 23.03.2025]. 
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obesity/symptoms-causes/syc-20375742 [dostęp 23.03.2025].