Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie

Etiologia choroby Parkinsona nadal jest nieznana. W Polsce z tym schorzeniem zmaga się około 60 tysięcy osób. Cechą charakterystyczną choroby jest narastająca sztywność mięśni i ich drżenie w spoczynku. Powolny rozwój choroby skazuje pacjenta na pomoc osób trzecich. Jak rozpoznać chorobę Parkinsona i ją leczyć?

Choć Parkinson dotyka osoby w różnym przedziale wiekowym, to najwięcej przypadków zachorowań spotyka się u osób po 50. roku życia. Liczba chorych wzrasta z każdym rokiem. W wyniku braku przyczyny zachorowania, leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów.

Co to jest choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona jest przewlekłą neurozwyrodnieniową chorobą układu nerwowego. Nazwa choroby została wzięta od nazwiska Jamesa Parkinsona, który odkrył to schorzenie w 1817 roku. Jej cechą charakterystyczną jest utrata neuronów na skutek osadzania się w nich patologicznie zmienionego białka zwanego alfa-synukleiną. Objawia się to zwyrodnieniem struktur mózgowych. Obecne w strukturach mózgu komórki nerwowe produkujące dopaminę ulegają zniszczeniu, co powoduje powolną degenerację struktury istoty czarnej.

W chorobach neurodegeneracyjnych takich jak choroba Parkinsona przyczyny zachorowania wciąż pozostają nieznane.

Przyczyny choroby Parkinsona

Etiologia Parkinsona pod względem neurologicznym nadal jest nieznana. Jest on jednak częścią szerszego zakresu schorzeń, które mają podobne objawy. Określa się je mianem parkinsonizmu. Nazywane tak schorzenia charakteryzują się zaburzeniami ruchowymi takimi samymi, jak w obrazie klinicznym choroby Parkinsona. Objawy i przyczyny tych chorób są jednak inne.

Znalezienie przyczyn choroby Parkinsona polega na różnicowaniu tego schorzenia z innymi, w których przeważają objawy typowe dla tej choroby i które znajdują się w spektrum parkinsonizmu. Wyklucza się:

• Parkinsonizm polekowy – zwłaszcza w przypadku stosowania przez chorego leków przeciwpadaczkowych i neuroleptyków.
• Toksyczny, który powstaje w wyniku zatrucia metanolem lub dwutlenkiem węgla.
• Pourazowy – powstały na skutek urazu głowy.
• Parkinsonizm objawowy związany z wodogłowiem normotensyjnym – u chorego widoczne są wtedy zaburzenia chodu, często zaburzenia pamięci.
• Naczyniowy – powstały po udarze mózgu.
• Parkinsonizm z powodu encefalopatii wątrobowej – pacjent ma wtedy mimowolne ruchy kończyn przebiegające z drżeniem.

 Jak często występuje choroba Parkinsona?

Choroba Parkinsona występuje u 0,15-0,3 proc. populacji. Wraz z wiekiem częstotliwość jej występowania rośnie – u osób powyżej 65. roku życia wynosi 1,5 proc. Jak się szacuje, w Polsce na chorobę Parkinsona choruje od 120 do 180 osób na 100 tys. mieszkańców, czyli ok. 60-70 tys. Jak oceniają lekarze, wraz ze starzeniem się społeczeństwa, częstość jej występowania będzie rosła.

Objawy choroby Parkinsona

Objawy choroby Parkinsona narastają powoli. Proces ich rozwoju może trwać nawet kilka lat. Z biegiem czasu chorzy stają się coraz bardziej uzależnieni od pomocy osób trzecich. Głównym objawem tego schorzenia jest spowolnienie ruchowe. Widać to zwłaszcza w czynnościach dnia codziennego. Chory wykonuje je dużo wolniej niż osoba zdrowa.

Bardzo charakterystyczne dla Parkinsona jest drżenie spoczynkowe obejmujące głównie kończyny. Po upływie czasu, gdy choroba się rozwija, drżenie nasila się. Uniemożliwia to pacjentom chwytanie i trzymanie przedmiotów.

Chorzy z Parkinsonem borykają się z narastającą sztywnością mięśni. Powoduje to trudności z poruszaniem się, ból i dyskomfort podczas najmniejszego ruchu. Jest to także przyczyną niestabilności postawy u pacjentów.

Jak zdiagnozować chorobę Parkinsona?

Podobne objawy do Parkinsona mają też inne choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego, tj. zanik wieloukładowy, w którego przebiegu można zaobserwować niezborny chód u chorego i zwyrodnienia korowo-podstawne, które charakteryzują zaburzenia postawy po jednej stronie ciała.

Chorobę Parkinsona różnicuje się też pod względem zaburzeń zwyrodnieniowych metabolicznych i dziedzicznych. Powinno się wykluczyć choroby takie jak:

• Choroba Wilsona – pojawia się zwykle u osób poniżej 50. roku życia.
• Otępienie czołowo-skroniowe, w którym pojawia się zespół otępienny i zaburzenia zachowania u chorego.
• Młodzieńcza postać choroby Huntingtona – u dzieci występuje wtedy charakterystyczna dla Parkinsona sztywność mięśni. Nie ma ruchów pląsawiczych.

