Choroba Raynauda – co to za schorzenie i jak je leczyć? 

Choroba Raynauda to schorzenie, które polega na nadmiernym obkurczaniu się naczyń krwionośnych, co prowadzi do zaburzeń ukrwienia, głównie w obszarach takich jak palce rąk i stóp. Efektem tego są blednięcie skóry, uczucie chłodu, a następnie zaczerwienienie po powrocie krążenia do tkanek. Czy choroba Raynauda jest groźna?  

Choroba Raynauda – co to takiego? 

Choroba Raynauda, znana również jako pierwotny objaw Raynauda, to schorzenie, w którym wspomniany symptom nie jest wynikiem innego schorzenia, lecz stanowi problem sam w sobie. Może występować już u nastolatków, zwykle w obu kończynach, co odróżnia ją od zespołu Raynauda, który zazwyczaj występuje niesymetrycznie i dotyka osób po 30. roku życia. Diagnozowana jest od 4. do 9. razy częściej u młodych dziewcząt i kobiet, co może być związane z czynnością gonad.  

Jaka jest różnica między chorobą a zespołem Raynauda? 

Choroba Raynauda dotyczy osób, u których nie występują inne schorzenia współistniejące o podłożu naczyniowym. Z kolei zespół Raynauda, nazywany wtórnym objawem Raynauda, pojawia się w przebiegu innych chorób, takich jak:  

• układowe choroby tkanki łącznej, np. twardzina układowa czy toczeń rumieniowaty, 
• patologie o podłożu naczyniowym, 
• zaburzenia o podłożu autoimmunologicznym. 

Choroba Raynauda – przyczyny  

Przyczyny choroby Raynauda nie są w pełni zrozumiałe, ale zasadniczą rolę odgrywa nadmierna aktywacja receptorów α, co prowadzi do odruchowego skurczu naczyń krwionośnych, zwłaszcza pod wpływem zimna lub stresu. Zaburzenie to może być również związane z innymi dolegliwościami, takimi jak:

• migrenowe  bóle głowy; 
• zbyt niskie ciśnienie tętnicze; 
• dysfunkcja śródbłonka, który odpowiada za regulację substancji rozszerzających i zwężających naczynia. 

Te nieprawidłowości nasilają skurcze naczyń, co prowadzi do sinienia i blednięcia kończyn, zwłaszcza w chłodnych, wilgotnych warunkach. W skrajnych przypadkach nieleczone objawy mogą prowadzić do owrzodzeń, a nawet martwicy. 

Choroba Raynauda – objawy 

Choroba Raynauda charakteryzuje się napadowym występowaniem trzech faz zmian skórnych pod wpływem zimna lub stresu: 

• pierwsza faza – to gwałtowne zblednięcie palców spowodowane nagłym skurczem naczyń krwionośnych i ograniczeniem dopływu krwi do tkanek; 
• faza zasinienia – będąca wynikiem niedotlenienia i zastoju krwi w układzie żylnym; 
• ostatnia faza – zaczerwienienie skóry, które wynika z ponownego napływu krwi do tkanek.  

Objawom tym często towarzyszą mrowienie, drętwienie, ból oraz zaburzenia czucia. Napady trwają około 15-20 minut, zazwyczaj symetrycznie obejmując palce dłoni lub stóp, bez zmian troficznych.

Blednące, siniejące, a następnie czerwieniące się palce rąk pod wpływem zimna to objaw Raynauda. Jest charakterystyczny dla zespołu o tej samej nazwie. Fot. Adobe Stock

Diagnostyka choroby Raynauda. Badanie krwi to nie wszystko 

Wiele osób zastanawia się, jak skutecznie rozpoznać chorobę Raynauda. Jaki lekarz może tutaj pomóc? Otóż kluczową rolę odgrywają reumatolodzy – mogą oni zlecić badanie kapilaroskopowe, pozwalające na ocenę drobnych naczyń kapilarnych w okolicy wałów paznokciowych. Jest to nieinwazyjna i powtarzalna metoda, dzięki której można różnicować pierwotny i wtórny objaw Raynauda oraz wczesne stadia twardziny układowej.  

Wraz z wywiadem lekarskim oraz badaniami morfologicznymi, takimi jak ocena wskaźników zapalnych czy hormonów tarczycy, lekarz może zlecić dodatkowe badania obrazowe, np. USG dopplerowskie w celu wykluczenia innych schorzeń układowych i autoimmunologicznych. 

Na czym polega leczenie choroby Raynauda? 

Leczenie choroby Raynauda ma charakter głównie niefarmakologiczny i skupia się na eliminacji czynników ryzyka. Warto wspomnieć, że przy tym schorzeniu, oprócz ograniczenia ekspozycji na zimno istotnym uzupełnieniem terapii są zmiany w stylu życia. Kluczowe będzie rzucenie palenia, ponieważ nikotyna powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, co nasila objawy. 

Ważna jest także rezygnacja lub ograniczenie spożycia napojów zawierających kofeinę, która może negatywnie wpływać na krążenie obwodowe. Należy również rozważyć odstawienie niektórych leków, takich jak hormonalne środki antykoncepcyjne czy zmienić lek na serce, bo mogą przyczyniać się do skurczu naczyń i zaostrzenia objawów. 

Choroba Raynauda – leczenie naturalne 

Zioła na chorobę Raunauda mogą odgrywać ważną rolę jako wsparcie terapii, zwłaszcza w łagodzeniu objawów związanych z problemami krążeniowymi. Rośliny takie jak głóg czy miłorząb japoński są często wykorzystywane ze względu na swoje właściwości poprawiające przepływ krwi i elastyczność naczyń krwionośnych. 

Choroba Raynauda a renta 

Choroba Raynauda, choć często ma łagodny przebieg, w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych ograniczeń w życiu codziennym. W takich sytuacjach pacjenci mogą doświadczać trudności w wykonywaniu pracy zawodowej, szczególnie w warunkach wymagających ekspozycji na zimno lub stres.  

Jeśli objawy choroby Raynauda prowadzą do znacznego ograniczenia zdolności do pracy, możliwe jest ubieganie się o rentę inwalidzką. Kluczowe w procesie przyznania świadczenia jest udokumentowanie postępującego charakteru choroby oraz przeprowadzenie odpowiednich badań diagnostycznych potwierdzających niezdolność do wykonywania obowiązków zawodowych. 

Bibliografia: 

1. Jeka S., Kiedy mówimy o chorobie, a kiedy o zespole Raynauda?, Dermatologia po Dyplomie 2013, 06. 
2. Kostecka A., Zespół Raynauda – objawy, przyczyny i leczenie choroby, Termedia, 2017. 
3. Temprano K. K., A Review of Raynaud’s Disease, Missouri Medicine 2016, 113(2), 123-126. 
4. Yu, J. S. i in., Herbal Medicines for Cold Hypersensitivity in the Hands and Feet: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Alternative and Complementary Medicine (New York, N.Y.) 2018, 24(12), 1150-1158.