W rozpoznaniu choroby Parkinsona kryterium jest wykluczenie schorzeń będących w zakresie parkinsonizmu. Diagnostyka jest trudna i długotrwała, ponieważ schorzenie nie ujawnia zmian w klasycznym obrazie MRI. Do jej potwierdzenia potrzebne jest badanie PET. Pozwoli ono na ocenę metabolizmu układu pozapiramidowego. Choroba Parkinsona jest nieuleczalna. Dzięki lekom można jedynie złagodzić jej objawy, co poprawia komfort życia chorych.

Leczenie Parkinsona

W chorobach takich jak Parkinson leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów. W początkowych stadiach chorób neurodegeneracyjnych leczenie rozpoczyna się od farmakoterapii. W następnej fazie można wprowadzić leczenie neurochirurgiczne. Polega ono na wyłączeniu nadaktywności struktur mózgowych, które są odpowiedzialne za rozwój tego schorzenia. Pacjent podczas zabiegu jest przytomny i musi wykonywać zalecenia lekarza. Krótkotrwałą narkozę podaje się jedynie na początku operacji po to, aby można było wywiercić otwór w czaszce.

W leczeniu dziedzicznej postaci choroby Parkinsona wykorzystuje się terapię genową. Polega ona na wprowadzeniu genu terapeutycznego w struktury mózgu. Jego zadaniem jest złagodzenie zaburzeń ruchowych. W wielu przypadkach ta terapia okazała się skuteczna.

Chorzy na Parkinsona mogą wspomagać się także leczeniem naturalnym. Przy stosowaniu ziół nie należy jednak przerywać terapii farmakologicznej.

Terapia wspomagająca powinna być wdrożona we wczesnych stadiach, kiedy wystąpią wczesne objawy Parkinsona. Leczenie na późniejszych etapach nie jest w stanie powstrzymać jej rozwoju.

Rokowania w chorobie Parkinsona

Choroba Parkinsona to przewlekłe i postępujące schorzenie. Rozwija się przez wiele lat i trudno ją zdiagnozować. Choroba ta choć nieuleczalna, nie skraca jednak życia pacjenta. Niestety postępujące schorzenie znacznie obniża jakość życia chorego. Ważne, by rozpocząć wspomaganie farmakologiczne już na wczesnym etapie choroby. W późniejszych fazach wrażliwość organizmu na leki zmniejsza się. Przez zwiększoną dawkę leków chory odczuwa więcej skutków ubocznych przy jednoczesnym postępie choroby. Po kilkunastu latach osoba zmagająca się z Parkinsonem staje się znacznie ograniczona ruchowo.

Rehabilitacja w chorobie Parkinsona

Rehabilitacja jest niezwykle ważna w przebiegu tej choroby. Umożliwia choremu samodzielne wykonywanie codziennych czynności. Ćwiczenia powinny być dobrane na podstawie stanu ogólnego pacjenta i jego możliwości ruchowych w takim stopniu, w jakim może on powtarzać je w domu. Najważniejsze dla chorych w rehabilitacji Parkinsona są ćwiczenia usprawniające i ćwiczenia równoważne, które pomogą im w utrzymaniu stabilności postawy. Fizjoterapeuci dobierają ćwiczenia na podstawie skali Hoehn i Yahr, która w pięciu stopniach definiuje zdolności chorego do wykonywania samodzielnych czynności i do poruszania się. Na podstawie tej skali określa się również stabilność postawy pacjenta.

W późniejszych stadiach choroby pojawiają się problemy z mową. Rehabilitacja chorych na Parkinsona powinna więc być prowadzona także pod okiem logopedy.

Kluczowym elementem w rehabilitacji choroby Parkinsona jest wybór odpowiedniej poradni, która specjalizuje się w leczeniu tego schorzenia. Skierowanie do niej pacjenci otrzymają od lekarza pierwszego kontaktu. W Polsce jest kilkanaście ośrodków oferujących turnusy rehabilitacyjne dla chorych z objawami parkinsonizmu. Rehabilitacja w tych ośrodkach polega nie tylko na ćwiczeniach manualnych. W leczeniu choroby wykorzystuje się też krioterapię, laser i inne zabiegi fizjoterapeutyczne, które pomagają choremu zachować sprawność.

Dieta w chorobie Parkinsona

Nie istnieje dieta, która powstrzyma Parkinsona, jednak odpowiednie składniki w menu chorego stanowią ważny element terapii. Odpowiednia dieta zapewni skuteczne działanie leków, wpłynie na samopoczucie oraz pozwoli na utrzymanie odpowiedniej masy ciała.

Co powinno znaleźć się w menu osoby chorej na Parkinsona?

• przeciwutleniacze (witamina A, E, C, flawonoidy),
• nienasycone kwasy tłuszczowe,
• błonnik,
• kofeina,
• woda,
• wapń,
• witamina D,
• witamina K,
• magnez.

W chorobie Parkinsona zaleca się także leczenie ziołami. W szczególności:

• zielona herbata,
• brahmi (zioło poprawia krążenie mózgowe i chroni komórki mózgu przed uszkodzeniami),
• kurkuma (rozbija białka w mózgu odpowiedzialne za niszczenie komórek nerwowych w jego strukturach),
• miłorząb japoński (poprawia pamięć i koncentrację, osłania też neurony dopaminergiczne).